در خاندان آل سعود چه می گذرد؟

آخر ماه دسامبر گذشته بود که «ملک‌عبدالله بن‌عبدالعزیز» وارد بیمارستانی در ریاض شد. دلیل این امر برخی معاینات پزشکی عنوان شد و یک‌منبع سعودی نیز بیماری کنونی پادشاه را تنگی‌نفس عنوان کرد. با ورود ملک‌عبدالله به بیمارستان، سهام بازار بورس عربستان سقوط کرد البته این مساله تاثیری فوری بر قیمت نفت نداشت.

از زمان وفات «عبدالعزیز بن‌سعود»، موسس پادشاهی عربستان در سال١٩٥٣ فرزندان او طبق سیستم ارجحیت برادر بزرگ‌تر، یکی بعد از دیگری در این کشور حکومت کرده‌اند. ملک‌عبدالله در سال٢٠٠٥ بود که بعد از وفات «ملک فهد» به قدرت رسید. فهد نیز سال‌ها پیش از مرگش به‌دلیل بیماری دیگر قادر به اداره امور نبود هرچند تا زمان مرگ از تخت پادشاهی خود فرود نیامد.

گفته می‌شود ملک‌عبدالله ٩١سال دارد و چندسال پیش تحت عمل جراحی کمر قرار گرفت. در نوامبر سال٢٠١٢ نیز تحت یک‌عمل جراحی ١١ساعته در بیمارستان ریاض قرار گرفت. در اکتبر سال٢٠١١ نیز در آمریکا تحت عمل جراحی قرار گرفت و بعد دوران نقاهت خود را به مدت سه‌ماه در خارج از عربستان سپری کرد.

بعد از مرگ «نایف بن‌عبدالعزیز» در سال٢٠١٢، ملک‌عبدالله برادرش «امیر سلمان» را که حدود ١٣سال از او کوچک‌تر است، به عنوان ولیعهد خود برگزید و بعد از آن هم امیر «مقرن بن‌عبدالعزیز» را به‌عنوان جانشین ولیعهد معرفی کرد. اما تعداد نوه‌های عبدالعزیز نیز کم نیستند و در مواردی سن تعدادی از آنها از فرزندان بیشتر است. برخی از آنها تمایل شدیدی دارند تا به تخت پادشاهی دست پیدا کنند اما هنوز تعدادی از فرزندان بنیانگذار عربستان در قید حیات بوده و مانع تحقق آرزوی آنها می‌شود. این مساله دست‌یافتن نسل‌های جدید به قدرت را در عربستان با ابهام‌های زیادی مواجه کرده است.

یکی از مهم‌ترین عواملی که موجب ابهام بیشتر این موضوع می‌شود، این است که خانواده حاکم چنین شیوه‌ای را برای حکومت قبول ندارد. تاکنون بارها اتفاق افتاده که بین فرزندان عبدالعزیر اختلافاتی به وجود آمده است زیرا هریک به‌دنبال منافع خود هستند. در این میان اما «سدیری»ها که هفت‌فرزند عبدالعزیز از مادری سدیری هستند و در بین آنها فهد و نایف و سلطان نیز وجود دارد، تاکنون تاثیرگذاری بیشتری را بر تحولات این کشور و مدیریت خانواده داشته‌اند.

در سال٢٠٠٧ ملک‌عبدالله شورایی خانوادگی را تاسیس کرد که مسوولیت تعیین ولیعهد را در زمان بیماری یا مرگ پادشاه یا ولیعهد برعهده خواهد داشت. اما هنوز روشن نیست که این شورا تا چه حد بر تصمیم‌گیری‌ها در عربستان تاثیرگذار بوده است زیرا همه کارها در این خانواده به صورت سری انجام می‌شود.

بزرگ‌ترین حجم خانواده پادشاهی را فرزندان و نوه‌ها دربر می‌گیرد. اختلاف منافع این افراد موجب می‌شود روند دست‌یافتن به توافقی همگانی برای مثال برای انتخاب پادشاه یا ولیعهد به‌کندی صورت گیرد. با وجودی که سیستم حکومتی عربستان سیستم حکومت مطلقه است، اما بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها با توافق امیران صورت می‌گیرد. این به آن معناست که خانواده حاکم تقریبا مسوولیت همه تصمیمات را برعهده دارد. شاید انتخاب نخستین نوه از خانواده عبدالعزیز و تعیین او به پادشاهی کار دشوار و پیچیده‌ای باشد که هنوز انجام نگرفته است. چون نوه‌ها تعدادشان زیاد است و هرکدام برای خود رویکردی متفاوت دارند. با این همه و باوجود اینکه اکثر فرزندان و نوه‌ها سن بالایی دارند، باید دانست عربستان‌سعودی به‌لحاظ سنی کشور جوانی است زیرا دوسوم از جمعیت این کشور را افراد زیر ٢٥سال دربر می‌گیرد.

حرکت‌های موسوم به بهارعربی هرگز به عربستان‌سعودی نرسید. با وجود برخی تنش‌های خاورمیانه، عربستان همچنان از ثبات لازم برخوردار است. ثروت نفتی عربستان به این کشور امکان آن را داده که بتواند ثبات خود را حفظ کند. با این حال عربستان از درون دچار تنش‌هایی از نوع دیگر است؛ ازجمله مسایلی چون شیوه اجرای شریعت، حقوق زنان و مشارکت سیاسی شهروندان. اینها مسایل مهمی است که تاکنون به‌کرات در شبکه‌های اجتماعی از سوی نسل‌های جوان‌تر در مورد آنها بحث شده و می‌شود. نسل جوان سعودی خواستار تغییر است، اما این تغییر هنوز به وجود نیامده و روشن نیست چه زمانی زمان آن فرامی‌رسد.