گمانه زني‌ها درباره انتخاب رئيس خبرگان

كمتر از دو ماه تا انتخاب رئيس مجلس خبرگان رهبري زمان باقي مانده و همچنان گمانه زني‌هاي بسياري درباره جانشين آيت‌ا... مهدوي كني براي رياست اين مجلس در فضاي سياسي كشور وجود دارد. با اين وجود نگاه اغلب كارشناسان سياسي به موضع‌گيري‌هاي آيت‌ا... هاشمي به عنوان رئيس چندين دوره اين مجلس دوخته شده است. جايي كه به نظر مي‌رسد هاشمي با كانديدا شدن يا نشدن خود، در تعيين انتخاب رئيس اين مجلس نقش با اهميتي برعهده خواهد داشت. ماجرا از آنجا آغاز شد كه سيد احمد خاتمي عضو مجلس خبرگان پس از درگذشت آيت‌ا... مهدوي كني عنوان كرد: « آن طور كه من خبر دارم جناب آقاي هاشمي‌رفسنجاني در برخي جلسات گفته‌اند كه تمايلي به رياست ندارند، اما سياستمداران ما هر لحظه ممكن است تصميم جديدي بگيرند و اگر ايشان هم تصميمي بگيرد، مي‌شود يكي از كانديداها و مجلس خبرگان رهبري مانند بقيه براي ايشان تصميم مي‌گيرد».

اين سخنان البته با واكنش مواجه شد. يك منبع نزديك به رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام، اظهارات سيد احمد خاتمي را تكذيب كرد وگفت: آيت‌ا... هاشمي‌رفسنجاني درباره كانديدا شدن براي رياست مجلس خبرگان رهبري نه تنها چنين مطلبي نگفته‌، بلكه در پاسخ به سوالي در همين زمينه گفته‌ در صورتي كه بعضي افراد كه آنها را براي رياست خبرگان صالح نمي‌دانم قصد كانديدا شدن داشته باشند، آمادگي خود را براي كانديداتوري رياست اين مجلس اعلام خواهم كرد. اين سخنان هاشمي اما سوالات متفاوتي را به ذهن متبادر مي‌كند. اول اينكه آيت‌ا... هاشمي حضور چه كساني را براي رياست مجلس خبرگان به مصلحت نمي‌داند كه از كانديدا شدن با وجود ميل باطني خود براي رياست اين مجلس خبرداده است؟دوم اينكه چرا هاشمي نسبت به سرنوشت جايگزيني آيت‌ا... مهدوي كني تا به اين اندازه حساسيت نشان مي‌دهد؟ و سوم اينكه رقباي آيت‌ا... هاشمي براي رسيدن به اهداف خود به چه شيوه‌هايي متوسل خواهند شد و چه ميزان شانس پيروزي خواهند داشت؟پاسخ به اين سوال‌ها مي‌تواند براي بسياري در شفافيت وضعيت انتخاب رئيس مجلس خبرگان تاثيرگذار باشد.

به پنج دليل مهم آيت‌ا... هاشمي در تعيين رئيس مجلس خبرگان نقش مهمي برعهده خواهد داشت. سه دليل در حالتي است كه ايشان كانديدای رياست مجلس خبرگان شوند و دو دليل در شرايطي است كه آيت‌ا... هاشمي تصميم بگيرد شخصأ براي رياست بر خبرگان اقدامي انجام ندهد. نخستين دليل اين است كه اگر آيت‌ا... هاشمي خود را كانديدای رياست مجلس خبرگان كند ما با يك انتخابات دو قطبي مواجه خواهيم شد. در اين حالت آيت‌ا... هاشمي به تنهايي در يك طرف رقابت قرار خواهد گرفت ودر طرف ديگر يك يا چند گزينه ديگر حضور خواهند داشت. در اين وضعيت اين احتمال وجود دارد كه گزينه‌هاي ديگر آرا را بين خود تقسيم كنند ودچار تشتت شوند و در نهايت هاشمي به تنهايي با رأي بالايي رئيس مجلس خبرگان شود. همچنين از اين نكته نيز نبايد غافل شد كه تنها بودن هاشمي در يك طرف انتخابات رياست خبرگان اين شانس را به وي مي‌دهد كه تاثير عميق‌تري بر رأي‌دهندگان بگذارد. دومين دليل زماني است كه رقباي هاشمي بر سر اعلميت يك گزينه نهايي نتوانند به اجماع نهايي برسند و توانايي انتخاب بين گزينه‌هاي متعدد كه اغلب از وزن يكسان برخوردارند از دست برود. براي رقباي هاشمي انتخاب بين آيت‌ا... هاشمي شاهرودي، آيت‌ا... يزدي، آيت‌ا... جنتي، آيت‌ا... موحدي كرماني و حتي آيت‌ا... مصباح‌يزدي كار بسيار سخت و دشواري خواهد بود. در نتيجه هاشمي‌رفسنجاني مي‌تواند روي يكسان بودن وزن سياسي گزينه‌هاي رقيب و عدم توانايي براي انتخاب اصلح براي پيروزي در انتخابات حساب ويژه‌اي باز كند. وضعيت سوم اما زماني رخ مي‌دهد كه حسن روحاني به عنوان رئيس‌جمهور كشور و عضو مجلس خبرگان رهبري تلاش كند در انتخاب رئيس خبرگان تاثيرگذار باشد و از جايگاه رياست‌جمهوري خود به سود آيت‌ا... هاشمي استفاده كند. در صورتي كه حسن روحاني تلاش كند در انتخاب رئيس خبرگان از هاشمي به صورت علني حمايت كند مجلس خبرگان به‌شدت تحت تاثير افكار عمومي و حاميان حسن روحاني قرار خواهد گرفت.

در اين حالت روحاني نقش بسيار مهمي در انتخاب رئيس خبرگان پيدا خواهد كرد. روحاني به صورت ناخواسته بين افكار عمومي و انتخابات رياست خبرگان يك كانال ناخواسته مي‌زند كه بطور حتم سبب تاثيرگذاري بر سرنوشت انتخابات خواهد شد. با اين وجود عدم كانديدا شدن آيت‌ا... هاشمي نيز به دو دليل عمده سبب تاثيرگذاري بر روند انتخاب رئيس مجلس خبرگان خواهد شد. اول اينكه اعلام اين نكته از سوي آيت‌ا... هاشمي كه «اگر عده‌اي براي رياست خبرگان كانديدا شوند، من هم كانديدا خواهم شد»، يك فضاي رواني را در جهت قداست و صيانت از جايگاه مجلس خبرگان در فضاي عمومي ايجاد كرده است كه بسياري از برنامه‌هاي رقباي آقاي هاشمي را به هم زده است. هاشمي با اعلام آمادگي خود براي رياست خبرگان سبب برهم خوردن سهل انديشي عده‌اي شده است كه تا پيش از اين گمان مي‌كردند با رياست بر خبرگان پس از آيت‌ا... مهدوي كني مي‌توانند به اهداف بلند خود دست پيدا كنند. هاشمي با علم به برنامه جرياني و سياسي اين عده به صورت تلويحي اين نكته را گوشزد كرده كه نظام جمهوري اسلامي محلي براي بازي‌هاي سياسي و جرياني نيست و كسي نمي‌تواند خود را بدون اجازه مردم صاحب جايگاه يا جايگاه‌هايي قلمداد كند. دومين دليل اما بروز نوعي الگوي «سياست ورزي» همراه با عقلانيت واعتدال از سوي آيت‌ا... هاشمي است. اين نكته مي‌تواند براي همه سياستمداران ايران و جهان اسلام الگو باشد كه يك شخصيت سياسي در چه زماني بايد ابراز وجود كند و پاي در صحنه مبارزه بگذارد و در چه زماني بايد از سلاح«سكوت» استفاده كند. يكي از خصوصيات بارز شخصيت هاشمي به عنوان يك كهنه سياستمدار مسلمان ايراني اين است كه با «زمان‌شناسي»مثال زدني به خوبي مي‌داند كه در چه زماني بايد چه جنس رفتاري از خود نشان دهد. هاشمي با اين اقدام خود نشان مي‌دهد كه همچنان كه در مقابل كينه توزان از سلاح سكوت و «تقيه» استفاده مي‌كند در زمان‌هايي كه پاي منافع اسلام و نظام در ميان است اهل هيچ گونه مماشاتي نيست و به مانند يك مبارز انقلابي وارد كارزار سياسي مي‌شود. اينگونه سياست ورزي كه از خصوصيات بارز آيت‌ا... هاشمي در طول بيش از پنجاه سال مبارزه سياسي بوده است از وي يك شخصيت كم نظير و تاثيرگذار ساخته است. با تمام اين اوصاف هاشمي چه كانديدای رياست برخبرگان شود و چه نشود در هر دوحالت برنده بازي تلقي خواهد شد. 

 با تمام اين اوصاف مجلس خبرگان رهبري علاوه بر مساله انتخاب رئيس، با سه مساله مهم ديگر در آينده مواجه خواهد شد. اول اينكه خبرگان رهبري پس از انتخاب رئيس جديد خود با مساله تركيب هيات رئيسه و نواب رئيس مجلس مواجه خواهد شد. چيدمان تركيب فعلي اين مجلس نشان‌دهنده حضور نمايندگان هر كدام از طيف‌ها در تركيب هيات رئيسه با چربش بيشتر به سمت اصولگرايان است. در نتيجه با انتخاب رئيس جديد بايد منتظر ماند و مشاهده كرد كه كدام جريان چربش بيشتري در تركيب هیأت رئيسه خبرگان خواهد داشت. دوم اينكه همزماني انتخابات مجلس شوراي اسلامي و انتخابات مجلس خبرگان رهبري آينده اهميت و جايگاه اين مجلس را بيش از هر زماني براي جريان‌هاي سياسي بيشتر كرده است. با پيروزي حسن روحاني در انتخابات رياست‌جمهوري جريان‌هاي شكست خورده در انتخابات تلاش‌هاي گسترده‌اي را براي به دست گرفتن نهادهاي موازي دولت آغاز كرده‌اند. به همين دليل پيروزي شكست خوردگان انتخابات رياست‌جمهوري در انتخابات مجلس شوراي اسلامي و همچنين خبرگان رهبري مي‌تواند تاحدود زيادي التيامي براي اين جريان باشد. و سوم اينكه مجلس خبرگان نياز به نوعي تقويت ساختارها در خود دارد تا از درجه تاثيرگذاري بيشتري نسبت به گذشته در فضاي سياسي كشور برخوردار شود. خبرگان سال‌هاست تنها به برگزاري جلسات فصلي و مقطعي بسنده كرده است. در نتيجه در زمان فعلي كه كشور تلاش مي‌كند در يك بازي متعادل تمام نيروهاي خود را به كار بگيرد اين تجديد نظر بيش از هر زماني ضروري به نظر مي‌رسد.