وايبر حاشیه ساز از زلزله تهران
یک اطلاعیه غیرقابل استناد درباره آخرین وضعیت گسل های شهر تهران، سه شنبه گذشته دستاویز گروهی از افراد در فضای مجازی قرار گرفت و تبدیل آن به پیغام وایبری هشدارآمیز، بازاری از شایعه های متنوع درباره «قریب الوقوع بودن زلزله در تهران» را رقم زد. روزنامه دنیای اقتصاد : یک اطلاعیه غیرقابل استناد درباره آخرین وضعیت گسل های شهر تهران، سه شنبه گذشته دستاویز گروهی از افراد در فضای مجازی قرار گرفت و تبدیل آن به پیغام وایبری هشدارآمیز، بازاری از شایعه های متنوع درباره «قریب الوقوع بودن زلزله در تهران » را رقم زد.
عصر سه شنبه، انتشار گسترده یک پیامک وایبری در تلفن همراه، ذهن پایتخت نشین ها را برای دومین بار طی 7ماه اخیر، متوجه «زلزله بزرگ و احتمال سررسیدن انتظار چندین ساله نسبت به وقوع آن» کرد.
دو روز پیش، حوالی ساعت 5 بعدازظهر، یک متن نسبتا طولانی با عنوان «مهم مهم مهم» از طریق وایبر به تلفن های همراه تهرانی ها مخابره شد که مضمون آن، از اطلاع رسانی یک نفر به شهروندان تهرانی درباره یک پیغام محرمانه حکایت می کرد.
عامل انتشاردهنده این پیغام، در پیامک وایبری خود، ادعا کرده بود که «امروز سازمان مدیریت بحران در پی وقوع یکسری زلزله خفیف در جنوب تهران طی دو روز پشت سر هم، هشداری را در پرتال داخلی شهرداری، خطاب به شهرداران مناطق 22گانه بابت آماده باش نسبت به وقوع زلزله در 48ساعت آینده، داده است.»
فرد منتشرکننده این پیامک، با استناد به این هشدار، از زبان خود، از ساکنان پایتخت می خواهد که در ساعات پایانی سه شنبه و چهارشنبه – دو روز گذشته- در فضای باز قرار بگیرند یا در منزل، به صورت آگاهانه ساکن شوند تا شرایط عادی شود!
به گزارش «دنیای اقتصاد»، این دومین اطلاعیه غیرمستند درباره هشدار زمین لرزه تهران است که طی ماه های گذشته از سال93، در فضای مجازی بین عموم مردم منتشر می شود و موجی از شایعه و نگرانی را در اذهان به وجود می آورد.
پیش تر، اولین پیامک، درست یک ساعت بعد از توفان بی سابقه 12خرداد امسال که با سرعتی معادل 119 کیلومتر به همراه توده حجیمی از خاک، تهران را در نوردید، به تلفن های همراه مخابره شد. در آن پیامک، به نقل از پژوهشکده زلزله نگاری تهران، از «فعال شدن گسل های تهران به واسطه توفان و احتمال وقوع زلزله تا 24ساعت آینده» خبر داده شده بود. هر چند از آنجا که منبع خبر در متن پیامک خردادماه، وجود خارجی نداشت – اصلا سازمانی به نام پژوهشکده زلزله نگاری در کشور وجود ندارد- صحت این خبر بلافاصله پس از انتشار در فضای مجازی، تکذیب شد. اما طی دو روز گذشته، موضع گیری شفافی دال بر غیرواقعی بودن «اصل هشدار» در پیامک وایبری عصر سه شنبه اتخاذ نشده است.
متن کامل پیامک وایبری عصر سه شنبه به شرح زیر است: «با سلام، مهم مهم مهم؛ امروز ساعت 5 بعدازظهر در کارتابل شهرداری ما پیغام محرمانه از سازمان مدیریت بحران برای 22منطقه شهرداری اعلام شد با مضمون: گسل تهران حرکت کرده است. و دو روز پشت سر هم جنوب تهران زلزله خفیف آمده است و امشب و فردا امکان وقوع زلزله تا بیش از 4 ریشتر وجود دارد هم اینک برای کلیه شهرداری های مناطق آماده باش اعلام شده، این خبر اطلاع رسانی شود تا حد امکان در فضای باز باشید و اگر در منزل هستید کنار ستون یا چارچوب درها بخوابید و لوازم ابتدایی را برای خودتان کنار بگذارید، تنها امید این است که زلزله به صورت خفیف در اطراف تهران وقوع کند، وظیفه ام اطلاع رسانی بود.»
کاربری غیرعمومی پیغام
پیگیری ها درباره صحت و سقم پیامک عصر سه شنبه نشان می دهد فارغ از اینکه، سازمان مدیریت بحران شهر تهران، وظیفه دارد مطابق تکالیف قانونی اش، کوچکترین وضعیت متغیرها و پارامترهای غیرطبیعی منتهی به حوادث بزرگ در کلان شهر تهران را پایش و رصد کند، اما زمین لرز ه های چند روز اخیر در اطراف تهران،
به شکلی نبوده که بخواهد در قالب «هشدار عمومی» مطرح شود. اولین نشانه ای که می توان با استناد به آن، عمومی نبودن هشدارهای داخلی احتمالی سازمان مدیریت بحران را اثبات کرد، اطلاعات روزهای اخیر موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران است.
در سایت مرکز لرزه نگاری کشوری وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، مشخصات کلیه زمین های لرزه های ریز و درشتی که در سراسر کشور اتفاق می افتد، ثبت می شود. در این سایت، هیچ گزارشی از وقوع زلزله طی روزهای اخیر در اطراف یا جنوب شهر تهران، اعلام نشده است و بنابراین نشان می دهد مقدمه هشدار وایبری عصر سه شنبه درباره زلزله های خفیف رخ داده در جنوب تهران، چندان قابل اعتماد نیست.
با این حال، سازمان مدیریت بحران شهر تهران، در طول شبانه روز، همه نوع تحرک و فعالیت گسل های واقع در محدوده استان تهران را پایش می کند و در صورت مشاهده کوچک ترین وضعیت غیرعادی، گزارش آن را به نهادهای بالادست خود اعلام می کند. این گزارش ها قطعا کاربری تخصصی و غیرعمومی دارد و نمی تواند از سوی مردم، مورد استناد قرار گیرد.
این سازمان همچنین ماموریت دارد با اطلاع به موقع این گزارش ها به نهادهای مسوول، درجه آمادگی مناطق22 گانه و مدیریت های بحران مناطق را همواره در بالاترین سطح ممکن حفظ کند. بنابراین، اطلاعاتی که سازمان مدیریت بحران، در سطح کارشناسی و داخل سازمانی تهیه می کند، چنانچه در فضای مجازی، از سوی برخی افراد، به غلط یا درست، تفسیر و مخابره شود، اصل خبر باطل خواهد بود.
گفته می شود، این نوع گزارش ها که صرفا در مکاتبات داخلی سازمان ها مبادله می شود و به هیچ وجه قابلیت استناد و کاربری عمومی را ندارد، معمولا سالی دو، سه مرتبه و متناسب با وقوع ریزلرزه ها یا خردلرزه ها، به صورت درون سازمانی مخابره می شود. سازمان مدیریت بحران شهر تهران در عین حال، چنانچه حرکات درونی زمین را در دوره ای مشخص، نشانه ای هرچند احتمالی برای «در پیش بودن زمین لرزه» تلقی کند، هشدار لازم را از طریق شبکه پنج سیما، به اطلاع عموم خواهد رساند. بنابراین، پیغام های وایبری مورد استناد نیست.
وضعیت غیرعادی وجود ندارد
رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران، روز گذشته بدون آنکه درباره درست یا غلط بودن پیامک وایبری عصرشنبه اظهارنظر کند، گفت: شهروندان نباید به این نوع پیغام های غیررسمی توجه کنند و هشدارها درخصوص زلزله را تنها مرکز ژئوفیزیک تهران می تواند اعلام کند.
احمد صادقی با بیان اینکه، پیش بینی زلزله از لحاظ علمی رد شده است، تصریح کرد: اما نباید مردم آمادگی خود را در برابر وقوع زلزله از دست بدهند، ضمن اینکه احتمال وقوع زلزله در تهران همیشه وجود دارد و باید در برابر آن آمادگی های لازم را داشت. همچنین رامین رادنیا مدیر روابط عمومی سازمان مدیریت بحران شهر تهران نیز در گفت وگویی کوتاه با «دنیای اقتصاد»، با تاکید بر اینکه، طبق قانون، مرجع انتشار اخبار زلزله، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران است، تاکید کرد: در کل کشور در طول هفته، 50 زمین لرزه با بزرگای کمتر از 3 ریشتر اتفاق می افتد، در تهران هم زلزله های یک تا 5/1 ریشتری ثبت می شود که توسط انسان احساس نمی شود، بلکه بعضا از سوی دستگاه های مخصوص پیش نشانگر ثبت می شود.
رادنیا افزود: علم مربوط به زلزله شناسی، تاکنون موفق شده از بین سه پرسش اصلی شامل «برآورد مناطق لرزه خیز، حداکثر لرزه خیزی مناطق و روز وقوع زلزله»، فقط به دو پرسش اول پاسخ دهد. بنابراین امکان پیش بینی زمان زمین لرزه، هنوز به صورت علمی و مستند، محقق نشده است.
مختصات یک پیش بینی واقعی درباره زمین لرزه
غروب سه شنبه بعد از آنکه دامنه انتشار پیامک وایبری مربوط به هشدار زلزله در فضای مجازی، افزایش پیدا کرد، دکتر مهدی زارع مدیر مرکز ملی پیش بینی زلزله در پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی، در صفحه فیس بوک خود نوشت: هر از چند گاهی بحث هایی در مورد هشدار برای رخداد زلزله یا اعلام آماده باش برای زلزله احتمالی در مناطق لرزه خیزی مانند تهران و... در فضای عمومی در می گیرد که به باور نگارنده، باید چند نکته درباره این مباحث، مدنظر قرار بگیرد.
این زلزله شناس معتقد است: پیش بینی درباره زمین لرزه زمانی می تواند علمی، قابل اعتنا و اعتماد باشد که براساس حجم قابل توجهی داده آماری قابل سنجش، به دست آمده باشد و در عین حال، پیش نشانگرهای شناخته شده نیز در آن پیش بینی، لحاظ شده باشند. زارع تاکید می کند: از دیدگاه مدیریتی، تصمیم برای اعلام هشدار و آماده باش هنگامی ممکن است که برپایه سنجش های چندگانه پارامترهای مختلف، انجام شده باشد.
پیش بینی زلزله با استناد به تغییرات «تک پارامتر»، باعث تصمیم گیری های غلط می شود. در صفحه فیس بوک این زلزله شناس آمده است: برای پیش بینی زمین لرزه، دو راهبرد مهم وجود دارد که یکی از آنها «استفاده از پیش نشانگر های زمین لرزه» است. در روش های پیش نشانگری، دو پارامتر مهم که در علم زلزله شناسی، به عنوان پیش نشانگر «شناخته شده» معروفند، مورد سنجش قرار می گیرند؛ یکی «تغییرات آب زیرزمینی» و دیگری «تغییرات گاز رادون».
البته پارامترهایی مانند «سنجش های الکترومغناطیسی، سنجش رفتار حیوانات، سنجش های یونوسفری و سنجش های آنومالی های الکتریکی در پوسته زمین» هم قابل دستیابی هستند. مدیر مرکز ملی پیش بینی زلزله در پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی، در پایان متن فیس بوکی خود تاکید کرده است: احتمال رخداد زمین لرزه در جاهایی که قبلا زمین لرزه های مهم در آنها رخ داده اند (مانند تهران، تبریز، مشهد و ...) همواره وجود دارد، اما هر نوع القای شرایط خاص به استناد پیش بینی هایی که بر پایه تک پارامترها انجام می شود، قابلیت اعتنای بالایی ندارند.
این پیش بینی ها با توجه به محدود بودن امکان و منابع بودجه ای برای پژوهش های با استانداردهای بین المللی، ماحصل مطالعات اندکی است که تعمیم آن به گستره های مهم و پر جمعیت و لرزه خیز، علاوه بر ایجاد هراس و نگرانی موجب سلب اعتماد و اطمینان مردم و مسوولان از پژوهش و علم می شود. بنابراین با دقت و وسواس زیاد باید از چنین رفتارهای نسنجیده ای در کشور اجتناب کرد.
نحوه اعلام رسمی هشدار زلزله
رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران اعلام کرد: احتمال وقوع زلزله بزرگ از طریق بررسی سه نوع پیش نشانگر زلزله به صورت مرتب توسط سازمان و به کمک تجهیزات مخصوص، رصد می شود و چنانچه علائم غیرعادی دریافت شود، پیام هشدار سریع زلزله از طریق شبکه 5سیما به شهروندان تهرانی اطلاع داده می شود.
احمد صادقی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران یکی از این پیش نشانگرهای زلزله را اندازه گیری گاز رادون دانست و به «دنیای اقتصاد» گفت: گاز رادون یکی از پیش نشانگرهای زلزله به شمار می آید که از طریق سنجش میزان غـلظت آن در چـشمه های آب اطراف گسل ها در پیش بینی زلزله مورد استفاده قرار می گیرد. در برخی از زلزله های گذشته در جهان ارتباط این پیش نشانگر با زلزله مشاهده شده است، البته نیازمند مطالعات علمی در این خصوص از سوی مراکز علمی – پژوهشی هستیم.
او ادامه داد: دومین پیش نشانگر زلزله تغییر غیرمتعارف آب های زیرزمینی است. همچنین رصد حرکات حیوانات از دیگر پیش نشانگرهایی است که مرتبا در حال رصد هستند.
صادقی تصریح کرد: وقوع خردلرزه ها طبیعی است، چون گسل های شهر تهران گسل های فعالی هستند. اما اگر میزان این خردلرزه ها خاص باشد یا تکرار خاصی داشته باشد، می توان آنها را به عنوان پیش نشانگر تلقی کرد. او به زلزله مورموری در استان ایلام اشاره کرد وافزود: به عنوان مثال در مورد زلزله 27 مرداد مورموری در استان ایلام قبل از وقوع زلزله بزرگ دو خردلرزه با بزرگی 4 ریشتر اتفاق افتاد. یک روز پیش از این زلزله نیز، زلزله ای به بزرگی 2 /4 ریشتر در دماوند رخ داد که پس از آن با تشکیل کارگروهی ویژه تصمیم گرفته شد اگر چند ساعت بعد زلزله دیگری در همین ابعاد اتفاق بیفتد به مردم هشدار داده شود اما چون تکرار نشد هشداری هم به مردم ندادیم.
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران در پاسخ به این سوال که در صورت بروز شرایط بحرانی برای هشدار به مردم چه مکانیزمی به صورت عمومی طراحی شده است، گفت: اطلاع رسانی درباره خطر وقوع زمین لرزه یا همان هشدار سریع از طریق صدا و سیما انجام می شود. در این راستا کارگروه تخصصی اطلاع رسانی و هشدار در تهران به مسوولیت شبکه 5 سیما تشکیل شده که عضو کارگروه تخصصی ستاد مدیریت بحران شهر تهران است. او تاکید کرد: البته دانش بشر هنوز موفق به پیش بینی و تعیین زمان دقیق وقوع زلزله نشده و مطالعات دانشمندان به نتایج محدودی رسیده است. بنابراین اصل بر پیشگیری است تا اگر زمین لرزه رخ داد خسارات و تلفات کمتری داشته باشد.
عصر سه شنبه، انتشار گسترده یک پیامک وایبری در تلفن همراه، ذهن پایتخت نشین ها را برای دومین بار طی 7ماه اخیر، متوجه «زلزله بزرگ و احتمال سررسیدن انتظار چندین ساله نسبت به وقوع آن» کرد.
دو روز پیش، حوالی ساعت 5 بعدازظهر، یک متن نسبتا طولانی با عنوان «مهم مهم مهم» از طریق وایبر به تلفن های همراه تهرانی ها مخابره شد که مضمون آن، از اطلاع رسانی یک نفر به شهروندان تهرانی درباره یک پیغام محرمانه حکایت می کرد.
عامل انتشاردهنده این پیغام، در پیامک وایبری خود، ادعا کرده بود که «امروز سازمان مدیریت بحران در پی وقوع یکسری زلزله خفیف در جنوب تهران طی دو روز پشت سر هم، هشداری را در پرتال داخلی شهرداری، خطاب به شهرداران مناطق 22گانه بابت آماده باش نسبت به وقوع زلزله در 48ساعت آینده، داده است.»
فرد منتشرکننده این پیامک، با استناد به این هشدار، از زبان خود، از ساکنان پایتخت می خواهد که در ساعات پایانی سه شنبه و چهارشنبه – دو روز گذشته- در فضای باز قرار بگیرند یا در منزل، به صورت آگاهانه ساکن شوند تا شرایط عادی شود!
به گزارش «دنیای اقتصاد»، این دومین اطلاعیه غیرمستند درباره هشدار زمین لرزه تهران است که طی ماه های گذشته از سال93، در فضای مجازی بین عموم مردم منتشر می شود و موجی از شایعه و نگرانی را در اذهان به وجود می آورد.
پیش تر، اولین پیامک، درست یک ساعت بعد از توفان بی سابقه 12خرداد امسال که با سرعتی معادل 119 کیلومتر به همراه توده حجیمی از خاک، تهران را در نوردید، به تلفن های همراه مخابره شد. در آن پیامک، به نقل از پژوهشکده زلزله نگاری تهران، از «فعال شدن گسل های تهران به واسطه توفان و احتمال وقوع زلزله تا 24ساعت آینده» خبر داده شده بود. هر چند از آنجا که منبع خبر در متن پیامک خردادماه، وجود خارجی نداشت – اصلا سازمانی به نام پژوهشکده زلزله نگاری در کشور وجود ندارد- صحت این خبر بلافاصله پس از انتشار در فضای مجازی، تکذیب شد. اما طی دو روز گذشته، موضع گیری شفافی دال بر غیرواقعی بودن «اصل هشدار» در پیامک وایبری عصر سه شنبه اتخاذ نشده است.
متن کامل پیامک وایبری عصر سه شنبه به شرح زیر است: «با سلام، مهم مهم مهم؛ امروز ساعت 5 بعدازظهر در کارتابل شهرداری ما پیغام محرمانه از سازمان مدیریت بحران برای 22منطقه شهرداری اعلام شد با مضمون: گسل تهران حرکت کرده است. و دو روز پشت سر هم جنوب تهران زلزله خفیف آمده است و امشب و فردا امکان وقوع زلزله تا بیش از 4 ریشتر وجود دارد هم اینک برای کلیه شهرداری های مناطق آماده باش اعلام شده، این خبر اطلاع رسانی شود تا حد امکان در فضای باز باشید و اگر در منزل هستید کنار ستون یا چارچوب درها بخوابید و لوازم ابتدایی را برای خودتان کنار بگذارید، تنها امید این است که زلزله به صورت خفیف در اطراف تهران وقوع کند، وظیفه ام اطلاع رسانی بود.»
کاربری غیرعمومی پیغام
پیگیری ها درباره صحت و سقم پیامک عصر سه شنبه نشان می دهد فارغ از اینکه، سازمان مدیریت بحران شهر تهران، وظیفه دارد مطابق تکالیف قانونی اش، کوچکترین وضعیت متغیرها و پارامترهای غیرطبیعی منتهی به حوادث بزرگ در کلان شهر تهران را پایش و رصد کند، اما زمین لرز ه های چند روز اخیر در اطراف تهران،
به شکلی نبوده که بخواهد در قالب «هشدار عمومی» مطرح شود. اولین نشانه ای که می توان با استناد به آن، عمومی نبودن هشدارهای داخلی احتمالی سازمان مدیریت بحران را اثبات کرد، اطلاعات روزهای اخیر موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران است.
در سایت مرکز لرزه نگاری کشوری وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، مشخصات کلیه زمین های لرزه های ریز و درشتی که در سراسر کشور اتفاق می افتد، ثبت می شود. در این سایت، هیچ گزارشی از وقوع زلزله طی روزهای اخیر در اطراف یا جنوب شهر تهران، اعلام نشده است و بنابراین نشان می دهد مقدمه هشدار وایبری عصر سه شنبه درباره زلزله های خفیف رخ داده در جنوب تهران، چندان قابل اعتماد نیست.
با این حال، سازمان مدیریت بحران شهر تهران، در طول شبانه روز، همه نوع تحرک و فعالیت گسل های واقع در محدوده استان تهران را پایش می کند و در صورت مشاهده کوچک ترین وضعیت غیرعادی، گزارش آن را به نهادهای بالادست خود اعلام می کند. این گزارش ها قطعا کاربری تخصصی و غیرعمومی دارد و نمی تواند از سوی مردم، مورد استناد قرار گیرد.
این سازمان همچنین ماموریت دارد با اطلاع به موقع این گزارش ها به نهادهای مسوول، درجه آمادگی مناطق22 گانه و مدیریت های بحران مناطق را همواره در بالاترین سطح ممکن حفظ کند. بنابراین، اطلاعاتی که سازمان مدیریت بحران، در سطح کارشناسی و داخل سازمانی تهیه می کند، چنانچه در فضای مجازی، از سوی برخی افراد، به غلط یا درست، تفسیر و مخابره شود، اصل خبر باطل خواهد بود.
گفته می شود، این نوع گزارش ها که صرفا در مکاتبات داخلی سازمان ها مبادله می شود و به هیچ وجه قابلیت استناد و کاربری عمومی را ندارد، معمولا سالی دو، سه مرتبه و متناسب با وقوع ریزلرزه ها یا خردلرزه ها، به صورت درون سازمانی مخابره می شود. سازمان مدیریت بحران شهر تهران در عین حال، چنانچه حرکات درونی زمین را در دوره ای مشخص، نشانه ای هرچند احتمالی برای «در پیش بودن زمین لرزه» تلقی کند، هشدار لازم را از طریق شبکه پنج سیما، به اطلاع عموم خواهد رساند. بنابراین، پیغام های وایبری مورد استناد نیست.
وضعیت غیرعادی وجود ندارد
رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران، روز گذشته بدون آنکه درباره درست یا غلط بودن پیامک وایبری عصرشنبه اظهارنظر کند، گفت: شهروندان نباید به این نوع پیغام های غیررسمی توجه کنند و هشدارها درخصوص زلزله را تنها مرکز ژئوفیزیک تهران می تواند اعلام کند.
احمد صادقی با بیان اینکه، پیش بینی زلزله از لحاظ علمی رد شده است، تصریح کرد: اما نباید مردم آمادگی خود را در برابر وقوع زلزله از دست بدهند، ضمن اینکه احتمال وقوع زلزله در تهران همیشه وجود دارد و باید در برابر آن آمادگی های لازم را داشت. همچنین رامین رادنیا مدیر روابط عمومی سازمان مدیریت بحران شهر تهران نیز در گفت وگویی کوتاه با «دنیای اقتصاد»، با تاکید بر اینکه، طبق قانون، مرجع انتشار اخبار زلزله، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران است، تاکید کرد: در کل کشور در طول هفته، 50 زمین لرزه با بزرگای کمتر از 3 ریشتر اتفاق می افتد، در تهران هم زلزله های یک تا 5/1 ریشتری ثبت می شود که توسط انسان احساس نمی شود، بلکه بعضا از سوی دستگاه های مخصوص پیش نشانگر ثبت می شود.
رادنیا افزود: علم مربوط به زلزله شناسی، تاکنون موفق شده از بین سه پرسش اصلی شامل «برآورد مناطق لرزه خیز، حداکثر لرزه خیزی مناطق و روز وقوع زلزله»، فقط به دو پرسش اول پاسخ دهد. بنابراین امکان پیش بینی زمان زمین لرزه، هنوز به صورت علمی و مستند، محقق نشده است.
مختصات یک پیش بینی واقعی درباره زمین لرزه
غروب سه شنبه بعد از آنکه دامنه انتشار پیامک وایبری مربوط به هشدار زلزله در فضای مجازی، افزایش پیدا کرد، دکتر مهدی زارع مدیر مرکز ملی پیش بینی زلزله در پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی، در صفحه فیس بوک خود نوشت: هر از چند گاهی بحث هایی در مورد هشدار برای رخداد زلزله یا اعلام آماده باش برای زلزله احتمالی در مناطق لرزه خیزی مانند تهران و... در فضای عمومی در می گیرد که به باور نگارنده، باید چند نکته درباره این مباحث، مدنظر قرار بگیرد.
این زلزله شناس معتقد است: پیش بینی درباره زمین لرزه زمانی می تواند علمی، قابل اعتنا و اعتماد باشد که براساس حجم قابل توجهی داده آماری قابل سنجش، به دست آمده باشد و در عین حال، پیش نشانگرهای شناخته شده نیز در آن پیش بینی، لحاظ شده باشند. زارع تاکید می کند: از دیدگاه مدیریتی، تصمیم برای اعلام هشدار و آماده باش هنگامی ممکن است که برپایه سنجش های چندگانه پارامترهای مختلف، انجام شده باشد.
پیش بینی زلزله با استناد به تغییرات «تک پارامتر»، باعث تصمیم گیری های غلط می شود. در صفحه فیس بوک این زلزله شناس آمده است: برای پیش بینی زمین لرزه، دو راهبرد مهم وجود دارد که یکی از آنها «استفاده از پیش نشانگر های زمین لرزه» است. در روش های پیش نشانگری، دو پارامتر مهم که در علم زلزله شناسی، به عنوان پیش نشانگر «شناخته شده» معروفند، مورد سنجش قرار می گیرند؛ یکی «تغییرات آب زیرزمینی» و دیگری «تغییرات گاز رادون».
البته پارامترهایی مانند «سنجش های الکترومغناطیسی، سنجش رفتار حیوانات، سنجش های یونوسفری و سنجش های آنومالی های الکتریکی در پوسته زمین» هم قابل دستیابی هستند. مدیر مرکز ملی پیش بینی زلزله در پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی، در پایان متن فیس بوکی خود تاکید کرده است: احتمال رخداد زمین لرزه در جاهایی که قبلا زمین لرزه های مهم در آنها رخ داده اند (مانند تهران، تبریز، مشهد و ...) همواره وجود دارد، اما هر نوع القای شرایط خاص به استناد پیش بینی هایی که بر پایه تک پارامترها انجام می شود، قابلیت اعتنای بالایی ندارند.
این پیش بینی ها با توجه به محدود بودن امکان و منابع بودجه ای برای پژوهش های با استانداردهای بین المللی، ماحصل مطالعات اندکی است که تعمیم آن به گستره های مهم و پر جمعیت و لرزه خیز، علاوه بر ایجاد هراس و نگرانی موجب سلب اعتماد و اطمینان مردم و مسوولان از پژوهش و علم می شود. بنابراین با دقت و وسواس زیاد باید از چنین رفتارهای نسنجیده ای در کشور اجتناب کرد.
نحوه اعلام رسمی هشدار زلزله
رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران اعلام کرد: احتمال وقوع زلزله بزرگ از طریق بررسی سه نوع پیش نشانگر زلزله به صورت مرتب توسط سازمان و به کمک تجهیزات مخصوص، رصد می شود و چنانچه علائم غیرعادی دریافت شود، پیام هشدار سریع زلزله از طریق شبکه 5سیما به شهروندان تهرانی اطلاع داده می شود.
احمد صادقی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران یکی از این پیش نشانگرهای زلزله را اندازه گیری گاز رادون دانست و به «دنیای اقتصاد» گفت: گاز رادون یکی از پیش نشانگرهای زلزله به شمار می آید که از طریق سنجش میزان غـلظت آن در چـشمه های آب اطراف گسل ها در پیش بینی زلزله مورد استفاده قرار می گیرد. در برخی از زلزله های گذشته در جهان ارتباط این پیش نشانگر با زلزله مشاهده شده است، البته نیازمند مطالعات علمی در این خصوص از سوی مراکز علمی – پژوهشی هستیم.
او ادامه داد: دومین پیش نشانگر زلزله تغییر غیرمتعارف آب های زیرزمینی است. همچنین رصد حرکات حیوانات از دیگر پیش نشانگرهایی است که مرتبا در حال رصد هستند.
صادقی تصریح کرد: وقوع خردلرزه ها طبیعی است، چون گسل های شهر تهران گسل های فعالی هستند. اما اگر میزان این خردلرزه ها خاص باشد یا تکرار خاصی داشته باشد، می توان آنها را به عنوان پیش نشانگر تلقی کرد. او به زلزله مورموری در استان ایلام اشاره کرد وافزود: به عنوان مثال در مورد زلزله 27 مرداد مورموری در استان ایلام قبل از وقوع زلزله بزرگ دو خردلرزه با بزرگی 4 ریشتر اتفاق افتاد. یک روز پیش از این زلزله نیز، زلزله ای به بزرگی 2 /4 ریشتر در دماوند رخ داد که پس از آن با تشکیل کارگروهی ویژه تصمیم گرفته شد اگر چند ساعت بعد زلزله دیگری در همین ابعاد اتفاق بیفتد به مردم هشدار داده شود اما چون تکرار نشد هشداری هم به مردم ندادیم.
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران در پاسخ به این سوال که در صورت بروز شرایط بحرانی برای هشدار به مردم چه مکانیزمی به صورت عمومی طراحی شده است، گفت: اطلاع رسانی درباره خطر وقوع زمین لرزه یا همان هشدار سریع از طریق صدا و سیما انجام می شود. در این راستا کارگروه تخصصی اطلاع رسانی و هشدار در تهران به مسوولیت شبکه 5 سیما تشکیل شده که عضو کارگروه تخصصی ستاد مدیریت بحران شهر تهران است. او تاکید کرد: البته دانش بشر هنوز موفق به پیش بینی و تعیین زمان دقیق وقوع زلزله نشده و مطالعات دانشمندان به نتایج محدودی رسیده است. بنابراین اصل بر پیشگیری است تا اگر زمین لرزه رخ داد خسارات و تلفات کمتری داشته باشد.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد
گزارش خطا
آخرین اخبار