بازگشت به سیاست‌آیت‌الله هاشمی؛ راهکار خاموش‌کردن بحران منطقه از نگاه نشریه اردنی

تیرماه امسال بود که نشریه آساهی از آیت‌ا... هاشمی سوال کرد «اخیرا سفیر ایران در عربستان به دیدار جناب‌عالی آمده بود. گویا تصمیم به سفر داشتید. چگونه می‌خواهید رابطه با عربستان را در اولویت كارهای خود قرار دهید؟» که آیت‌ا... هاشمی به او پاسخ داد: «اگر زمانی به عربستان سفر كنم، سفر زیارتی خواهد بود. چون مسایلی كه مربوط به رهبری و دولت می‌شود، مسئولیت‌های من نیست. بهبود روابط با عربستان در اولویت برنامه‌های من است كه هر وقت كمك بخواهند، كمك می‌كنم.» همین یک جمله کافی بود تا کشورهای منطقه بار دیگر به قدرت تاثیرگذاری آیت‌ا... هاشمی در تعاملات ایران با کشورهای منطقه و جهان پی ببرند. نشانه دیگر این تاثیرگذاری را می‌توان در دیدارهای مقامات خارجی با مسئولان کشورمان در سفر به ایران مشاهده کرد چنانکه آنها در لیست برنامه‌های خود دیدار با رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام را فراموش نمی‌کنند چون به نحوی این دیدار می‌تواند تثبیت‌کننده تصمیماتشان درباره ایران باشد.

نقش آیت‌ا... هاشمی در معادلات بین‌المللی آنچنان است که هنوز پس از سال‌ها که از دیدار او با مقامات عربستان می‌گذرد، این دیدار به‌عنوان یک فاکتور مهم در ارزیابی روابط دو کشور قلمداد می‌شود. مهم‌ترین اولویت‌های سیاست منطقه‌ای دولت سازندگی با انتخاب سیاست تنش‌زدایی به‌عنوان رویکرد سیاست خارجی کشور، کوشش در راستای تنش‌زدایی و عادی‌سازی روابط با عربستان‌سعودی و دیگر کشورهای عربی و همکاری با کشورهای حوزه آسیای مرکزی و قفقاز بود. یورش عراق به کویت نیز از یکسو در موفقیت این مواضع مهندسی شده سیاست خارجی ایران و جذب کشورهای عربی نقش مهمی ایفا کرد و از سوی دیگر سبب اخلال در تلاش‌های ایران برای بازگرداندن ثبات به منطقه خلیج‌فارس شده و مقدمات حضور نیروهای نظامی بیگانه (آمریکا) در منطقه را فراهم کرد. درنهایت محور سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در زمان آیت‌ا... هاشمی را باید بازسازی روابط منطقه‌ای، اعاده ثبات در منطقه خلیج‌فارس، به‌ویژه بهبود روابط ایران و عربستان‌سعودی دانست. کشورهای دیگر با درک این نکته است که بر حضور آیت‌ا... هاشمی در معادلات منطقه‌ای و جهانی پافشاری می‌کنند.

از همین رو دیروز نشریه «المحرر» اردن در تحلیلی پیرامون آینده خاورمیانه نوشت؛ جمهوری اسلامی همانطور که در سال‌های دور با تمهیدات هاشمی توانست آتش جنگ ایران و عراق را خاموش و زمینه رونق و مصالحه روابط ایران و کشورهای عربی و در راس آنها عربستان را فراهم کند، این‌بار هم شاید برای خاموش کردن آتش بزرگ‌ترین جنگ فرقه‌ای در خاورمیانه، دوباره راه بازگشت به سیاست آیت‌ا... هاشمی را در پیش بگیرد. پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌ا... هاشمی گزیده‌ای از این تحلیل المحرر را منتشر کرده که در آن، آمده است: «امروز جغرافیای عرب باید متمرکز بر سیاست خارجی ایران باشد. سیاست عربی ایران با انتخابات 24 خرداد در ایران و انتخاب رئیس‌جمهوری معتدل روزبه‌روز درحال تغییر است و روحانی منتخب ملّت ایران رویکرد تجدیدنظر را درباره روابط 8 سال گذشته ایران و کشورهای عربی، به‌خصوص عربستان اتخاذ کرد. امّا سوال اینجاست که چرا تاکنون بعد از حدود یک سال از روی کارآمدن دولت روحانی، همچنان گره‌های 8 سال گذشته در روابط دو کشور بزرگ خاورمیانه باز نشده است؟» 

در ایران و کشورهای عربی کسی نیست که نداند تغییر این رویکرد سیاسی نیازمند حضور پیر سیاست و چهره محبوب عربها یعنی آیت‌ا... هاشمی است ولی گویا همانطور که در 8 سال گذشته با انزوای تفکر ایشان در عرصه سیاست خارجی و برخی اقدامات در روابط ایران و عربستان، زمینه تولّد و قدرت‌نمایی تندروها در صحنه کشورهای عربی فراهم شد، همچنان خاورمیانه از بازگشت آرامش در سایه تفکر مرد اعتدال ایران دورمانده است. آیت‌ا... هاشمی در آخرین دیدارش با اعضای هیأت پارلمانی ایتالیا به روابط ایران و عربستان اشاره کرده و گفته بود: راه‌حل مسائل دو کشور با توجه به مشترکات منطقه‌ای و اسلامی و تجربه عملی گذشته که یخ‌های روابط را آب کرده بود، خیلی آسان است. مذاکره من و امیر عبدا... در مقاطع برگزاری کنفرانس اسلامی در سنگال و سپس در سفر ایشان به ایران، اختلافات دو کشور درباره میزان تولید نفت و روابط کشورهای اسلامی را تبدیل به همکاری و همدلی کرد. عبدالرحمان آل‌راشد هم در این ارتباط معتقد است: توصیه هاشمی برای آشتی با عربستان‌سعودی یک تصمیم عاقلانه به نفع همه و پایان دادن به بدبختی میلیون‌ها نفر از مسلمانان عراق و سوریه و لبنان تا یمن و افغانستان و لیبی .... بود. سیاست عربی ایرانی همانند درختی که دارای دو شاخه است؛ شاخه‌ای میانه‌رو و منعطف به نام هاشمی و شاخه‌ای تندرو دارد ولی با وجود آنکه به نظر می‌آمد با روی کارآمدن دولت روحانی، سیاست عربی ایران در حال بازگشت به شاخه میانه یعنی سیاست آقای هاشمی باشد، ولی از ظواهر امر و آنچه همچنان در عراق و سوریه و لبنان و... می‌گذرد، می‌توان دریافت برخی قدرت‌های فرامنطقه‌ای هنوز نگذاشته‌اند این سیاست‌ها کارساز بیفتد. جمهوری اسلامی همانطور که در سال‌های دور با تمهیدات هاشمی توانست آتش جنگ ایران و عراق را خاموش کند و زمینه رونق و مصالحه روابط ایران و کشورهای عربی و در راس آنها عربستان را فراهم کند، این بار هم شاید برای خاموش کردن آتش بزرگ‌ترین جنگ فرقه‌ای در خاورمیانه، راه بازگشت به سیاست آیت‌ا... هاشمی را در پیش بگیرد.