نگاهی به جدیدترین آلبوم کمانچه کلهر؛ نوازنده جهانی ایرانی

آلبوم ' لایه های تاریکی' را می توان در زمره آثار متفاوت موسیقی ایرانی برشمرد که کیهان کلهردر آن تجربه های تازه ای ارائه می کند .

کمتر کسی است که به موسیقی ایرانی علاقه مند بوده و نام کیهان کلهر را نشنیده باشد، این هنرمند موسیقیدان و نوازنده برجسته کمانچه تاکنون آلبوم های متعددی را درزمینه های مختلف موسیقی منتشر کرده که بیشتر آنها، حرف های تازه ای را با خود داشته است.

البته برای آنهایی که کلهر را کمتر می شناسند می توان وی را این گونه توصیف کرد: نوازنده ای تواناست ، به علم روز موسیقی آگاهی دارد، از قید و بندهای موسیقی رهاست و از قوه تخیل ویژه و شعور بالای موسیقایی برخوداراست .

شاید آشنایی به موسیقی بین الملل، تکلم حرفه ای به زبان انگلیسی ، بهره گیری از شیوه های اجرایی موسیقی در شرق و اعتقاد به بین المللی کردن موسیقی ایران از جمله مواردی باشد که موجب شده است کلهر بتواند به عنوان یکی از شناخته شده ترین هنرمند موسیقی شرق در جهان مورد توجه قرار بگیرد .

حضور در بیش از 400 اجرا در پروژه موسیقایی جاده ابریشم در کنار برجسته ترین نوازندگان بین المللی، انتشار 4 آلبوم غرل 1،2،3 و باران به همراه شجاعت حسین خان نوازنده هندی سی تار، همکاری با اردال ارزنجان ترکیه ایی در آلبوم تا بیکران دوردست و اجرا در آلبوم شهر خاموش به همراه کوارتت زهی بروکلین از آمریکا مهر تاییدی است بر قابلیت های بالای این هنرمند در زمینه موسیقی بین الملل .

چندی پیش آلبوم 'لایه های تاریکی' به عنوان تازه ترین آلبوم کیهان کلهر وارد بازار موسیقی شده است، این اثر بعد از آلبوم ' تنها نخواهم ماند' وی که به دونوازی شاه کمان و سنتور باس اختصاص داشت، تازه های دیگری را در موسیقی ایرانی ، مورد توجه قرار داده است .

لایه های تاریکی اثری است که از 16 برداشت تشکیل شده است که علاوه بر کیهان کلهرکوارتت زهی بروکلین رایدر در آن ایفای نقش می کند .

یکی از نکات مثبت این مجموعه که موجب شده موسیقی و مفهوم آن گونه که باید به مخاطب انتقال داده شود ضبط این مجموعه با تکیه بر استاندارهای جهانی در استدیو'بروکلین نیویورک' است ، چرا که در آثاری که مفهوم در موسیقی مورد توجه است بسیاری از افکت های صوتی سازها که در این مهم نقش بسزایی دارند باید با دقت و حساسیت کامل ضبط شوند.

کلهر لایه های تاریکی را این گونه توصیف می کند : شعر آواهای پراکنده، به خواب های خوش و ناخوشی می مانند که در لحظات مختلف یک شب به چشمتان می آیند، یعنی می بینید و می شنوید و حسشان می کنید... چندین بعد دارند، دور و نزدیکشان زیاد معلوم و مهم نیست. دور نزدیک است و نزدیک دور... بارانش می بارد، اما خیس نمی کند. برفش هست، ولی سرما ندارد. فقط خیال است، خواب است... می دانید که ، ما هم گاه قسمتی از آن هستیم و گاه از بیرون نیز نظاره گرشان. همه با هم مرتبطند، با هم با ریسمانی پیوسته، اما نه به دنبال داستانی نه به دنبال هیچ ، صبح بعد شما می مانید و هاله ای، گردی از یادشان یا آنچه که رفت... و شاید آرزویی که، وقتی دیگر به خوابتان آیند

با بررسی نوشته های کلهر در خصوص آلبوم لایه های تاریکی می توان دریافت که این هنرمند به مفهوم در موسیقی و ارتباط تنگاتنگ موسیقی و تصویر در این مجموعه تکیه کرده است ، اتفاقی که کمتردر فضای کنونی موسیقی ایرانی با آن مواجه می شویم .

موسیقی برپایه تصویر تاریخ به اندازه چند دهه دارد ، البته می توان گفت در بسیاری از آثار ارکسترال دوران کلاسیک نیز مفهوم تصویری موسیقی مد نطر بوده است اما روی سخن موسیقی معاصر5 دهه پیش است .

کلهر در آلبوم لایه های تاریکی با بهره گیری از امکان های صوتی و میکس هوشمندانه سازها فضای سیال و متفاوت را معرفی می کند .

شاید بتوان گفت که این یک داستان است با اپیزودهای مختلف که کیهان کلهر با ساز کمانچه نقش راوی را دارد .

فواصل متفاوت موسیقی ، پرش های ملودیک نتها ، توجه ویژه به نوآنس و بهره گیری از امکانات اجرایی کمانچه این مجموعه را به اثری تبدیل کرده که نمی توان آن را تنها به ایران نسبت داد بلکه تمبر صوتی موسیقی شرق را در بر می گیرد و از طرفی دیگر مخاطبان بین المللی نیز با آن ارتباط برقرار می کنند .

در همان ابتدای شروع قطعات فرم اثر خود را نمایان می کند ، به نظر می رسد که آهنگسازی قطعات براساس بداهه پردازی شکل گرفته است چرا که از فرم معمولی پیروی نمیکند که این خود نکته مثبت مجموعه بشمار می رود .

ورود جمله های ریتمیک سازهای زهی که بخوبی نیز نواخته شده است تا میانه های آلبوم ادامه دارد و فضای موسیقایی را روبه تعالی می برد .

یکی دیگر از نکته های جالب این مجموعه کوتاه بودن قطعات آلبوم است به طوریکه تا قطعه 9 بیشتر آثار در موتیف های کمتراز یک دقیقه معرفی می شوند که این مهم نشان از آن دارد کلهر در معرفی تفکرخود به اتفاقات معمول که قطعات باید حتما چند دقیقه به طول بکشد اعتقادی ندارد .

این روند تا قطعه شماره 9 که تنها 56 ثانیه زمان دارد ادامه می یابد ، در این جا ورود یک ملودی با روند فرمال فضای آلبوم را کمی تغیر می دهد که تا انتها نیز ادامه می یابد.

با وجود اینکه هیچ ساز کوبه ای در اجرای قطعات مورد استفاده قرار نگرفته اما دسته سازهای زهی با اجرای خط های ملودی برگرفته از ریتم درونی جمله ها خلع نبود سازهای کوبه را کاملا پر کرده اند.

در طول روند اجرایی آلبوم جمله هایی شنیده می شود که در عین آشنایی با گوش بیانی تازه را در خود جای داده است .

باید به این نکته هم اشاره کرد که ورود و خروج های ساز کمانچه هوشمندانه انتخاب شده است که البته شناخت کوارتت بروکلین رایدر از موسیقی کلهرو ارتباط فی ما بین انها این اتفاق را برجسته کرده است .

قطعه 16 که در پایان آلبوم ارائه شده است را می توان خاتمه داستان کیهان کلهر از لایه های تاریکی برشمرد ،این نوازنده برجسته با بهره گیری از موسیقی نواحی غرب ایران که تا مرزهای ترکیه نیز کشیده می شود پیام نهایی خود را به مخاطب می رساند .

برداشت کلهر از لایه های تاریکی در خاتمه نشان می دهد که به قول خودش این خواب های سیال همچنان ادامه دارد که این اتفاق در موسیقی وی نیز مشهود است .

در مجموع می توان آلبوم ' لایه های تاریکی' را تجربه ای متفاوت از کیهان کلهر در زمینه موسیقی برپایه تصویر و مفهوم برشمرد ، با اینکه برخی از بخش های این آلبوم مخاطب را به یاد تجربه قبلی کیهان کلهر با کوراتت بروکلین رایدر در آلبوم شهر خاموش می اندازد اما همچنان نشان می دهد این نوازنده بر خلاف جریان حاضر موسیقی ایران در پی کشف اتفاقات تاره است .