تحلیلی بر سخنان تازه اوباما در کنگره

رییس جمهوری آمریکا در سخنرانی سالیانه ی خود در نشست مشترک با نمایندگان کنگره در عین اشاره به نبود تضمین برای موفقیت گفت و گوهای هسته یی با ایران، به نمایندگان کنگره هشدار داد که هرگونه اعمال تحریم های جدید علیه ایران به روند مذاکرات آسیب می زند و در صورت تصویب آن را وتو خواهد کرد.

«باراک اوباما» این سخنان را بامداد چهارشنبه در جمع نمایندگان کنگره مطرح کرد. او درباره ی تحریم ها علیه ایران به جمهوریخواهان حاکم بر کنگره هشدار داد که هر اقدامی برای تحریم ایران می تواند مذاکرات حساس میان دو کشور را که هدف از آن دستیابی به یک توافق جامع هسته ای است، باشکست مواجه سازد و این به معنای شکست دیپلماسی آمریکا خواهدبود.

او در عین حال تاکید کرد که هیچ تضمینی برای موفقیت مذاکرات جاری وجود ندارد. اوباما همچنین مدعی شد که درسایه تلاش های دولت او پس از 10 سال ایران سرانجام حاضر به کاهش و مهار کردن فعالیت های هسته ای خود شده است.

ایران بارها اعلام کرده که برنامه ی هسته یی اش ماهیت صلح آمیز دارد و آژانس بین المللی انرژی اتمی هم که همواره ناظر فعالیت های هسته یی کشورهای عضو خود از جمله ایران است تاکنون هیچ سند و مدرک موثقی دال بر نظامی بودن این برنامه ارایه نکرده است.

فارغ از بخش های ادعایی اوباما در سخنانش که به نظر می رسد بیشتر با هدف جلب نظر و اقناع مخالفان روند مذاکرات با ایران مطرح می شود، هشدار او به کنگره درباره ی وتو کردن طرح تحریم های جدید علیه ایران نکته ی برجسته و مهم و در عین حال متمایز این سخنان است. اوباما چندی پیش در دیدار با نمایندگان جمهوری خواه کنگره و همچنین در جریان کنفرانس خبری مشترک با «دیوید کامرون» نخست وزیر انگلیس نیز سخنان مشابهی مطرح کرد و نسبت به پیامدهای منفی تحریم های جدید علیه ایران هشدار داد. زبان هشدارگونه اوباما، جدال این 2نهاد قدرت در ایالات متحده را آشکارتر کرده است. 

پس از پیروزی حزب جمهوریخواه در انتخابات میاندوره یی کنگره ی آمریکا در سیزدهم آبان امسال، اعضای این حزب توانستند پس از هشت سال بار دیگر در 2 مجلس نمایندگان و کنگره از نظر شمار کرسی ها بر حزب رقیب پیشی گیرند. 

با توجه به پیامدهای این دگرگونی در صحنه ی تحولات داخلی آمریکا و نیز عرصه ی بین المللی، نگاه بسیاری از تحلیلگران و ناظران به نوع روابط و کنشگری متقابل کاخ سفید و کنگره معطوف شد. در ارتباط با سمت و سوی سیاست خارجی آمریکا در 2 سال باقی مانده از دوره ی دوم ریاست جمهوری اوباما، موضوع مذاکرات هسته یی گروه 1+5 با ایران به یکی از اصلی ترین محورهای بررسی تحلیلگران تبدیل شد. 

به باور برخی تحلیلگران، تقابل بین دولت و کنگره تا حد زیادی برآمده از ساخت و فضای حاکم بر تصمیم سازی در کنگره است. در نظام تصمیم گیری آمریکا، نمایندگان کنگره افزون بر تاثیرپذیری از خط مشی ها، وابستگی های حزبی و فعالیت در چارچوب احزاب دوگانه، به دلیل مشارکت طیف مختلفی از لابی های گروهی در فرایند تصمیم سازی، به شدت از این لابی ها تاثیر می پذیرند؛ لابی هایی که طیف مختلفی از انواع سیاسی و اقتصادیِ آن زیر نگین صهیونیست ها قرار دارد. از این رو است که برخی نمایندگان و سناتورهای دموکرات نیز در راستای اهداف و منافع لابی های صهیونیستی در صف مخالفان کاربرد دیپلماسی در قبال جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته اند. 

با توجه به آنچه گفته شد می توان به طیفی زیر عنوان «راست محافظه کار» در جمع نخبگان سیاسی آمریکا اشاره کرد که در میان سناتورها و نمایندگان مجلس در 2 حزب جمهوریخواه و دموکرات پراکندگی و منافعی همپیوند با لابی های صهیونیستی دارد. برای نمونه، منندز سناتور اهل ایالت نیوجرسی از جمله دموکرات هایی محسوب می شود که در طیف محافظه کار سنتی آمریکا و نماینده ی رویکردهایی بسیار نزدیک به جمهوریخواهان تندرو است. 

محافظه کاری سنتی یا راست محافظه کار، به طیف سیاسی و اندیشه یی در آمریکا اطلاق می شود که بر یک سیاست خارجی مبتنی بر گسترش نظامی گری و مداخله جویی بین المللی تاکید دارد. در حوزه ی مسایل داخلی نیز کوچک سازی دولت و کاهش تعهدات و مداخله گری آن در امور اقتصادی از مهمترین خواست ها و اهداف راست های محافظه کار به شمار می رود. 

همچنان که گفته شد اختلاف های کنگره و دولت اوباما تنها برآیندی از اختلاف های حزبی میان جمهوریخواهان و دموکرات ها نیست چرا که حتی پیش از برگزاری انتخابات میان دوره یی کنگره نیز، اختلاف های کنگره و کاخ سفید در موارد گوناگون مانند مساله ی اشتغال، اصلاح قانون مهاجرت و نظام سلامت، نحوه ی برخورد با گروه تروریستی و تکفیری داعش، موضوع هسته یی ایران، بحران سوریه و بحران اوکراین نیز بسیار پررنگ بود. 

از دید برخی صاحبنظران مسایل آمریکا، اختلاف نظر شدید دولت و کنگره بر سر لایحه هایی نظیر اصلاح قانون مهاجرت و نظام سلامت تاثیری غیرمستقیم بر مسایل سیاست خارجی واشنگتن داشته و خواهد داشت. لایحه ی نخست راه کسب تابعیت قانونی آمریکا را برای 11 میلیون مهاجر غیر قانونی هموار می سازد و لایحه ی دوم، 46 میلیون آمریکایی را زیر پوشش بیمه ی سلامت قرار می دهد. 

در این ارتباط، سنگ اندازی راست های محافظه کار بر سر راه تحقق وعده های اوباما پازلی (جورچین) است که با ناکامی وی در صحنه ی سیاست خارجی تکمیل می شود. از این رو با توجه به اهمیت مساله فعالیت های صلح آمیز هسته یی ایران، شکست گفت و گوهای تهران و گروه 1+5 کارنامه ی سیاست خارجی دموکرات ها در آستانه ی انتخابات بعدی ریاست جمهوری را غیرقابل دفاع به نمایش خواهد گذاشت. 

آنچه دولت اوباما بر آن تاکید می ورزد ادامه ی مذاکرات هسته یی و تاکید بر «غیرسازنده» بودن تصویب تحریم تازه است. از زاویه ی دید رهبران کاخ سفید، کسب توافق با ایران بر سر میز مذاکره به رغم دشواری های آن از جمله جلب رضایت مخالفان و تندروهای داخلی و صهیونیست ها در آمریکا و رژیم صهیونیستی عاقلانه ترین راه برون رفت از بحران غیرضروری و خودساخته ی هسته یی علیه تهران است. 

رهبران کاخ سفید به دلیل دست و پنجه نرم کردن با واقعیت های این بحران سیاست خارجی، برکنار از هیاهوگری تندروها و فشار لابی های صهیونیستی بر تصمیم خود مبنی بر پیشبرد گفت و گوها اصرار دارند و نگرانی از پیامدهای شکست مذاکرات حتی کارگزاران سیاست خارجی دولت اوباما را به تندترکردن ضرب آهنگ گفت و گوهای هسته یی واداشته است. 

البته دولتمردان آمریکا از جمله اوباما تلاش می کنند زبان هشدارگونه ی خود به کنگره را با اظهارات تکراری و ادعایی همچون بازداشتن ایران از دستیابی به سلاح هسته یی یا مطرح بودن همه ی گزینه روی میز، تعدیل کنند. 

با وجود اهمیت کسب توافق در مذاکرات برای آمریکایی ها و در شرایطی که رایزنی های نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 به مراحل حساس خود رسیده است، تکاپوی تندروهای آمریکایی برای مانع تراشی در مسیر کسب توافق هسته یی بر روند گفت و گوها بی تاثیر نبوده و زمینه ساز تراکم بیشتر بدگمانی و بی اعتمادی تهران و حتی برخی اعضای 1+5 نسبت به نیات واشنگتن در مذاکرات شده است. 

با نگرشی همه جانبه به اختلاف های کنگره و کاخ سفید می توان گفت موضوع ایران روی بستر تعارض های انباشته شده بر سر مسایل داخلی و خارجی، بر شکاف ها و هماوردی های راست های محافظه کار و نخبگان عملگرای کاخ سفید افزوده و به آوردگاهی جدی برای رقابت این 2 تبدیل شده است. بنابراین، دورنمای باقی مانده از 2 سال آینده ی ریاست جمهوری اوباما سرشار از چالش ها و تعارض هایی خواهد بود که حتی می تواند به بحران تقابلِ تعامل ناپذیر دولت و کنگره بیانجامد.