اندیشکده استرافور: چرا عربستان به تنش میان ایران و امریکا نیاز دارد؟

اندیشکده استرافور نوشت: از نگاه تهران داعش توان این را دارد که دولت بغداد را سرنگون کند و موقعیت ایران در عراق را با چالش مواجه کند. هرچند این امر بسیار نامحتمل است اما تهدیدی بالقوه است که ایران باید خود را برای آن مهیا سازد. تشکل‌های ایرانی کوچکی در کردستان شرقی ظهور یافته‌اند و خلبانان ایرانی جنگنده‌های عراقی را در تهاجم علیه مواضع داعش به پرواز درمی‌آورند. امکان صرف اینکه داعش حتی بر بخش‌های کوچکی از عراق هم تسلط داشته باشد برای ایران پذیرفتنی نیست؛ امری که در با منافع آمریکا هم‌راستا است. هر دو کشور خواهان شکست داعش هستند؛ و هر د و می‌کوشند دولت عراق پابرجا بماند. 

به نظر می‌رسد آمریکا و ایران به دلیل ظهور داعش – و همین‌طور جریانات بلندمدت‌تر- منافع مشترکی دارند که کنار یکدیگر قرا گرفته‌اند. گزارشات زیادی از همکاری نظامی ایران و آمریکا علیه داعش به گوش می‌رسد؛ این در حالی است که موضوع عمده‌تری که سبب شکاف میان آن‌ها شده (برنامه هسته‌ای ایران) به حاشیه رانده‌شده است. بیانیه‌ای که در پایان مدارکات هسته‌ای قرائت شد و حاکی از این بود که توافق حاصل نشده است، به تمدید مهلت مذاکرات انحایمید و در سخنان هیچ‌کدام از طرفین نشانی از این نبود که این شکست در رسیدن به توافق به اصل کلی همکاری آسیب برساند. 

نه تهران و نه آمریکا نمی‌خواهند به خاطر مسئله هسته‌ای، که به دلیل ظهور داعش در اولویت پایین‌تری قرار دارد، روابط فعلی خود را بر هم بزنند. این پیوند میان آمریکا و ایران برای عربستان- قدرت سوم منطقه‌ای حتی اگر صرف ثروت و تأمین مالی جنبش‌های سیاسی را لحاظ کنیم- هشداردهنده است. ریاض تهران را به‌عنوان رقیب خود در خلیج‌فارس می‌بیند؛ رقیبی که می‌تواند عربستان سعودی را به بی‌ثباتی بکشاند. سعودی‌ها آمریکا را اصلی‌ترین حامی امنیت ملی خود می‌بینند؛ هرچند در طول بهار عربی مطابق رفتار آمریکا عمل نکردند. ریاض ترسان از گرم شدن روابط میان آمریکا و ایران، از استقلال انرژی آمریکا نیز به‌شدت نگران است؛ استقلال انرژی‌ای که از اهمیت سیاسی عربستان سعودی برای آمریکا به‌شدت می‌کاهد.

مدعیاتتی وجود دارد که داعش از طریق عربستان تأمین مالی می‌شود؛ اما تأمین مالی این گروه توسط عربستان امری غیرمعقول است. هر چه داعش قدرت بیشتری داشته باشد پیوند میان ایران و آمریکا مستحکم‌تر می‌شود. آمریکا نمی‌تواند با خلیفه‌ای بسازد که شاید روزی به قدرتی منطقه‌ای تبدیل شود. هر چه داعش به خطری جدی‌تر تبدیل شود ایران و آمریکا به یکدیگر نیاز بیشتری می‌یابند؛ امری که آشکار در برابر منافع امنیتی عربستان سعودی است. 

ریاض به تنش میان ایران و آمریکا نیاز دارد. ائتلاف تهران با آمریکا، صرف‌نظر از سائق‌های مذهبی و ایدئولوژیک، یک نیروی عظیم را تشکیل می‌دهند که بقای رژیم آل سعود را با خطر مواجه می‌سازد. داعش نیز دل‌خوشی از خاندان پادشاهی عربستان ندارد. خلیفه می‌تواند به‌سوی عربستان رو کند؛ کما اینکه ما تاکنون نیز شاهد ناآرامی‌هایی برخاسته از فعالیت‌های داعش درون عربستان بوده‌ایم.