مصر؛ خزان «بهار عربی»

در میان کشورهای عربی، تونس تنها کشوری بود که در آن «بهار عربی» به نتیجه قابل‌قبولی رسید. در ابتدای «بهار عربی» و در انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری، اسلامگراها نشان دادند که جایگاه قابل‌قبولی در میان ملت‌های عرب دارند اما آنان پس از روی‌کارآمدن خواستند از تمامی قدرتشان، با نگرشی انحصارگرایانه، بهره ببرند و به همین دلیل شاهد درگیری‌های شدیدی نیز بودیم؛ به‌عنوان مثال در مصر خشونت‌هایی شکل گرفت و شکل دیگری از آن را نیز در سوریه شاهد بودیم؛ به‌گونه‌ای که «بهار عربی» به خزان تبدیل شد. اما در تونس این «بهار عربی»، به خزان تبدیل نشد.

 اسلامگراها در این کشور به‌خوبی قدرت رقبایشان را سنجیدند و فهمیدند که آنان حرف‌های جدی‌ای برای گفتن دارند و براساس تفاهم، قدرت را تقسیم کردند. آنان با اینکه در انتخابات پارلمانی جایگاه خوبی را کسب کردند اما سعی نکردند تمام قدرت را به‌طور کامل در دست بگیرند.

 آنان زمانی که دیدند رقبای آنان تحمل رییس‌جمهورشدن یک اسلامگرا را ندارند، حتی کاندیدایی برای انتخابات ریاست‌جمهوری معرفی نکردند.

در تونس اسلامگراها همچنان محبوب هستند و در انتخابات نیز این محبوبیت را به‌خوبی نشان دادند؛ هرچند میزان محبوبیت آنان تا حدی کاهش یافته است اما این احتمال وجود دارد که در آینده، همین اندک محبوبیت ازدست‌رفته‌شان بازگردد.

اما زمانی‌که اسلامگراها قدرت را در مصر به دست گرفتند، به سمت اجرای روش‌های افراطی حرکت کردند. این رویکرد، گروه‌های سیاسی و مذهبی از جمله بخش‌های گسترده‌ای از اسلامگراهای سلفی و آزادیخواهان را به واکنش واداشت.

به همین دلیل تمامی آنان کنار هم جمع شدند و از ارتش حمایت کردند. تعدادی از شهروندان عادی مصر نیز به دلایل مختلفی به خیابان‌ها آمدند و حامی کودتای ارتش شدند.

 از نظر آنان انقلاب جدیدی شکل گرفت و اسلامگراها سرنگون شدند. نتیجه هم آن شد که انقلاب مردمی و دموکراسی‌خواهانه مصر به درگیری‌های خونین تبدیل شد و مصر را به دو قسمت تقسیم کرد.

شکاف عمیقی که در آن زمان به وجود آمده، تاکنون ادامه داشت تا مشخص شود زمانی که انحصارگری جای مشارکت را بگیرد، امکان همگرایی در جامعه از بین می‌رود و نمی‌توان با یک گفتمان واحد ادامه داد.

امروز هم می‌بینیم که «حسنی مبارک»، فرزندانش و معاونانش که در زمان انقلاب 25 ژانویه مسوولیت داشتند و متهم به کشتار مردم هستند، تبرئه می‌شوند.

 حوادث مصر نشان داد که بدون دموکراسی و درنظرگرفتن همه‌جانبه مصالح‌ملی، نمی‌شود بحران‌ها را از بین برد. اعتمادبه‌نفسی که دولت نظامی مصر هم‌اکنون دارد تا حکم به تبرئه متهمان بدهد، اعتمادبه‌نفس واقعی نیست و به تقویت دولت منجر نمی‌شود، بلکه در نهایت، «قاهره» را تضعیف خواهد کرد زیرا با این حکم، گروه‌های مخالف با اسلامگراها که کنار ارتش قرار گرفته بودند، از بدنه دولت جدا می‌شوند.

درواقع، باید تاکید کرد شکاف بین اسلامگراها و ارتش منجر به خزان «بهارعربی» در مصر شد؛ البته در دیگر کشورها به استثنای تونس نیز شاهد این روند به طرق مختلف هستیم. وجود شخصیتی مانند «راشد الغنوشی» رهبر اسلامگراها باعث شد که تونس مسیر دموکراسی را در پیش بگیرد؛ اگر چنین شخصیتی در دیگر کشورها نیز هدایت امور را برعهده می‌گرفت، آنها نیز مانند تونس می‌توانستند «بهار‌عربی» را به پیش ببرند و گرفتار خزان نشوند.