تبعات عدم همگرایی عربستان با ایران

روابط ایران و عربستان از فراز و فرود فراوانی در 5دهه اخیر برخوردار بوده است. قبل از انقلاب اسلامی، ایران و عربستان دو بازوی قوی برای ثبات و امنیت در منطقه خاورمیانه به‌شمار می‌رفتند. عربستان همواره در قبل از انقلاب بازوی ثبات اقتصادی منطقه بود. در آن زمان ایران عملا از بازوی نظامی خود درسرکوب مخالفان شیخ‌نشین عمان استفاده کرد و تنها با 300 نفر توانست شورش بزرگی که درعمان به وجود آمده بود را سرکوب کرده و ثبات را درعمان به‌وجود آورد. بعد از انقلاب، ایران رهبری جبهه مقاومت را در منطقه برعهده گرفت و عربستان نیز رهبری جبهه سازش را در حوزه خلیج‌فارس عهده‌دار شد. ایران و عربستان هر دو کشور مذهبی هستند. ایران کشوری است که با ایدئولوژی شیعی حکومت‌داری می‌کند و عربستان نیز کشوری است که با ایدئولوژی وهابیت به کشورداری می‌پردازد.

وهابیون اصولا در برابر شیعیان تعریف شده‌اند. ایدئولوژی آنها ضدشیعه تعریف شده است و وهابیون فتاواهای زیادی علیه شیعیان صادر می‌کنند. از طرفی ایران و عربستان مشترکات فراوانی هم دارند؛ هر دو مسلمان و دارای قبله واحدی هستند. در طول 35 سال بعد از انقلاب اسلامی، عربستان تلاش‌های زیادی کرد تا با مخالفان ایران وارد اتحاد شود و آنها را علیه امنیت و منافع ایران تحریک کند. ایران هم سعی کرده تا برای زهری که عربستان علیه او در منطقه می‌ریزد، پادزهرهای قوی تزریق کند. ایران به همراه عراق، سوریه و حماس یک قطب قوی را در منطقه به‌وجود آورده است. از طرفی عربستان با همراهی شیخ‌نشین‌های حوزه خلیج‌فارس و همچنین با همراهی مصر قطب مخالفی را در برابر موقعیت ایران در منطقه به وجود آورده است. عربستان‌سعودی در سال‌های اخیر سعی داشته تا به حوزه نفوذ ایران در منطقه وارد شود و تحرکات و هزینه‌های زیادی در منطقه تحت نفوذ ایران داشته است. از طرفی یمن خط قرمز عربستان است و قیام حوثی‌ها به مثابه ورود ایران به این منطقه، توسط عربستان تحلیل می‌شود. لذا به دلیل اختلافاتی که طرفین در سال‌های اخیر با هم داشته‌اند به نظر می‌رسد عربستان با همراهی رژیم صهیونیستی قصد دارد در پرونده هسته‌ای ایران نفوذ کند و اجازه ندهد تا ایران مشکلات خود را با غرب حل کند و در این راه از هر ابزاری استفاده می‌کند. عربستان در این گمان است که اگر پرونده هسته‌ای ایران با کشورهای غربی حل و فصل شود، این باعث می‌شود که حوزه نفوذ ایران در خاورمیانه و حتی در حوزه نفوذ عربستان بیشتر شود. عربستان در این اندیشه است که با فشار تحریم‌ها ایران را به یک بالانس در تصمیمات خود برساند. در هر صورت روابط ایران وعربستان در وضعیت مطلوبی قرار ندارد.

تنها راه این است که دو کشور ایران و عربستان در یک فضای دیپلماتیک و با احترام به حقوق خود و طرف مقابل با همدیگر به گفت‌وگو بپردازند. ایران هسته‌ای با توان نظامی و جمعیت بالا باید بتواند با عربستان 35میلیونی و قدرتمند در میان اعراب خلیج‌فارس برای حل مشکلاتشان بر سر میز مذاکره بنشینند. اگر این اتفاق انجام پذیرد، منطقه خاورمیانه از عراق تا سوریه و یمن ثبات خود را بازخواهند یافت. البته باید گفت که عربستان هم در حوزه خارجی و هم در حوزه داخلی دارای مشکلات عدیده‌ای است. عربستان بعد از مرگ امیر عبدا... حتما با معضلات زیادی روبه‌رو خواهد شد. خاندان سعودی به‌شدت در داخل برای جایگزینی پادشاه آینده دچار اختلاف هستند. در عربستان شاهزادگان سعودی به نوبه خود تلاش می‌کنند زمینه را برای پادشاهی خود فراهم کنند. همچنین عربستان در آینده به‌شدت با مشکلات اقتصادی به دلیل پایین آمدن قیمت نفت روبه‌رو خواهد شد. همچنین در مسائل داخلی حکومت عربستان با مشکلات فراوانی روبروست. قیام شیعیان و سرکوب وحشتناک آنها صدای جهان را هم درآورده است. صدور حکم سنگین برای شیخ نمرتوسط دادگاه عربستان باعث خواهد شد که قیام شیعیان عربستان محکم‌تر و باثبات‌تر از قبل شود. درمجموع می‌توان گفت منطقه به‌دلیل تضاد بالایی که میان دو کشور ایران و عربستان به وجود آمده دچار نوعی تشنج شده است. لذا اگر قرار باشد که دو کشور در منطقه تلاش‌هایی را برای نزدیک کردن دیدگاه‌هایشان درمورد منطقه انجام ندهند، منطقه خاورمیانه دچار سردرگمی‌های به‌شدت عمیق تراز وضعیت فعلی خواهد شد ولی اگر ایران و عربستان با یکدیگر برسر میز مذاکره بنشینند قطعا بسیاری از مشکلات منطقه حل خواهد شد.