عمان، گلوگاه عبور از چالش 12ساله

برژینسکی و دیگر مشاوران کاخ سفید گمان نمی‌بردند انقلاب فوریه 1979 ایران تا کاخ سفید نیز کشیده شده و نقش عمده‌ای در جابه‌جایی قدرت و شکست جیمی کارتر دموکرات از رونالد ریگان جمهوری‌خواه بازی کند. رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران با علم و آگاهی به تاثیرگذاری آزادی گروگان‌های آمریکایی در انتخابات ریاست‌جمهوری، دستور آزادی آنان را به تعویق انداخت تا این‌بار این ایران اسلامی باشد که سرنوشت کاخ سفید را تعیین می‌کند. حال یکبار دیگر مذاکرات پیرامون پرونده هسته‌ای ایران نقش تعیین‌کننده‌ای در معادلات قدرت ایفا کرده و می‌تواند در رقابت جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها و تفوق یکی بر دیگری تاثیری سترگ بر جای بگذارد. اوباما که نتوانسته تغییر محسوسی در عرصه سیاست خارجی ایجاد کند و آمارها از سقوط بی‌سابقه محبوبیت وی خبر می‌دهند و همقطارانش در حزب دموکرات‌ها چند روز پیش اختیار مجلس سنا را نیز به رقیب سنتی واگذاشته‌اند، اکنون نیاز به یک برگ برنده در عرصه معادلات دارد و چه دستاوردی بهتر از حل چالش بزرگ در پرونده هسته‌ای آن‌هم در فضای پرتلاطم خاورمیانه‌.

اوباما در آخرین اظهار نظر خود پس از پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات سنا ضمن آنکه تاکید کرده در صورت رسیدن به توافق رضایت کنگره را نیز جلب خواهد کرد، گفته است: مذاکرات به صورتی معنادار درحال پیشرفت است و هرچه به ضرب‌الاجل تعیین شده نزدیک‌تر می‌شویم، مذاکرات جدی‌تر می‌شود. هر چند که وی با اشاره به دیوار بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا، تاکید کرده است: هنوز اینکه ما می‌توانیم تا پیش از 24 نوامبر به توافق هسته‌ای دست یابیم یک سوال بدون پاسخ است. معاون وزیرخارجه بریتانیا نیز در مجلس عوام این کشور تاکید کرده است: من خیلی امیدوارم که به‌زودی قادر باشم بگویم که مذاکرات هسته‌ای با ایران موفقت‌آمیز بوده است. ازطرف دیگر تنی چند از دیپلمات‌های باسابقه اروپایی خواستار رسیدن به توافق با ایران تا پایان ضرب‌الاجل 24 نوامبر شده‌اند. در چنین فضای بیم و امیدی مهم‌ترین مذاکرات هسته‌ای چند سال اخیر در مسقط پایتخت عمان در شرف برگزاری است.

پس از پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات میان‌دوره‌ای سنای آمریکا، همه نگاه‌ها به اوباما و موضع‌گیری وی درخصوص برنامه هسته‌ای ایران در شرایط تازه معطوف شده بود. رئیس‌جمهوری ایالات متحده نیز در سخنان خود با ابراز امیدواری نسبت به رسیدن به توافق هسته‌ای بر پیچیدگی شرایط و اهمیت فراوان مذاکرات آتی انگشت گذاشت. شاید مهم‌ترین بخش از سخنان تازه اوباما آنجا باشد که وی خبر از پیشنهاد آمریکا برای حفظ برنامه هسته‌ای ایران می‌دهد. باراک اوباما می‌گوید: آمریکا به ایران چارچوبی درباره برنامه هسته‌ای‌اش ارائه کرده است که این اجازه را می‌دهد که تهران به انرژی صلح‌آمیز خود دست یابد. پیشنهادی که البته محرمانه بوده و ابعاد رسانه‌ای نیافته اما بی‌گمان حفظ بخش قابل قبولی از سانتریفیوژها و توانایی هسته‌ای شامل بر آن است، نکته‌ای که مخالفان توافق و تندروها در برابر آن موضع سختی دارند. اوباما برخلاف برخی گمانه‌زنی‌ها تاکید دارد که هنوز رسیدن به توافق هسته‌ای تا تاریخ 24نوامبر در‌هاله‌ای از ابهام است و نمی‌توان به‌طور قطع درباره آن اظهارنظر کرد. وی با اشاره به اهمیت ویژه مذاکرات چند هفته آتی، تصریح می‌کند: این سوال که آیا ما می‌توانیم واقعا به یک توافق دست یابیم در طول سه تا چهار هفته آینده مشخص می‌شود. رئیس‌جمهوری آمریکا عدم توافق را بهتر از یک توافق بد دانسته و تاکید می‌کند: به‌رغم برخی اختلاف‌ها با کشوری چون روسیه، اعضای 1+5 در زمینه هسته‌ای همکاری خوبی دارند. وی همچنین تصریح دارد که در صورت رسیدن به یک توافق مطلوب رضایت کنگره را نیز خواهد گرفت و البته در واکنشی معنادار از تکذیب و تائید این سوال که در صورت عدم همراهی کنگره، آیا وی این اختیار را خواهد داشت که به‌صورت یک‌جانبه تحریم‌های ایران را کاهش دهد، می‌گذرد و تنها به این گفته کفایت می‌کند که تحریم‌ها چند دسته هستند و با هم تفاوت دارند، اما در حال حاضر تمایلی به اظهارنظر در این‌باره ندارد.

 

وزیر امورخارجه آمریکا نیز در حاشیه دیدار با همتای فرانسوی‌اش، تاکید کرد: 1+5 متحدانه تمام ایده‌های سازنده خود را روی میز مذاکره خواهند گذاشت تا به اهداف خود دست یابند. جان کری همچنین گفت:‌اکنون زمان تصمیم‌گیری است. این سخنان به خوبی نشان می‌دهد که همه طرفین با امید به مذاکرات حساس چند روز آینده می‌نگرند و با تمام توانایی به میدان آمده‌اند. وی در ادامه نیز تاکید کرد: در حال حاضر ما هیچ نیتی مبنی بر گفت‌و‌گو درباره تمدید زمان برای دستیابی توافق نداریم. اگر ما به توافق در زمان مقرر دست نیابیم اندکی مسائل پیچیده‌تر می‌شود اما تمدید غیرممکن نیست ولی فکر نمی‌کنم که تمدیدی داشته باشیم. کری بااشاره به اکثریت‌ یافتن جمهوری‌خواهان در سنا آن را مانعی برای رسیدن به توافق هسته‌ای ندانسته و در این زمینه گفت: فکر نمی‌کنم این تغییرات تاثیری داشته باشد. صادقانه معتقدم که مسائل بدون توجه به اینکه چه کسی در راس کنترل سنای آمریکا حضور دارد انجام می‌گیرد و به یاد داشته باشید که سنای آمریکا هنوز برای تصویب هر مصوبه‌ای نیاز به 60 رای دارد که شامل دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان است. او مذاکرات را سازنده توصیف کرده و تاکید می‌کند که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز تمام تلاش خود را برای رسیدن به توافق مصروف داشته است. وزیرخارجه آمریکا نیز بر حق دستیابی ایران به انرژی هسته‌ای صلح آمیز تاکید کرده و به سبک ادبیات مقامات غربی آن را اینگونه عنوان می‌کند: ایران حق دستیابی به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای دارد نه سلاح هسته‌ای. 

 

سر گئی ریابکوف، معاون وزیر امورخارجه روسیه نیز با اشاره به حساسیت مذاکرات آینده هسته‌ای، تاکید می‌کند: کشورش به حل مشکلات موجود کمک خواهد کرد. وی همچنین می‌افزاید شکی ندارد که دو طرف از اراده سیاسی برای رسیدن به توافق هسته‌ای برخوردارند اما فاصله‌ها زیاد است و با یک پرش نمی‌توان به نتیجه رسید و در حال حاضر مهم‌ترین مساله این است که بفهمیم آیا پایتخت‌های ذی‌ربط تصمیمات سیاسی سازنده‌ و حیاتی را اتخاذ کرده‌اند. در سوی دیگر معاون وزیر خارجه انگلیس در امور خاورمیانه در جلسه 3 ساعته این مجلس برای بررسی روند مذاکرات، گفته است: ما در یک فرصت تاریخی برای حل مساله هسته‌ای ایران و ایجاد یک رابطه سازنده تر میان تهران با جامعه بین‌الملل، قرار داریم. از سوی دیگر جمعی از برجسته‌ترین دیپلمات‌های اروپایی طی یادداشتی که در روزنامه گاردین انتشار یافته، نوشته‌اند: ما از کشورهای 3+3 (1+5) و ایران درخواست می‌کنیم که به توافق هسته‌ای تا 24نوامبر دست یابند. به تعویق انداختن این تصمیم سخت نهایی باعث می‌شود که فرصت بیشتری به کسانی که مخالف مسیر دیپلماتیک هستند بدهند تا این روند مذاکرات را از بین ببرند. از طرف دیگر کارشناسان حوزه دیپلماسی در یادداشت‌ها و اظهارنظرهای خود در رسانه‌های مختلف با مثبت دانستن برگزاری مذاکرات در عمان و نقش کلیدی این کشور در روند مذاکرات هسته‌ای، نسبت به مذاکرات آتی ابراز خوشبینی کرده‌اند. در پایان هم اظهارنظر جالب رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، مارتین دمپسی قابل توجه است که گفت: در صورت نیاز، توان حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران را داریم اما این اقدام تنها در برنامه هسته‌ای تاخیر ایجاد می‌کند و آن را از بین نمی‌برد. نکته‌ای که به‌خوبی نشان می‌دهد گزافه‌گویی‌ها و رجزخوانی‌های صهیونیست‌ها پایه و اساسی نداشته و خود آمریکایی‌ها نیز می‌دانند راه‌حلی جز استفاده از فرصت دیپلماسی و مذاکره در دست ندارند.