کودتای دیپلماتیک در «کاخ سفید» از «هاوانا» تا «تهران»

هیچ‌کس در «کاخ سفید» یا وزارت امورخارجه؛ گمان نمی‌کند که تغییر روابط میان ایالات متحده و کوبا به معنای ناکامی سیاست‌های آمریکاست. اما بی‌شک در ذهن برخی از مردم واشنگتن، معنای پایان خصومت آمریکا با کوبا، نه‌تنها به دلایل بشردوستانه، بلکه نشانه افزایش امنیت برای ایالات‌متحده است.

حالا نوبت چالشی بزرگتر است: بازسازی روابط آمریکا با ایران. یکی از مزایای بزرگ آشتی با کوبا، این است که امکان انقلاب یا بی‌ثباتی در این جزیره، کاهش می‌یابد و چشم‌اندازی مسالمت‌آمیز برای‌ گذار به دموکراسی گشوده می‌شود. برقراری روابط حسنه با ایران هم به همین معناست، البته رابطه خوب با ایران برای ایالات متحده و بقیه دنیا بسیار مهم‌تر است. اگر این اتفاق بیفتد «باراک اوباما» می‌تواند پس از پایان دوران ریاست‌جمهوری خود، «کاخ سفید» را با دستاوردی بزرگ ترک کند؛ دستاوردی که در تاریخ جهان ثبت خواهد شد. موفقیتی که در این هفته آمریکا به آن دست یافت، فوق‌العاده بود اما اگر این توافق، یک نسل قبل اتفاق می‌افتاد، معنایی بسیار بیشتر داشت. بسیاری از جوانان امروز، نمی‌توانند به یاد آورند که کوبا زمانی یکی از قدرت‌های بزرگ بود و می‌توانست مناسبات قدرت را در جهان تغییر دهد. امروز این کشور، فقیر و ضعیف است. احتمالا کوبایی‌ها از بهبود روابط با آمریکا سود می‌برند و آمریکایی‌ها نهایتا می‌توانند سیگار کوبایی بخرند و در سواحل کوبا دراز بکشند. اما به‌جز این دو کشور -که مستقیما درگیر هستند و شاید ونزوئلا که تنها متحد واقعی کوباست- این تغییر روابط، تاثیری در بقیه جهان نخواهد داشت. اما دستیابی به موفقیتی اینچنینی با ایران، بسیار متفاوت است. این اتفاق می‌تواند همانند تشنج‌زدایی میان آمریکا و چین در دهه١٩٧٠، سیاست جهانی را به‌طور قاطع تغییر دهد. ایران؛ بسیار بزرگتر و مهم‌تر از کوباست و در قلب آشفته‌ترین منطقه جهان، قرار دارد و منافع امنیتی مشترک بسیاری با ایالات متحده و پتانسیل اقتصادی بالایی دارد. از منظر جغرافیای سیاسی، آشتی میان آمریکا و کوبا، پیش‌درآمد یک نمایش است. اما آشتی و مشارکت با ایران می‌تواند جهان را تغییر دهد.

گفت‌وگوهایی که به دستیابی آشتی با کوبا منجر شد، ارتباط مستقیمی به مذاکرات هسته‌ای با ایران ندارد. با این حال موفقیت در پروژه‌های کوچک‌تر می‌تواند تحرک و ضرورت برای پروژه‌های بزرگ‌تر ایجاد کند. دستیابی به موفقیت با کوبا نشان می‌دهد که مهره‌ها در شطرنج جهانی به صفحه شطرنج نچسبیده‌اند و می‌توانند تغییرمکان دهند. «جان کری» وزیرخارجه آمریکا گفته که امیدوار است به‌زودی به «هاوانا» سفر کند؛ سفری که می‌تواند تاریخی باشد، اما سفر به تهران بسیار مهم‌تر است.  درس دیگری که اتفاقات این هفته به ما داد، این بود که انتخابات، بسیار مهم است. اگر هرکدام از مخالفان سابق «باراک اوباما»، «جان مک‌کین» یا «میت رامنی»، در «کاخ سفید» بودند، مطمئنا هیچ پیشرفتی در روابط منجمد آمریکا با کوبا ایجاد نمی‌شد. در اوج بدبینی‌های گسترده‌ای که در مورد سیاست آمریکا وجود دارد و سرخوردگی‌هایی که از «اوباما» ایجاد شده، این وقایع باعث دلگرمی است.

اتهامات خشمگینانه‌ای که برخی اعضای جنگ‌طلب و ضدکوبا در کنگره مطرح کردند، نشان می‌دهد ذهن بسیاری از آنها در الگو‌های باستانی منجمد شده و چقدر برای آنها دشوار است از شعار‌ها و کلیشه‌ها فراتر بروند. همین دلیل خوبی برای شرکت در انتخابات و رای‌دادن است. اکنون؛ جز چند سیاستمدار آمریکایی که منافعشان به خطر افتاده، تغییر روابط با کوبا هیچ ضرری برای ایالات متحده ندارد. با این‌حال؛ با بهبود روابط با ایران، فرصت‌های بزرگتری می‌تواند ایجاد شود و همکاری با ایران به ما اجازه می‌دهد که برای مقابله با تروریسم و خشونت در خاورمیانه موثرتر باشیم. این به ما تضمین می‌دهد که فعالیت‌های هسته‌ای این کشور، آن را به ایرانی مسلح تبدیل نمی‌کند، در نتیجه سطح امنیت منطقه و جهان افزایش می‌یابد. توانایی ایران برای نفوذ در حوادث عراق، سوریه و افغانستان می‌تواند یک نیروی بالقوه در جنگ‌های وحشیانه و ترسناک کنونی باشد.  کودتای دیپلماتیک این هفته؛ باید اشتهای واشنگتن را تحریک کند. «کری» و تیم گفت‌وگو‌کننده او باید با عزمی جدید وارد مذاکرات آینده با ایران شوند. در نهایت؛ بازشدن گره کور کوبا می‌تواند چشم‌اندازی وسوسه‌برانگیز برای دستیابی به توافق با ایران باشد.