دیپلمات پیشین آمریکا: مرگ عبدالله هیچ‌تاثیری بر ریاض ندارد
تمام جهان گوش‌هایش را برای شنیدن یک‌خبر تیز کرده است: مرگ ملک‌عبدالله، پادشاه عربستان. خاندان سعودی اوایل ژانویه سال‌جاری میلادی از بیماری پادشاه ٩٠ساله عربستان پرده برداشتند؛ به گفته آنها او از التهاب ریه رنج می‌برد و تنها با کمک دستگاه‌های تنفسی نفس می‌کشد و برداشتن این دستگاه‌ها به معنی پایان حیات ملک‌عبدالله است. با این حال تنها عده اندکی از خاندان آل‌سعود می‌توانند به بیمارستان ریاض بروند و از حال پادشاه باخبر شوند. بی‌اطلاعی از وضعیت ملک‌عبدالله به گرم‌شدن بازار شایعات کمک کرده و حتی برخی از خبر‌گزاری‌ها در روزهای اخیر از مرگ او خبر دادند؛ خبری که مقامات عربستانی آن را تکذیب کردند و دیدار روز گذشته عبدالفتاح السیسی نیز مثال نقض دیگری بر این مدعا بود. اما بیماری پادشاه عربستان نه‌تنها برای خاندان آل‌سعود بلکه برای بسیاری از کشورهای منطقه نگران‌کننده است. عربستان‌سعودی به‌عنوان یکی از بزرگترین صادرکنندگان نفت جهان نقش پررنگی در معادلات قدرت منطقه‌ای دارد و از همین‌رو بسیاری از رهبران جهان، پیگیر شرایط ملک‌عبدالله هستند. اگرچه بیماری عبدالله بحث‌وجدل‌ها در خاندان سلطنتی آل‌سعود را افزایش داده اما تقریبا مشخص شده است که از میان شاهزاده سلمان و شاهزاده مقرین، این شاهزاده سلمان است که بر اریکه قدرت تکیه می‌زند. سن‌وسال دقیق پادشاه عربستان مشخص نیست اما بسیاری سن او را بین ٩٠ تا ٩١ عنوان کرده‌اند و در این میان سن شاهزاده سلمان بن‌عبدالعزیز و شاهزاده مقرین بن‌عبدالعزیز که یکی از آنها جایگزین احتمالی پادشاه است، به‌ترتیب ٨٠ و ٧٠سال است. جانشین عبدالله هر که باشد با چالش‌هایی از قبیل، شورش داعش، بازار پرالتهاب نفت و ثبات منطقه روبه‌رو است.
اکنون تحلیلگران این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا شاهزاده ٨٠ساله سعودی بعد از پادشاهی می‌تواند ثبات این کشور را حفظ کند. او البته در ماه‌های اخیر در جلسات داخلی و بین‌المللی بسیاری شرکت کرده و در روابط دیپلماتیک کارکشته است. اگرچه عربستان در همسایگی کشورهایی با بحران امنیتی قرار دارد اما سلمان به‌عنوان وزیر دفاع عربستان از ظهور گروه‌هایی مثل داعش در این کشور جلوگیری کرده است. با این حال سوالات بی‌شماری درمورد عربستان بعد از ملک‌عبدالله وجود دارد؛ سوالاتی از این قبیل که آیا با مرگ عبدالله، ثبات و امنیت از عربستان رخت برمی‌بندد؟ وضعیت اصلاحات حداقلی این کشور به کجا می‌رسد؟ رویکرد پادشاه جدید در قبال بحران‌های امنیتی منطقه چه خواهد بود و بسیاری سوال‌های دیگر...
«شرق» در گفت‌وگویی با ریچارد دابلیو مورفی، دیپلمات پیشین آمریکا در کشورهای عربی و پژوهشگر انستیتوی خاورمیانه این پرسش‌ها را مطرح کرده است. او که پیشتر سفیر ایالات‌متحده در عربستان و سوریه بوده، بحران جانشینی در عربستان را محتمل نمی‌داند و بر این باور است که خاندان آل‌سعود روی شاهزاده سلمان‌بن‌عبدالعزیز برای جانشینی ملک‌عبدالله اتفاق‌نظر دارند. به گفته این دیپلمات آمریکایی، با روی‌کارآمدن شاهزاده سلمان، سیاست‌های کلی عربستان و دیپلماسی این کشور تغییری نمی‌کند.
آیا پس از مرگ احتمالی ملک عبدالله، بحران جانشینی ایجاد خواهد شد؟
گمان نمی‌کنم بحران جانشینی پس از مرگ «ملک‌عبدالله» پیش آید. طبق سنت معمول اعضای دربار سلطنتی عربستان‌سعودی بر‌سر موضوع جانشینی با یکدیگر توافق دارند. شاهزاده «سلمان‌بن عبدالعزیز» شاه جدید خواهد بود و شاهزاده «مقرن‌بن عبدالعزیز» که اکنون معاون‌دوم نخست‌وزیر است احتمالا به‌عنوان ولیعهد معرفی خواهد شد.
روند جانشینی عموما براساس گزینش مطابق سن و از میان فرزندان زنده بنیانگذار سلسله سعودی یعنی «عبدالعزیز‌بن سعود» است. پرسش اصلی در اینجاست که پس از شاهزاده «مقرن» چه‌کسی ولیعهد خواهد شد، از آنجایی که او جوان‌ترین پسر در خاندان آل‌سعود است.
اعضای ارشد خاندان آل‌سعود تصمیم خواهند گرفت تا چه‌کسی از میان نوه‌های عبدالعزیز انتخاب شود. هرکسی می‌تواند این موضوع را درک کند که اعضای خاندان سلطنتی احتمالا در حال بحث و تبادل‌نظر در این‌باره هستند. شاید ناظران خارجی اینگونه پیش‌بینی کنند که این موضوع سبب ایجاد نزاعی جدی و تفرقه در اتحاد خاندان آل‌سعود خواهد شد. با این حال، واقعیت امر آن است که ناظران خارجی دیدی عمیق از مسایل داخلی عربستان‌سعودی ندارند و برداشت آنان از روند تصمیم‌گیری در هیات‌حاکمه عربستان‌سعودی ضعیف است.
برخی تحلیلگران معتقدند که پس از مرگ پادشاه عربستان احتمالا این موضوع بر ثبات آن کشور و به‌تبع آن بر وضعیت امنیتی منطقه تاثیرگذار خواهد بود. تاچه اندازه احتمال تشدید رادیکالیسم در عربستان‌سعودی و ظهور نیروهای افراطی وجود دارد؟
رهبری عربستان‌سعودی برای مقابله با تهدیدات تروریستی و رادیکالیسم در منطقه عزمی راسخ داشته و در آینده نیز همین مسیر را ادامه خواهد داد. مرگ ملک عبدالله بر کارزار ضدتروریسم عربستان‌سعودی تاثیری نخواهد داشت. عربستان‌سعودی باید این واقعیت تلخ را بپذیرد که عناصر تندرویی که اکنون در سوریه و عراق فعال هستند و اقداماتشان از سوی ریاض نیز مورد انتقاد قرار گرفته است تفسیری از دین دارند که بسیار نزدیک به قرائت وهابی خاندان سلطنتی عربستان‌سعودی از دین اسلام است. حکومت سعودی به‌طور نزدیک با شیوخ مذهبی عالیرتبه آن کشور در ارتباط است و در‌عین‌حال در تلاش است تا با انتقادات مطرح‌شده از رادیکالیسم همراهی کنند و عناصر تندرو را افرادی کاملا منحرف‌شده از اسلام و غیرمسلمان معرفی کند و در نتیجه، عربستان‌سعودی را از پیوستن به کارزارهای افراطی در خارج از آن کشور دور نگه دارد.
آیا در دوران پس از ملک عبدالله انجام اصلاحات سیاسی و گذار ریاض به کشوری با نظام پادشاهی پارلمانی تسریع می‌شود؟
هم‌اکنون نیز روند توسعه سیاسی در عربستان‌سعودی در سطوح بسیار محدودی در جریان است. اکنون تعداد بیشتری از زنان عربستان‌سعودی بر مناصب عالیرتبه در نهاد اداری آن کشور تکیه زده‌اند. اکنون زنان عربستان‌سعودی موفق شده‌اند تا به عضویت مجلس شورای عربستان‌سعودی درآیند. موضوع برگزاری انتخابات محلی در آن کشور نیز درحال بررسی است. با‌این‌حال، به گمانم غیرممکن است که بتوان پیش‌بینی کرد خاندان سلطنتی چه زمانی استقرار نظام پادشاهی پارلمانی را خواهند پذیرفت. علاوه‌بر آن طرح خواست برقراری نظام پادشاهی پارلمانی نیز تنها از اقلیت محدودی از شهروندان عربستان شنیده می‌شود و به خواستی عمومی تبدیل نشده است.
ارزیابی شما درباره احتمال بهبود روابط تهران و ریاض پس از مرگ ملک‌عبدالله چیست؟
به‌نظر می‌رسد روابط ایران و عربستان پس از ابتکار عمل به‌کار برده‌شده در دهه٩٠میلادی از سوی «ملک فهد» سلف عبدالله و تداوم آن از سوی ملک عبدالله رو به بهبود بوده است. با این حال، هنوز هم بی‌اعتمادی شدیدی بر روابط دوکشور حاکم است و احتمالا مقاومت‌هایی در مسیر بهبود روابط ایران و عربستان‌سعودی وجود خواهد داشت؛ این در حالی است که هم‌اکنون داعش دشمن مشترک دوکشور است.
آمریکا چه نقشی در دوران گذار قدرت سیاسی پس از مرگ ملک عبدالله دارد؟
هیچ‌گونه نقشی را برای آمریکا در دوران گذار قدرت سیاسی و جانشینی پادشاه بعدی متصور نیستم. هرگونه مداخله آمریکا در این موضوع با مخالفت شدید اعضای خاندان سلطنتی عربستان‌سعودی مواجه خواهد شد.
نبود ملک عبدالله چه تاثیری بر سیاست‌های نفتی ریاض می‌گذارد؟
مرگ ملک عبدالله هیچ‌گونه تاثیری بر سیاست‌های نفتی عربستان‌سعودی نخواهد داشت. باید توجه داشته باشید که سیاست‌های عربستان‌سعودی در این حوزه بر پایه حفظ سهم بازار تنظیم شده است. با توجه به این عامل، عربستان‌سعودی ناخرسند نخواهد بود اگر آمریکایی ها احساس کنند مجبور به کاهش تولید نفت خود هستند.
و چه تاثیری بر سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال بحران سوریه و حمایت از حکومت بحرین دارد؟
عربستان‌سعودی به حمایت از مخالفان دولت سوریه ادامه خواهد داد. دولت آن کشور سعی خواهد کرد تا در انتخاب میان گروه‌های مخالف سوری دقت عمل بیشتری به خرج دهد. درباره بحرین نیز عربستان‌سعودی پس از مرگ ملک عبدالله از دولت آن کشور حمایت می‌کند.
منبع: روزنامه شرق
گزارش خطا
نظر شما
پربحث ترین عناوین
آخرین اخبار
