السفیر: ایران در شطرنج نفتی با عربستان چه می‌کند؟

روزنامه السفیر لبنان در مقاله‌ای به بررسی اقدام احتمالی ایران در واکنش به جنگ نفتی به راه افتاده از سوی عربستان پرداخت و نوشت: اقدام ایران در این زمینه سیاسی خواهد بود.

روزنامه السفیر- چاپ لبنان - در مقاله ای تحت عنوان "حرکات عربستان در شطرنج نفتی با ایران" نوشت: ظاهر امر این طور به نظر می‌رسد که عربستان در حال حاضر مثل یک استاد بزرگ کنار صفحه شطرنج انرژی نشسته است. سقوط پی در پی قیمت نفت از بشکه ای 115 دلار به حدود 45 دلار در ماه‌های گذشته مشخصا بیانگر تاثیر زیاد عربستان به عنوان بزرگ ترین صادر کننده نفت دنیا در این زمینه است.

با این وجود به نظر می‌رسد عربستان در منطقه شرایط خوبی ندارد، چرا که اتحادهای این کشور با همسایگانی نظیر عراق، ‌سوریه و یمن موفقیت آمیز نبوده است. به علاوه مذاکرات هسته ای ایران و غرب،‌ ممکن است به کابوسی برای مقامات ریاض منتهی شود، زیرا این احتمال وجود دارد که راه برای قدرتمند تر شدن ایران در منطقه هموار شود. همچنین انتقال قدرت در عربستان در هاله ای از ابهام قرار گرفته و بحث درباره نزاع قدرت در این کشور را در مراکز تحقیقاتی دنیا داغ کرده است.

حرکت‌های پی در پی عربستان در صفحه شطرنج انرژی برای کاهش بهای نفت، ‌بیانگر مهم‌ترین راهبرد این کشور از طریق تاثیرگذاری روی کشورهای صادر و واردکننده نفت در داخل و خارج خاورمیانه است.

تاریخ نشان می‌دهد عربستان در سقوط اتحاد جماهیر شوروی سابق نقش داشت. عربستان در دهه 1980 تولید نفت خود را از روزانه دو میلیون بشکه به پنج میلیون بشکه افزایش و بهای نفت را به شدت کاهش داد که این امر در نتیجه، درآمد نفتی مسکو را کاهش داد. این اقدام عربستان در کنار فشارهای ژئوپولتیک آمریکا و مجموعه عوامل دیگر در نهایت سرنگونی شوروی سابق را در پی داشت.

جیمز نورمن نویسنده کتاب "اهرم نفت... جنگ جهانی اقتصادی در قرن بیست و یکم" به این موضوع پرداخته و شرح می‌دهد که چطور عربستان با توسل به اهرم نفت در موازنه قوای جهانی ایفای نقش کرده است.

عربستان به دنبال مقابله با نفت شیل آمریکا است. انقلاب نفت شیل در معرض تهدید قرار گرفته زیرا با کاهش بهای نفت‌ و هزینه بالای استخراج نفت شیل، تولید این نوع نفت دیگر صرفه اقتصادی نخواهد داشت.

از سوی دیگر کاهش بهای نفت‌ انگیزه شرکت‌های بزرگ نفتی برای سرمایه گذاری در اکتشاف و استخراج نفت را کاهش می‌دهد و این امر در بلندمدت به سود عربستان خواهد بود.

بررسی دقیق ساختار عرضه و تقاضا در بازار جهانی نفت نشان می‌دهد افزایش تولید نفت آمریکا در سال 2014 و رسیدن آن به روزانه هشت میلیون و 600 هزار بشکه از روزانه هفت میلیون و 400 هزار بشکه در سال ماقبل زنگ خطری برای کشورهای عربی خلیج فارس است.

وزارت انرژی آمریکا پیش‌بینی کرده که تولید نفت آمریکا در سال جاری میلادی به 9 میلیون و 300 هزار بشکه در روز خواهد رسید، در حالیکه متوسط افزایش تقاضای جهانی نفت به دلیل کاهش نرخ رشد اقتصادی چین و ضعف اقتصادی اروپا ‌900 هزار بشکه در روز بوده و این به معنی این است که در بازار تولید مازاد وجود دارد. نتیجه این روند تداوم کاهش بهای نفت خواهد بود و در این میان ریاض به دنبال هدایت مسیر آن است.

کشورهای صادرکننده نفت از کاهش قیمت‌ها ضرر خواهند کرد و طبیعتا کشورهایی نظیر ونزوئلا روسیه، ‌نیجریه، ‌ایران و عراق که جمعیت بیشتری دارند لطمه بیشتری خواهند خورد چرا که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس ذخایر مالی هنگفتی در اختیار دارند.

در این میان باز هم ضرر روسیه، ونزوئلا و ایران بیشتر است. ایران به دلیل پرونده هسته ای با تحریم‌ها مواجه است، روسیه به دلیل تحولات اوکراین هدف تحریمهای اروپا و آمریکا قرار گرفته و ونزوئلا درگیر مشکلات داخلی است.

در ونزوئلا نفت برای جلب آراء مردم توسط نیکلاس مادورو جانشین هوگو چاوز رئیس جمهور متوفی این کشور یک نقش آرام بخش دارد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت عربستان با حرکات خود در صفحه شطرنج نفتی جهان، گروهی از رقبای خود را هدف قرار داده است.

با توجه به این شرایط ایران در این شطرنج چه حرکتی می‌تواند داشته باشد؟ در حال حاضر ایران نمی‌تواند در بازارهای جهانی نفت مانور چندانی دهد و اگر بخواهد برای بالا رفتن قیمتها نفت صادر نکند متحمل خسارت بیشتری خواهد شد. بعلاوه تولید نفت ایران به دلیل تحریم‌ها و نبود سرمایه گذاری‌ کاهش یافته و روزانه دو میلیون و 700 هزار بشکه است. این مسائل باعث می‌شود تاثیرگذاری ایران در بازارهای انرژی عملا محدود باشد.

از این رو ایران چاره ای جز اتخاذ تدابیر سیاسی ندارد. از جمله این تدابیر این است که با کشورهای زیان دیده نفتی همچون روسیه، ‌نیجریه، ونزوئلا و عراق همکاری‌ فعالانه تری داشته باشد و به همراه آنها برای مقابله با کشورهای عربی خلیج فارس "سازمانهای بین‌المللی" تشکیل دهد .

این روزنامه در ادامه مدعی شده است: ممکن است ایران و روسیه به برگزاری رزمایش مشترک دریایی در آبهای خلیج فارس اقدام و به این ترتیب پیام سیاسی قاطعی به ریاض بدهند. همچنین این احتمال وجود دارد که ایران بخواهد از مذاکرات هسته ای کنار بکشد و شرط بازگشت به مذاکرات را خاتمه جنگ نفت اعلام کند. با این حال ایران به همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه خواهد داد تا از هزینه‌های سیاسی این اقدام بکاهد.

در ادامه این گزارش آمده است، اگر ایران گزینه کنار کشیدن از مذاکرات را انتخاب کند، این امر باعث شوک به بازارهای بین‌المللی خواهد شد و بهای نفت افزایش خواهد یافت. در این صورت ابتکار عمل مجددا به دست ایران خواهد افتاد اما از سوی دیگر این اقدام می‌تواند به دلیل فشارهای کنگره آمریکا‌ راه را به روی اوباما برای بازگشت به مذاکرات ببندد. از اینرو گزینه کنار کشیدن از مذاکرات هم خطرناک و هم دارای فایده است.