پرنفوذترین رهبر عرب در 2014 از نگاه هاآرتص

اگر بخواهیم پر نفوذ ترین و پرسروصدا ترین رهبر در میان اعراب را در سال 2014 بخواهیم نام ببریم، بدون شک ابراهیم عواد البدری 43 ساله ملقب به "ابوبکر البغدادی" در راس لیست قرار خواهد گرفت. او توانست داعش را از یک گروه مسلح کوچک در سوریه تبدیل به ثروتمندترین و بزرگترین سازمان تروریستی جهان بکند. سازمانی که باعث تشکیل ائتلافی بین المللی شده است، دشمنان قدیمی را در یک جبهه قرار داده و خاورمیانه را در آتش جنگ کشانده است.

البغدادی به ارتش بزرگی احتیاج ندارد، تعداد جنگجویان تحت امر او بیش از 30 هزار نفر نیستند. اما او چیزی را متوجه شد که انقلابیون خاورمیانه نیز فهمیدند. شبکه های اجتماعی می توانند جایگزین گردان های نظامی شوند. یک عکس یا فیلم می تواند تاثیری بیش از هزاران گلوله داشته باشد. سال 2014 با داعش آغاز نشد، اما قطعا سال داعش بود.

در حالی که سوریه و عراق در آتش جنگ با داعش می سوزند، چهره بین المللی ایران در حال تغییر است و دیگر کمتر شاهد شنیدن نام ایران به عنوان تهدید هستیم. توافق اتمی ایران و شش قدرت جهانی با این که هنوز نهایی نشده، اما بیش از یک سال بدون مشکل دوام آورده است. مذاکرات ایران وغرب ادامه یافته است و اکنون که خاورمیانه بستر تهدیدات و بحران های تروریستی شده است، کمتر کسی نگران قدرت یابی اتمی ایران است.

مذاکرات ایران و غرب،به خصوص ایالات متحده،‌ موجی از نگرانی و خشم را در کشور های عربی و حاشیه خلیج فارس بوجود آورده است.

عربستان نقش رهبری کشور های عربی را  در ائتلاف ضد داعش بر عهده دارد و بارها نسبت به حضور ایران در این ائتلاف به آمریکا هشدار داده بود. از آن سو ریاض را می توان عامل اصلی کاهش قیمت نفت دانست. چنگال های عربستان تنها به سوی ایران نشانه نرفته اند. چندی پیش بود که عربستان ضرب شستی نیز به قطر نشان داد. اقداماتی که موجب قطع روابط دیپلماتیک دو کشور شدند. بر خلاف سالهای گذشته که عربستان ترجیح می داد برنامه های خود را در پشت پرده به سرانجام برساند،اکنون اما این کشور ابایی از علنی کردن نقشه های خود ندارد.گویی می خواهد نشان دهد مالک جهان عرب است. نقشی که تا سال ها پیش و برای دهه های متوالی بر عهده مصر بود، امروز ریاض با بهره از وقایع و بحران های این کشور، در صدد ربودن این نقش است.

با این حال در جبهه سوریه، در حال حاضر عربستان شکست خورده است و در موضوع صلح اسراییل و فلسطینیان نیز ترجیح داده است نقش رهبری و سازنده را بر عهده نگیرد.

مصر نیز با انتخاب سیسی به عنوان رییس جمهور خود در سال جاری، از موضوع صلح اسراییل و فلسطین کنار رفته است. با این حال نقشی کلیدی را در آتش بس اسراییل و حماس ایفا کرد. مصر در مشکلات خود غرق است و وقت و نیروی کافی برای دخالت در بحران های منطقه ای را ندارد. تنها عملیات خارجی مصر در چهار سال گذشته، حمله هوایی امارات واین کشور به شبه نظامیان اسلامگرا در لیبی بود.

تنها کشوری که از بهار به خزان عربی نرسید تونس بود. کشوری که پس از انقلاب نه درگیری جنگ داخلی شد و نه کودتا. شاید بتوان دلیل اصلی آن را پختگی و عقلانیت تمام احزاب حاضر در این کشور دانست. با این که اسلامگرایان در انتخابات ریاست جمهوری مغلوب سکولار ها شدند، اما نه شاهد اعتراضی از سوی آن ها بودیم و نه کسی در خیابان درگیری بوجود آورد.

اما در مرز های تونس کشوری وجود دارد که توانست خزان را نیز رد کرده و به زمستان عربی برسد. کشور لیبی دچار جنگ داخلی عظیمی شده است و دولت منتخب مردم هیچ کنترلی بر اوضاع ندارد. شبه نظامیان رادیکال کنترل برخی از شهر ها را در اختیار دارند و آینده این کشور در هاله ای از ابهام قرار دارد، سال 2015 به طور حتم سال خوبی برای مردم و کشور لیبی نخواهد بود.

درست همانند لیبی ،باور این مسئله که 2015 سال خوبی خواهد بود،برای مردم یمن،سوریه و عراق نیز غیر قابل باور است. در حال حاضر یمن توسط حوثی ها فتح شده است. القاعده به راحتی در جنوب کشور به فعالیت می پردازد. شاید سال 2015 سال دو پاره شدن یمن باشد.

سوریه در این میان بدترین وضعیت را در این میان دارد،کشوری که در آغاز از بهار عربی مصون ماند. امروز درگیری بزرگترین بحران خود است. دولت دشق تنها 40 درصد مناطق کشور را در دست دارد و قسمت های باقی مانده به دست گروه های مسلح عمدتا رادیکال و تروریستی کنترل می شوند. در این میان کشور های منطقه هر کدام از جبهه ای حمایت می کنند و به نظر می رسد قدرت های جهانی نیز سوریه را به حال خود رها کرده اند.

معضل اصلی در خاورمیانه این است که نمی توان این منطقه را همانند اروپا یا آفریقا در نظر گرفت. خاورمیانه یک بلوک به حساب نمی آید و نمی توان راهکاری جامع و کلی برای آن تعیین کرد. در حالی که شیعیان  سنی ها تنها چند قدم با یک جنگ فرقه ای فاصله دارند، هیچکدام دیدگاه های همدیگر را قبول ندارند،کشور های عربی خواهان سلطه بر منطقه هستند که در مقابل خود ایران،ترکیه و اسراییل را می بینند. تروریست هایی که از گوشه و کنار این منطقه سر بر می آورند. باید بگوییم  هیچ نقطه مشترکی میان بیشتر دولت های منطقه و به خصوص قدرت ها وجود ندارد،گذر سالهای آینده نیز شاید نتوانند تاثیری بر سیاست های منطقه بگذارند.