فیلم فجر از نگاه آمار؛ از غایب ها تا پرکار ها

از فردا که وارد نخستین روز بهمن ماه سال 1393 می شویم تا آغاز برگزاری جشنواره فیلم فجر 12 روز بیشتر باقی نمانده است و در این مجال نگاهی گذار به آخرین آمار سی وسومین دور آن خواهیم داشت.

30 و اندی سال است که با آمدن بهمن ماه سیل جشنواره های فرهنگی ایران که برگزاری آنها همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی در نظر گرفته شده، آغاز می شود.

تجربه 33 سال برگزاری جشنواره های جهانی کشور ما را به یکی از شناخته شده ترین مهد فستیوال های مهم بین المللی تبدیل کرده است. با احترام به تمامی جشنواره های فرهنگی کشور شاید به نوعی بتوان گفت جشنواره فیلم فجر نسبت به باقی جشنواره های فرهنگی اعتبار بیشتری را برای خود به ارمغان آورده است و امسال نیز با رویکرد جدیدش در پی حذف استرس دقیقه آخر و نظم بیشتر است. 

جشنواره این دوره فیلم فجر چند ماهی است که کار خود را شروع کرده که در ادامه این گزارش به بررسی آغاز رسمی فراخوان ثبت نام فیلم ها تا انتخاب آثار، غایبان جشنواره، سهم سینما دفاع مقدس و ... خواهیم پرداخت.

2 آذر ماه امسال برای اولین بار فراخوان ثبت نام فیلم های متقاضی حضور در جشنواره فیلم فجر اعلام شد که تقریبا 80 فیلم ثبت نام کردند. پس از 40 روز کنکاش و بازبینی روز 12 دی ماه هیئت انتخاب که افرادی چون محمد احسانی، رسول صدرعاملی، احمد امینی، محمدعلی باشه آهنگر، بهنام بهزادی، مجید رضابالا، رسول صدر عاملی و حسین کرمی اعضای آن را تشکیل می دادند، اسامی 22 فیلم سینمایی بخش 'سودای سیمرغ' را اعلام کردند. اسامی این فیلم ها به ترتیب حرف الفبا به شرح زیر اعلام شد. 

فیلم های سینمایی ارغوان (کیوان علیمحمدی/ امید بنکدار)، اعترافات ذهن خطرناک من (هومن سیدی)، ایران برگر (مسعود جعفری جوزانی)، بوفالو (کاوه سجادی حسینی)، بهمن (مرتضی فرشباف)، تا آمدن احمد (صادق صادق دقیقی)، تگرگ و آفتاب (رضا کریمی)، حکایت عاشقی (احمد رمضان زاده)، خانه دختر (شهرام شاه حسینی)، خداحافظی طولانی (فرزاد موتمن)، دوران عاشقی (علیرضا رئیسیان)، رخ دیوانه ( ابوالحسن داودی)، روباه (بهروز افخمی)، شرفناز(حسن نجفی)، شکاف (کیارش اسدی زاده)، شیفت شب (نیکی کریمی)، طعم شیرین خیال (کمال تبریزی)، عصر یخبندان (مصطفی کیایی)، مرگ ماهی (روح الله حجازی)، مزار شریف (عبدالحسن برزیده)، مشرف به کوچه بی نام (هاتف علیمردانی)، من دیه‏ گو مارادونا هستم (بهرام توکلی).

علاوه بر این 22 فیلم با توجه به اعلام قبلی دو فیلم برگزیده جشنواره کودک و نوجوان یعنی؛ قول (محمد علی طالبی / بهترین فیلم جشنواره کودک) و فراز از قلعه رودخان (غلامرضا رمضانی/ بهترین کارگردانی جشنواره کودک ) نیز در بخش سودای سیمرغ نمایش داده می شود اما در بخش داوری ها با توجه به نمایش در جشنواره کودک حضور نخواهند داشت.

همچنین هیئت انتخاب بخش مسابقه نگاه نو سی و سومین جشنواره بین المللی فیلم فجر اسامی 11 فیلم بخش مسابقه را نیز به شرح زیر اعلام کرد.

احتمال باران اسیدی (بهتاش صناعی ها)، بدون مرز (امیرحسین عسگری)، جامه دران (حمیدرضا قطبی)، چاقی (راما قویدل)، چهارشنبه 19 اردیبهشت (وحید جلیلوند)، حکایت عاشقی (احمد رمضانزاده)، در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان)، دو (سهیلا گلستانی)، ماهی سیاه کوچولو (مجید اسماعیلی)، ناهید (آیدا پناهنده) و نزدیکتر (مصطفی احمدی).

پس از معرفی فیلم اولی ها و فیلم های بخش سودای سیمرغ مهمترین خبری که درباره جشنواره فیلم فجر منتشر شد حضور بخش هنر و تجربه در جشنواره بود. 

بنابراین شورای هنر و تجربه از میان آثار پیشنهاد شده هیات های انتخاب 10 اثر سینمایی و دو اثر مستند را به دبیرخانه جشنواره فیلم فجر معرفی کرد که اسامی آنها به شرح زیر است.

احتمال باران اسیدی (بهتاش صناعی ها)، خداحافظی طولانی (فرزاد موتمن)، داره صبح می شه (یلدا جبلی)، در دنیای تو ساعت چنده (صفی یزدانیان)، دریا، ماهی و پرنده (مهرداد غفارزاده)، روز مبادا (فائزه عزیزخانی)، مردی که اسب شد (امیرحسین ثقفی)، من دیه گو مارادونا هستم (بهرام توکلی)، موقت (امیر عزیزی)، یحیی سکوت نکرد (کاوه ابراهیم پور)، مستند آتلان (معین کریم الدینی)، مستند من می خوام شاه بشم (مهدی گنجی).

طبق اعلام شورای سیاست گذاری گروه هنر و تجربه از میان این آثار از 2 اثر تقدیر خواهد کرد.

اما پس از معرفی تمامی فیلم ها جشنواره در بخش های مختلف شاید بد نباشد اشاره ای هم به جامانده های داشته باشیم. غایبانی که بعضاً اسامی کارگردانان پیشکسوت و طراز اول نیز در آنها دیده می شود.

در اعلام اسامی فیلم های جامانده از فجر سی وسوم می توان به کارگردانانی چون؛ سیروس الوند با فیلم «این سیب هم برای تو»، مصطفی شایسته با فیلم «خبر خاصی نیست»، خسرو معصومی با فیلم «تابو»، محمدحسین لطیفی با فیلم «اسب سفید پادشاه»، عباس رافعی با فیلم «آوازهای سرزمین من»، خسرو سینایی با فیلم «جزیره رنگین»، بهمن فرمان آرا با فیلم «دلم می خواد»، مجید جوانمرد با فیلم «آدم باش»، علی احمدزاده با فیلم «مادر قلب اتمی»، علیرضا فرید با فیلم «خنده های آتوسا»، عبدالرضا کاهانی با فیلم «استراحت مطلق» اشاره کرد.

پس از اعلام اسامی 22 فیلم بخش «سودای سیمرغ» طی جلسه ای که بین هیئت انتخاب و علیرضا رضاداد دبیر جشنواره صورت گرفت رضاداد موافقت کرد که آثار جامانده از لیست نهایی فجر سی و سوم همانند دوره های پیشین در بخشی تحت عنوان «خارج از مسابقه» نمایش داده شود که در آخرین لحظات تنظیم این گزارش اسامی فیلم بخش خارج از مسابقه اعلام شد. 

بنابراین آثار «پدر آن دیگری» به کارگردانی یدالله صمدی، «ابوزینب» ساخته علی غفاری، «جزیره رنگین» به کارگردانی خسرو سینایی و «این سیب هم برای تو» اثر سیروس الوند 4 فیلمی هستند که در بخش خارج از مسابقه فیلم فجر به نمایش درخواهند آمد.

اما همیشه حضور فیلم هایی با ژانر دفاع مقدس در جشنواره فیلم فجر از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. در این دوره از جشنواره نیز شش فیلم از سینمای دفاع مقدس به نمایش در می آید که 4 فیلم در بخش سودای سیمرغ و دو فیلم در بخش نگاه نو قرار دارد که در ادامه با این آثار آشنا می شویم.

فیلم «تا آمدن احمد» دومین ساخته سینمایی صادق صادق دقیقی است که داستان یک رزمندگان هلال احمر در جبهه خوزستان را روایت می کند. در این فیلم مهدی فقیه، افسر اسدی ، پرهام دلدار و بهرام ابراهیمی به ایفای نقش می پردازند.

فیلم «تگرگ و آفتاب» هم به کارگردانی رضا کریمی دیگر اثر این حوزه است که نگاه تازه ای به دفاع مقدس دارد.

«حکایت عاشقی» به کارگردانی احمد رمضان زاده با بازی بهرام رادان، شیلان رحمانی و قطب الدین صادقی داستان عشق یک خبرنگار ایرانی به یکی از بازماندگان بمباران شیمیایی حلبچه را روایت می کند.

همچنین فیلم «مزار شریف» که پس از سال ها عبدالحسین برزیده را به جشنواره فیلم فجر آورده است ، موضوعش در زمان جنگ تحمیلی اتفاق نمی افتد اما روایتی از حمله طالبان به کنسولگری ایران در 17 مرداد 1377 در شهر مزار شریف و شهادت هشت نفر از دیپلمات های ایرانی است که تنها بازمانده این حادثه الله مدد شاهسوند راهی سفری 15 کیلومتری با پای پیاده به سمت ایران می شود. حسین یاری ، مهتاب کرامتی و مسعود رایگان بازیگران اصلی این فیلم هستند.

فیلم «بدون مرز» نیز که در بخش فیلم های نگاه نو جشنواره قرار دارد، اثری ضد جنگ محسوب می شود. این فیلم به کارگردانی امیرحسین عسگری داستان پسری را روایت می کند که هر روز برای ماهی گیری به کشتی به گل نشسته ای در نقطه ی صفر مرزی پا می گذارد و آنجا را به محلی برای آرامش خود تبدیل کرده ، اما حضور غریبه ای این آرامش را به هم می زند.

آخرین فیلم دفاع مقدسی جشنواره فجر نیز فیلم «ماهی سیاه کوچولو» اولین فیلم بلند سینمایی مجید اسماعیلی و تنها فیلمی که مریلا زارعی پس از «شیار 143» در آن به ایفای نقش پرداخته، است. مصطفی زمانی و همایون ارشادی از دیگر بازیگران این فیلم هستند.

در بررسی پرکارترین و بازیگر غایب جشنواره فیلم فجر نیز آمار جالبی به دست می آید. بابک حمیدیان که سال گذشته سیمرغ بهترین بازیگر مکمل مرد را دریافت کرد و با 5 فیلم از پرکارترین های سال گذشته بود امسال هم عنوان خود را حفظ کرد. 

او در جشنواره با 5 فیلم «تعترافات ذهن خطرناک من»، «روباه»، «شکاف»، «مرگ ماهی» و «من دیگو مارادونا هستم» حضور دارد. در بخش خانوم ها هم مهتاب کرامتی که سال گذشته سه فیلم در جشنواره داشت، امسال با چهار فیلم «ارغوان»، «عصر یخبندان» و «مزار شریف» و «جامه دران» در جشنواره حضور دارد او در کنار پگاه آهنگرانی با چهار فیلم «خانه دختر»، «جامه دران»، «نزدیک تر» و «موقت» عنوان بازیگران پرکار زن را به خود اختصاص داده اند.

از دیگر بازیگران پرکار این دوره می توان به نادر فلاح اشاره کرد که چهار فیلم «خانه دختر»، «خداحافظی طولانی» و «طعم شیرین خیال» و «دریا، ماهی و پرنده» از او به نمایش درمی آید.

هومن سیدی، فرهاد اصلانی، گوهر خیراندیش، باران کوثری، علی مصفا و نازنین بیاتی نیر بازیگران سه فیلمه جشنواره فجر هستند.

از بازیگرانی که دو فیلم در جشنواره دارند نیز می توان به بهرام رادان، شهاب حسینی، سعید آقاخانی، پانته آ پناهی ها، طناز طباطبایی،حمید گودرزی، سحر دولتشاهی، پآنته آ بهرام، پرویز پرستویی، نیکی کریمی، امیر آقایی، پارسا پیروزفر، ساره بیات، شیرین یزدان بخش، نگار جواهریان، صابر ابر، همایون ارشادی، مصطفی زمانی، شاهرخ فروتنیانو فاطمه معتمدآریا اشاره کرد.

مریلا زارعی بهترین بازیگر زن سال گذشته جشنواره امسال فیلم «ماهی سیاه کوچولو» را دارد و رضا عطاران دیگر بازیگر برگزیده سال پیش مانند شبنم مقدمی بهترین بازیگر مکمل زن، فیلمی را در جشنواره ندارد. میلاد کی مرام هم که سال گذشته برای بازیگری دیپلم افتخار دریافت کرد از غایبان این دوره محسوب می شود.

علاوه بر این افراد بازیگران پیشکسوتی چون عزت الله انتظامی، جمشید مشایخی و داود رشیدی بازیگران و جوان ترهایی چون مهناز افشار، یکتا ناصر و امین حیایی و... فیلمی را در میان آثار نهایی جشنواره ندارند.

بدون شک سال 92 یکی از سال های پرکار کارگردانان زن سینما ایران به حساب می آید. سالی که در آن 6 کارگردان زن در جشنواره حضور داشتند. امسال نیز به لحاظ اکران در مقطعی از سال همزمان 5 فیلم با کارگردانی زنان سینما ایران بر پرده نقره ای وجود داشت. فیلم هایی از کارگردانانی چون مهشید افشار زاده، تینا پاکروان، تهمینه و مریم میلانی، آزیتا موگویی، مرضیه برومند، نرگس آبیار و... 

اما جشنواره امسال بر خلاف سال گذشته تنها میزبان یک زن به عنوان کارگردان خواهد بود و آن نیکی کریمی با جدیدترین ساخته سینمایی اش «شیفت شب» است.

این هنرمند پس از چهار سال از آخرین حضورش به عنوان کارگردان با فیلم «سوت پایان» در جشنواره فیلم فجر می گذرد، چهارمین ساخته سینمایی اش را با نام «شیفت شب» در بخش اصلی جشنواره ی فجر به نمایش خواهد گذاشت.

در «شیفت شب» محمدرضا فروتن و لیلا زارع نقش های اصلی را به عنوان یک زوج ایفاء می کنند. امیرحسین آرمان، امیر آقایی، گوهر خیراندیش، سحر قریشی، حسین پاکدل، ترلان پروانه، اکبر رحمتی، روح الله محرابی، سعیده عرب و شایان خلیلی دیگر بازیگرانی هستند که در این فیلم به ایفای نقش پرداخته اند. 

نیکی کریمی به عنوان بازیگر نیز امسال در فیلم های «مرگ ماهی» و «چهارشنبه 19 اردیبهشت» حضور دارد.