چالش‌های عربستان پس از مرگ پادشاه

مرگ احتمالی ملک عبدا... بن عبدالعزیز پادشاه ۹۰ ساله عربستان تقابل شاهزادگان این کشور را برای تصرف اهرم‌های قدرت در پی خواهد داشت. ۶هزار شاهزاده سعودی که در ۳ نسل مختلف مقدرات عربستان را در اختیار دارند در انتظار مرگ ملک عبدا... که آخرین بازمانده قبیله الشمری تلقی می‌شود، به‌سر می‌برند. ملک عبدا... تنها فرزند ملک عبدالعزیز پادشاه اسبق عربستان است که از مادری وابسته به طایفه‌الشمری متولد شده وبه همین دلیل در اصطلاح عامیانه مردم عربستان به «یتیم الشمری» معروف است. دو طایفه قدرتمند السدیری والشمری به دلیل وابستگی به دربار آل سعود تمامي اهرم‌های قدرت را در اختیار دارند، اما قبیله الشمری که تنها در دوران حاکمیت ملک عبدا... در قدرت بود اکنون نگران است که پس از مرگ ملک عبدا... بار دیگر به حاشیه رانده شود. قبیله السدیری که عمده زنان ملک عبدالعزیز پادشاه اسبق عربستان وابسته این قبیله هستند خود را حاکم مطلق عربستان می‌داند.

عمده اهرم‌های سیاسی، فرهنگی، نظامی و امنیتی در دست وابستگان به قبیله السدیری است ولذا اگر سلمان بن عبدالعزیز ولیعهد عربستان پس از مرگ برادر ناتنی خود ملک عبدا... به قدرت برسد، قطعا قدرت را در انحصار قبیله‌السدیری قرار خواهد داد. قبیله الشمری مجموعه‌ای از طیف‌های سنی وشیعه را در خود جای داده در حالی که قبیله‌السدیری نوعا از وهابی‌های افراطی تشکیل می‌شود. تقابل احتمالی این دو قبیله، شرایط امنیتی دشواری را برای عربستان سعودی به وجود خواهد آورد. زیرا رهبران هر دو قبیله طی دو دهه گذشته عناصر وابسته به خود را برای چنین روزی، مسلح کرده‌اند. چالش عمده دیگری که با مرگ ملک عبدا... آینده این کشور را تهدید می‌کند تقابل ۳ نسل از فرزندان و نوادگان ملک عبدالعزیز است که هر یک برای تثبیت قدرت خود سعی در حذف طرف مقابل خواهد کرد. ۶ هزار شاهزاده سعودی بیش از ۵۰ درصد از درآمدهای نفتی را میان خود تقسیم می‌کنند که این امر نارضایتی عمومی را در این کشوربه شدت سنتی و غیر دموکراتیک، تشدید کرده است از آنجايی که عربستان سعودی فاقد قانون اساسی است لذا انتقال قدرت به صورتی کاملا سنتی وتحت نظر شورای موسوم به «هیئه البیعه» صورت می‌گیرد.

شورای بیعت که بخشی از ساختار دوران جاهلی اعراب تلقی می‌شود از ۳۰ تن از معمرین و ریش سفیدان قبایل بزرگ عربستان تشکیل می‌شود و این شورا پادشاه جدید عربستان را از طریق بیعت انتخاب می‌کنند. طبیعی است انتخاب پادشاه در عربستان همواره با یک چالش عمده همراه بوده است که نمونه آن در سال ۱۹۶۴ بود که ملک سعود پادشاه وقت عربستان از سلطنت خلع شد. پس از خلع تهاجمی ملک سعود بن عبدالعزیز برادر نا‌تنی وی ملک فیصل بن عبدالعزیز منصوب شد. وی در سال ۱۹۷۵ توسط برادر زاده‌اش شاهزاده «فیصل بن مساعد بن عبدالعزیز» ترور شد. چالش دیگری که در آینده به شدت قبیله‌ای رژیم عربستان را تهدید خواهد کرد، موضوع گسست شیعیان شرق عربستان از حاکمیت مرکزی است که ممکن است به شورش نزدیک به ۵ میلیون شیعه ساکن القطیف، الاحساء، ظهران، مدینه و العوامیه منجر شود. شیعیان شرق عربستان در طول ۷۰ سال گذشته به عنوان شهروندان درجه دو تلقی می‌شدند و از حقوق مدنی واجتماعی درعربستان محروم هستند. لذا مرگ پاد شاه عربستان و تقابل دو قبیله الشمری والسدیری ممکن است قیام مردم الشرقیه عربستان را به دنبال داشته باشد که کنترل این قیام برای رژیم آل سعود دشوار خواهد بود. در عرصه منطقه‌ای و بین المللی نیز مرگ احتمالی پادشاه عربستان بر بحران‌های سوریه، لبنان، عراق ویمن تاثیر خواهد گذاشت زیرا عربستان در طول سال‌های اخیر نقشی کاملا تخریبی در منطقه ایفا کرده. در سطح بین المللی نیز مرگ ملک عبدا... بن عبدالعزیز بر قیمت جهانی نفت تاثیر خواهد گذاشت وممکن است کمپانی‌های نفتی به دلیل اوضاع نا‌پایدار عربستان قیمت نفت خود را افزایش دهند. عربستان اکنون شرایط بسیار سختی را به لحاظ امنیتی، سیاسی واقتصادی پشت سر می‌گذارد و مرگ احتمالی پادشاه عربستان معادلات داخلی ومنطقه‌ای را به سود محور مقاومت تغییر خواهد داد.