نگاهی به عادی‌سازی روابط آمریکا و کوبا
چنددهه پیش، در روزهای پیش از به‌‌قدرت‌رسیدن «فیدل کاسترو»، رهبر کوبا، ایالات‌متحده‌آمریکا و کوبا متحدان تجاری گرمابه و گلستان هم بودند. کشتی‌های باری؛ فلز، روی و سنگ‌آهک کوبایی را به بندر «نیواورلئان» در ایالات‌متحده می‌بردند و محصولات کشاورزان آمریکایی از قلب ایالات‌متحده به هاوانا حمل می‌شد. کوبایی‌ها برنج کشت و به‌عمل‌آمده در ایالات‌متحده را می‌خوردند و گردشگران آمریکایی کلوب‌ها و مراکز تفریحی هاوانا را پر می‌کردند. اما تمام این روابط با به قدرت‌رسیدن فیدل کاسترو در کوبا در سال۱۹۵۹ میلادی و ملی‌کردن دارایی‌های شرکت‌های آمریکایی در دهه۱۹۶۰ میلادی به پایان رسید. اکنون پس از نیم‌قرن، دوکشور تصمیم گرفته‌اند تا روابط خود را بازسازی کرده و پل‌های همکاری‌های اقتصادی را دوباره ترمیم کنند.
روزنامه فرانسوی «لیبراسیون» پس از سخنرانی تلویزیونی «باراک اوباما» و «رائول کاسترو» روسای‌جمهوری آمریکا و کوبا درباره عادی‌سازی روابط دوطرفه، می‌نویسد فیدل کاسترو، پس از آنکه با انقلاب، قدرت را در کوبا به‌دست گرفت و مردم خود را از تسلط شرم‌آور گروه‌های مافیایی-آمریکایی رهایی بخشید، به جای آنکه راه دموکراسی و اقتصاد متعارفی را برگزیند، نسخه حاره‌ای کمونیسم اتحادجماهیر شوری را بر مردم خود تحمیل کرد. اکنون تصمیم رائول کاسترو، برادر فیدل، برای عادی‌سازی روابط با ایالات‌متحده پس از ٥٠سال نشانگر این واقعیت است که بیلان کلی او باوجود پیشرفت‌هایی در برخی شاخص‌های توسعه، منفی بوده است. (بنابر آمار بانک‌جهانی، نظام آموزشی کوبا به‌ویژه در زمینه تحصیلات پزشکی از همه کشورهای آمریکای‌لاتین و منطقه کاراییب بهتر است) به‌عبارت دیگر، اگرچه کوبا، بدون وابستگی به درآمد نفت و گاز و با وجود تحریم‌های همه‌جانبه توانسته است در طول دهه‌های گذشته به حیات خود ادامه دهد، اما اقتصادش در نیم‌قرن گذشته همواره در کمبود و فساد غوطه‌ور بوده است.
وعده‌های محقق‌نشده یک انقلاب
به گزارش دویچهوله، «پدرو کامپوس» مورخ کوبایی، می‌گوید: «برنامه‌های اصلاحات اقتصادی کاسترو از برنامه حزب کمونیست قدیم هم سوسیالیستی‌تر بود. کمونیست‌ها خواستار یک حزب واحد، سرمایه‌داری دولتی نظارت‌شده و تعاونی‌های کشاورزی بودند؛ درست همان‌طور که استالینیسم آن را موعظه می‌کرد. اما کاسترو می‌خواست به شهروندان حقوق بیشتری بدهد، کارگران را در ارزش شرکت‌ها سهیم کند، شبکه‌های خودگردان کشاورزی را تقویت کند و به تقویت روند دموکراسی برای مشارکت بیشتر شهروندان بپردازد. با گذشت بیش از ۵۰سال، اما بیشتر این وعده‌ها به‌درستی تحقق نیافته‌اند. در چنین شرایطی رائول کاسترو برای جلوگیری از ورشکستگی کوبا با بزرگترین دشمن خود، یعنی آمریکا وارد مذاکره شد تا بتواند تحریم‌هایی را که بر گُرده این کشور سنگینی می‌کند، بردارد. «کارملو مسالگو» استاد اقتصاد و امور آمریکای‌لاتین دانشگاه «پیتسبورگ» معتقد است این ناکامی‌ها می‌تواند نتیجه انزوای کوبا باشد. او می‌گوید: «کوبا در واقع توانست استقلال خود را به دست بیاورد و حفظ کند، اما این یک استقلال محدود است. کوبا به‌‌لحاظ اقتصادی مستقل نیست و همیشه به بازیگران خارجی وابستگی داشته است: اول اسپانیا، بعد آمریکا و اتحادشوروی، حالا هم ونزوئلا.»
واقعیت‌های تلخ اقتصادی
کوبا در پایان دهه٨٠ قرن‌بیستم‌میلادی به بهترین شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی تاریخ خود دست یافت. اما با متلاشی‌شدن اتحادشوروی در آستانه دهه٩٠، این وضعیت تغییر بنیادین یافت. این کشور که پس از انقلاب و قطع روابط با آمریکا شدیدا به کمک‌های مالی اتحادشوروی وابسته بود، برای ادامه حیات به ونزوئلا روی آورد. اما با سقوط شدید بهای نفت در بازارهای جهانی در چندماه اخیر، ونزوئلا را به‌عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت دچار مشکلات عدیده اقتصادی کرد، به‌طوری که اکنون دیگر نمی‌تواند از اقتصاد در آستانه ورشکستگی کوبا هم حمایت کند. به گزارش «بلومبرگ»، ونزوئلا و کوبا نه‌تنها از نظر ایدئولوژیک به یکدیگر نزدیک هستند، بلکه همکاری‌های اقتصادی گسترده‌ای به‌ویژه در مبادله نفت و نیروی متخصص دارند؛ به‌طوری که ونزوئلا تا سال گذشته در چارچوب برنامه یارانه‌ای که هدفش ترویج پیام سوسیالیستی دولت کوبا بود، روزانه صدهزاربشکه نفت در ازای دریافت پزشک و خدمات پزشکی به کوبا ارسال می‌کرد. اما در سال‌جاری میلادی هیچ‌مدرک رسمی‌ای که نشان دهد این مقدار نفت به کوبا ارسال شده، وجود ندارد. به اعتقاد کارشناسان، نیکلاس مادورو، رییس‌جمهوری ونزوئلا، این روزها به تمام پولی که می‌تواند از راه فروش نفت به صورت نقدی به دست بیاورد، نیاز دارد و احتمالا از این پس هم نفتی را که به کوبا ارسال می‌کرد، نقدا به فروش می‌رساند. اما ونزوئلا در شرایطی کوبا را تنها می‌گذارد که بازار این کشور به‌شدت از خروج سرمایه‌ها و کاهش روند صنعتی‌شدن رنج می‌برد. برآوردها نشان می‌دهند ١١میلیون‌نفر جمعیت کوبا به یک‌میلیون‌مسکن تازه نیاز دارند. کاهش صادرات نسبت به واردات و بدهی‌های خارجی کوبا رکورد شکسته‌اند. فاصله درآمد طبقات اجتماعی، فقر و فحشا افزایش یافته که کاهش بودجه دولت دلیل این وضعیت است. از سوی دیگر اما تعداد دریافت‌کنندگان کمک‌های اجتماعی ۷۰درصد کاهش یافته و تولید کشاورزی، به‌خاطر اعمال اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده، دستخوش رکود شده است: تقریبا همه زمین‌های کشاورزی به دولت تعلق دارند و تنها ١٠درصد کشاورزان مستقل هستند. در عین‌حال کم‌توجهی به تامین آب آشامیدنی بهداشتی و مدیریت فاضلاب‌ها نیز خطر بروز بیماری‌های واگیر را افزایش داده است. همچنین در نتیجه صدور خدمات بهداشتی، کوبا با کمبودهایی در این زمینه روبه‌رو شده است. گفته شده متوسط دستمزد در این کشور ساعتی پنج‌سنت است. (٤/٥دلار در ازای ٩٠ساعت کار). این در حالی است که هزینه یک‌ساعت استفاده از اینترنت در یک کافی‌نت در این کشور نیز تقریبا معادل همین مبلغ می‌شود.
چشم‌انداز رشد تجاری بین آمریکا و کوبا
به گزارش بی‌بی‌سی، اتاق بازرگانی آمریکا اعلام کرده از زمان قطع روابط میان واشنگتن و هاوانا، کوبا بیش از یک‌تریلیون‌وصدمیلیارددلار ضرر کرده است. سفارت خارجه کوبا هم می‌گوید آمریکا از محل این قطع ارتباط سالانه یک‌میلیاردو۲۰۰میلیون‌دلار متضرر شده است. همچنین به گفته مقام‌های دولت کوبا تاکنون ١١٧میلیارددلار اقتصاد کوبا از اعمال تحریم‌ها متضرر شده است. واقعیت این است که گذشته از طرف آمریکایی، اقتصاد کوبا در حال حاضر به‌شدت به دولت، وابسته است و در صورت برداشته‌شدن تحریم‌ها، به فرصتی حیاتی برای سرمایه‌گذاران آمریکایی تبدیل خواهد شد، به‌طوری که شرکت‌های مالی، کشاورزان، شرکت‌های مسافرتی، تولیدکنندگان انرژی و خودرو و دیگر شرکت‌های تجاری آمریکایی می‌توانند در نهایت وارد بازار کوبا شوند. تولیدکنندگان سیگار برگ و شرکت‌های تولیدکننده نوشیدنی کوبایی نیز خواهند توانست بازارهای جدیدی در آمریکا برای خود دست‌وپا کنند. همچنین در بخش مخابرات نیز علاوه بر سود سرشاری که در انتظار بخش مخابراتی آمریکاست، مردم کوبا نیز از برخی مزایای این گشایش منتفع خواهند شد و میزان دسترسی آنان به اینترنت و تلفن بیشتر می‌شود. به‌نظر می‌رسد تجارت و روابط اقتصادی بین ایالات‌متحده و کوبا، با پایان‌دادن به نیم‌قرن خصومت و عدم‌روابط دیپلماتیک، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی گسترش یابد. به دلیل همین چشم‌انداز روشن اقتصادی است که تام دونوهو، رییس اتاق بازرگانی آمریکا که به‌عنوان یکی از منتقدان رییس‌جمهوری دموکرات آمریکا شناخته شده است نیز با استقبال از عادی‌سازی روابط دوکشور گفته که در این راه کاملا از طرح‌های کاخ‌سفید و باراک اوباما حمایت می‌کند. اما این همه ماجرا نیست. با ایجاد تسهیلات در روابط ایالات‌متحده و کوبا، دیگر کشورها نیز می‌توانند در کوبا به‌طور مستقیم سرمایه‌گذاری کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها که اکنون از یک‌میلیارددلار هم کمتر است، می‌تواند تا ۱۷میلیارددلار افزایش یابد. بنا بر برآورد تحلیلگران، صادرات آمریکا به کوبا می‌تواند سالانه سر به پنج‌میلیارد‌و۹۰۰میلیون‌دلار بزند، در حالی که صادرات هاوانا به ایالات‌متحده آمریکا می‌تواند به شش‌میلیاردو۷۰۰میلیون‌دلار برسد. اما در گام نخست میزان پولی که آمریکایی‌ها می‌توانند با خود به کوبا ببرند، دوهزاردلار است و همچنین می‌توانند از کارت‌های اعتباری خود استفاده کنند؛ هرچند اعلام این مساله با توجه به محدودیت‌های موجود هنوز اندکی مبهم به‌نظر می‌رسد؛ به‌ویژه اینکه پرسش‌هایی در مورد نحوه برچیدن تحریم‌های اعمال‌شده علیه کوبا، مطرح شده و اینکه آیا ریاست‌جمهوری آمریکا قادر خواهد بود بدون همراهی با کنگره این تحریم‌ها را لغو کند، یا دست‌کم تخفیف دهد یا خیر؟
مسیر طولانی احیای روابط دوجانبه
باراک اوباما می‌گوید با عادی‌شدن مناسبات دیپلماتیک، کم‌کم روابط اقتصادی نیز بین این دوکشور نیمکره غربی برقرار خواهد شد. اگرچه بعید به‌نظر می‌رسد کنگره آمریکا، با اکثریت سناتورهای جمهوریخواه در مجلس سنا و مجلس نمایندگان که به‌شدت مخالف این عادی‌سازی روابط هستند، تمامی تحریم‌های کوبا را در آینده‌ای نزدیک لغو کند، اما سابقه باراک اوباما نشان داده که می‌تواند از فرمان اجرایی ریاست‌جمهوری برای اعمال نظراتش بهره گیرد. به باور برخی، رییس‌جمهوری آمریکا با چرخش سیاست کاخ‌سفید در قبال کوبا، در حقیقت چالش دیگری با کنگره آغاز کرده و قصد عقب‌نشینی در این‌باره را ندارد. به همین دلیل است که کارشناسان سیاسی- اقتصادی با خوشبینی به آغاز راه احیای روابط سیاسی و اقتصادی دوکشور مینگرند؛ روندی که باعث خواهد شد تا سرمایه‌گذاری خارجی، به‌طور مشخص سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها که در ١٧٧کیلومتری کوبا هستند، در کوبا به‌طرز قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یابد و کوبا در مسیر احیای اقتصادی گام بردارد، اما این به احتمال زیاد چشم‌اندازی درازمدت است و رفع بی‌اعتمادی ٥٠ساله، یک‌شبه رخ نخواهد داد.
منبع: روزنامه شرق
گزارش خطا
نظر شما
آخرین اخبار