بازگشت «سکولاریسم» به مهد «بهار عربی»

«باجی قائد السبسی» رییس ٨٨ساله حزب سکولار «ندای تونس» با کسب بیش از ٥٥درصد آرا در انتخابات روز یک‌شنبه، به ریاست‌جمهوری تونس رسید تا بار دیگر شکست «بهار عربی» به ورد زبان رسانه‌های جهانی تبدیل شود اما به‌نظر می‌رسد سوگواری بر میراث انقلاب تونس، این زادگاه «بهار عربی»، باید خیلی پیش‌تر از اینها یا دست‌کم از همین ماه پیش آغاز می‌شد؛ هنگامی که نتایج دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری تونس، مردم این کشور را بر سر یک دوراهی محتوم قرار داد.

مردم تونس در حالی ٢٣نوامبر گذشته پای صندوق‌های رای رفتند تا برای نخستین‌بار پس از ٥٨سال آزادانه رییس‌جمهور کشور را برگزینند که هیچ‌کدام از نامزدها نتوانستند بیش از نیمی از آرا را به خود اختصاص دهند. این در حالی است که راهیابی السبسی و «منصف المرزوقی» رییس‌جمهور موقت آن کشور با ٣٩ و ٣٣درصد آرا به دور دوم نیز به‌جای گسترش عرصه جدال مابین سوداها و وعده‌های انقلابی، انتخابات را به صحنه اضطرار بدل ساخت. چهارسال شورش و ناآرامی پس از انقلاب البته راهی جز این پیش‌روی شهروندان کنونی و انقلابیون پیشین تونس باقی نمی‌گذاشت: بازگشت ثبات و امنیت به این کشور بحران‌زده یا ادامه روند پساانقلابی و شکست‌خورده پیشین. حالا نتایج اولیه دور دوم انتخابات که روز دوشنبه از سوی کمیسیون عالی مستقل انتخابات تونس اعلام شد نشان از آن دارد که مردم آن کشور احیای شکوه و اقتدار گذشته دولت را برگزیده‌اند. انتخاب «السبسی»، این سیاستمدار کهنه‌کار و وزیر پیشین کشور، دفاع و امورخارجه که در اوایل دهه ٩٠ میلادی به مدت یک‌سال رییس‌مجلس سفلی پارلمان تونس در دوران زین‌العابدین بن علی، دیکتاتور فراری آن کشور بود، همان‌طور که انتظار می‌رفت زنگ خطر را نسبت به خیزش آرام بازماندگان رژیم پیشین به سوی قدرت به صدا درآورده است. این در حالی است که السبسی در اولین مصاحبه تلویزیونی خود پس از اعلام نتایج انتخابات، اظهار کرد باید با عبور از گذشته استبدادی، چشم به آینده داشته باشیم.

رییس‌جمهور جدید تونس همچنین ضمن تشکر از «المرزوقی» و درخواست از وی برای همکاری‌های آتی، نوید داد که رییس‌جمهوری برای همه مردم تونس خواهد بود اما حتی اگر از مقاومت چندساعته المرزوقی برای قبول شکست در انتخابات نیز بگذریم، کاهش نرخ مشارکت در دور دوم انتخابات به ٦٠درصد و بازگشت ناآرامی به برخی از خیابان‌های شهرهای جنوبی آن کشور حکایت از آن دارد که السبسی حتی در صورت تقدیم پیروزی خود به شهدای انقلاب یاسمین نیز راه درازی برای اثبات مدعایش در پیش دارد. در شرایطی که به نظر می‌رسد با فتح کاخ ریاست‌جمهوری و اکثریت کرسی‌های پارلمانی از سوی السبسی و حزب متبوعش، پازل نیمه‌تمام قدرت در تونس شکل و شمایلی تک‌حزبی به خود گرفته است، شعار «نه به رژیم سابق» تنها ساعاتی پس از اعلام نتایج انتخابات در خیابان‌های شهر حما طنین افکنده بود. روز دوشنبه صدهانفر از جوانان معترض تونسی که با حضور در خیابان‌های حما، آتش‌‌زدن لاستیک و سنگ‌پراکنی به یک ایستگاه پلیس اعتراض خود را به نتایج انتخابات اعلام داشتند، هدف حمله نیروهای امنیتی و پرتاب گاز اشک‌آور قرار گرفتند. این در حالی است که منصف المرزوقی، در سخنانی پس از اعلام نتایج رسمی انتخابات، از هوادارانش خواسته بود با دوری از آشوب و خشونت و به احترام حفظ وحدت ملی، به خانه‌های خود بازگردند. این نامزد میانه‎‌رو و شکست‌خورده حزب «کنگره برای جمهوری» و هم‌پیمان استراتژیک حزب اسلامگرای النهضه که به گمان بسیاری، حضور سه‌ساله‌اش در راس دولت، میراث فرهنگی سکولار تونس را در معرض تهدید قرار داده بود، پیش‌تر ادعای پیروزی از سوی ستاد انتخاباتی السبسی کمی پس از بسته‌شدن حوزه‌های رای‌گیری را بی‌پایه و اساس خوانده بود اما با توجه به تمامی موانع پیش‌روی دولت السبسی و تهدید گروه‌های شبه‌نظامی به تکرار ترور رهبران سکولار که سال گذشته کشور را در بحرانی سیاسی فرو برده بود، احتمالا مصالحه مانند گذشته برگ برنده تکنوکرات‌ها در بازگشایی فضای سیاسی آن کشور است؛ راه‌حلی که در سایه نرخ نگران‌کننده بیکاری و اوضاع آشفته اجتماعی شاید تنها امید باقی‌مانده تونسی‌ها و دولت‌های غربی برای بهبود اوضاع اقتصادی و رفع موانع سرمایه‌گذاری‌ است.

واکنش‌های مثبت رهبران جهانی به روند برگزاری انتخابات و نتایج به‌دست‌آمده شاید تنها از این دریچه قابل بررسی باشد. «باراک اوباما»، رییس‌جمهور ایالات‌متحده آمریکا، در حالی انتخابات تونس را گامی حیاتی در راستای تکمیل‌ گذار تونس به سوی دموکراسی دانسته است که «اراده، حس مسوولیت و روحیه سازش‌پذیر تونسی‌ها» مورد تقدیر «فرانسوا اولاند»، رییس‌جمهور فرانسه یا همان کشوری قرار گرفت که تا سال ١٩٥٦ تونس را در استعمار خود داشت. «جان کری»، وزیرخارجه آمریکا نیز انتخابات تونس را دستاورد درخشان تعهد به دموکراسی، همگرایی و یک فرآیند سیاسی فراگیر دانست. این در حالی است که «عبدالفتاح السیسی»، رییس‌جمهور نظامی مصر که خود سال گذشته دولت اسلامگرای مرسی را برکنار کرده بود، ضمن تبریک به«السبسی»، اظهار امیدواری کرد روابط دو کشور در آینده بیش از پیش گسترش یابد. در همین حال، مرضیه افخم، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز برگزاری موفقیت‌آمیز انتخابات تونس و تثبیت روند دموکراتیک به‌عنوان دستاورد مهم انقلاب آن کشور را به ملت و دولت تونس تبریک گفت. حال باید دید آیا بازگشت شمایلی کمرنگ از «حبیب بورقیبه» اولین رییس‌جمهور تونس به رأس قدرت یارای پاسخگویی به مطالبات انقلابی تونس و تن سوخته «محمد بوعزیزی» را دارد یا خیر.