تنش میان ناتو و روسیه

زمان تشدید بحران اوکراین، تنش ها میان غرب با روسیه و همچنین ناتو با مسکو افزایش یافته است. ناتو بارها اتهام مداخله روسیه در بحران اوکراین را علیه مسکو مطرح کرده که روسیه آن را تکذیب کرده است.

از زمان تشدید بحران اوکراین، تنش ها میان غرب با روسیه و همچنین ناتو با مسکو افزایش یافته است. ناتو بارها اتهام مداخله روسیه در بحران اوکراین را علیه مسکو مطرح کرده که روسیه آن را تکذیب کرده است. به دنبال بحران اوکراین، کشورهای شرق اروپا نیز نسبت به احتمال مداخله روسیه در این کشور ابراز نگرانی کرده و از ناتو خواسته اند تا حضور نظامی در مناطق شرقی اروپا را برای مقابله با تهدیدهای احتمالی از سوی روسیه افزایش دهد. ناتو نیز به مقامات کشورهای شرق اروپا قول داده است که حضور خود را در شرق اروپا پررنگ تر کند.

آقای ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو در جدیدترین موضع گیری خود روسیه را به تجهیز نظامی جدایی طلبان و اعزام سرباز به خاک اوکراین متهم و اعلام داشت که انتخابات خود خوانده در منطقه تحت کنترل جدایی طلبان را به رسمیت نخواهند شناخت چرا که انتخابات در منطقه تحت کنترل جدایی طلبان، تلاش برای یافتن راه حل ناآرامی ها را تضعیف نموده و این انتخابات نقض قوانین اوکراین و مغایر با توافق مینسک است.

از دیدگاه ناتو، روسیه با اعلام اینکه نتایج انتخابات جدایی طلبان در مناطق شرقی اوکراین را به رسمیت خواهد شناخت، همچنان به بحران آفرینی و بی ثبات سازی این کشور ادامه می دهد. از دیدگاه دبیرکل ناتو، اظهارات مقامات و مسئولان روسیه مبنی بر اینکه نتایج انتخابات جدایی طلبان در مناطق شرقی اوکراین را به رسمیت می شناسند خود نشان می دهد که روسیه در اوکراین بحران آفرینی نموده و تلاش دارد اوضاع این کشور را بیش از پیش بی ثبات کند. اما کشورهای عضو ناتو و در مقیاسی گسترده تر جامعه بین المللی، اعلام کرده اند نتایج این انتخابات را به رسمیت نخواهد شناخت.

از دیدگاه دبیرکل ناتو، انتخاباتی که توسط گروههای شورشی مسلح و خودخوانده برگزار شده است به تلاش های صورت گرفته برای یافتن راه حلی مسالمت آمیز برای حل بحران اوکراین ضربه وارد خواهد کرد. وی مسکو را به تسلیح شورشیان روس زبان اوکراین و اعزام سربازانش به اوکراین برای جنگیدن در کنار آنها با نیروهای ارتش ملی اوکراین متهم و هشدار می دهد برگزاری این انتخابات نقض آشکار قوانین حاکم بر اوکراین بوده و در مغایرت با توافقنامه مینسک است. توافقنامه ای که روسیه یکی از امضا کنندگان آن بوده و قرار است به موجب آن ابتدا آتش بس در مناطق شرقی اوکراین برقرار شود و آنگاه مذاکرات سیاسی میان بین طرفین درگیر در مناطق شرق اوکراین به منظور پایان دادن به این مناقشه آغاز شود.

ناتو اعتقاد دارد رفتار روسیه باعث تضعیف اعتمادها شده است و از روسیه خواسته است به اقدامات بی ثبات کننده خود در اوکراین خاتمه دهد و نیروهای خود را از اوکراین خارج کند. از نگاه دبیرکل «ما از روسیه می خواهیم که تلاش های واقعی برای اطمینان یافتن از این مسئله انجام بدهد که آتش بس محترم شمرده می شود. برنامه برگزاری به اصطلاح انتخابات بدست گروههای مسلح جدایی طلب در شرق اوکراین باعث تضعیف توافقنامه مینسک خواهد شد و کمکی به راه حل مسالمت آمیز در اوکراین نخواهد کرد. ما شاهد افزایش تحرکات هوایی روسیه بوده ایم، اما ناتو همچنان مراقب و آماده است تا پاسخ بدهد. تعداد رهگیری هایی که هواپیماهای ناتو از پرواز هواپیماهای روسی انجام دادند افزایش یافته است. ما در وضعیت جنگ سرد قرار نداریم اما رفتار روسیه باعث تضعیف بسیار زیاد اعتمادها شده است. رفتار روسیه آنچه را که ما تلاش کردیم در روابط مبتنی بر همکاری با روسیه پس از جنگ سرد و فرو ریختن دیوار برلین ایجاد کنیم، تضعیف کرده است».

دبیرکل ناتو در روزهای اخیر بارها از سیاست روسیه در بحران اوکراین و همچنین از رزمایش اخیر هوایی روسیه در آسمان اروپا انتقاد و تاکید کرده است این سازمان رزمایش گسترده نیروی هوایی روسیه را بر فراز دریاهایی که حریم هوایی اروپا محسوب می شوند، رصد کرده است. روسیه با اقداماتی که در اوکراین انجام می دهد قانون بین المللی را نقض می کند. این اقدامات روسیه به اعتماد متقابل با این کشور آسیب می رساند.

دبیر کل ناتو حتی در سفر اخیرش به یونان بار دیگر به سیاست های روسیه در قبال اوکراین انتقاد و مدعی شد ناتو ائتلافی قوی است و همچنان در مورد مسائل مختلف مربوط به منافع اش هوشیار است. این قدرت و توانایی، پاسخ به مانورهای نظامی هوایی گسترده روسیه بر فراز دریای بالتیک و دریای سیاه در هفته های اخیر است. در پی حضور چهار گروه جنگنده روسی بر فراز دریای بالتیک و دریای سیاه تنش بین ناتو و روسیه بار دیگر بالا گرفت. ناتو از مانور هواپیماهای روسیه که حریم هوایی کشورهای عضو را نقض نکرده، با عنوان تحرکات «غیرمعمول» یاد کرده و مدعی شد یک هواپیمای جاسوسی روسیه را در حوزه بالتیک، از جمله در استونی رهگیری کرده است. به ادعای این سازمان، حداقل نوزده هواپیما و بمب افکن روسیه را بر فراز دریای بالتیک، دریای سیاه و دریای شمال در طول یک روز ردیابی کرده است. ناتو، این اقدام را افزایش غیرعادی پرواز هواپیماهای نظامی روسیه در حریم هوایی اروپا می داند. طبق ادعای ناتو حضور بیست و شش فروند هواپیمای روس در منطقه شرق اروپا در مدت دو روز بسیار غیرعادی است.

فرماندهی ناتو در خصوص فعال شدن بیش از حد و غیر معمول نیروی هوایی روسیه در حریم هوایی کشورهای اروپایی تاکید دارد «فرماندهی نظامی ناتو طی دو روز 28 و 29 اکتبر 4 گروه هواپیمای جنگی روسی که در حال انجام مانور نظامی در حریم هوایی اروپا در منطقه دریای بالتیک، دریای شمال، اقیانوس آتلانتیک شمالی و دریای سیاه را شناسایی و مورد تعقیب قرار داده است. این گستردگی پروازهای هواپیماهای نظامی روسیه، افزایش سطح فعالیت هوایی روسیه در حریم هوایی کشورهای اروپایی را نشان می دهد. طبق ادعای ناتو، اخیرا سیستم رادار این سازمان هشت فروند هواپیمای نظامی را شامل چهار بمب افکن «توپولف-95 و چهار تانکر هوایی «ایل-78» را در دریای شمال شناسایی کرده است. در واکنش به شناسایی این هواپیماها، جنگنده های نیروی هوایی نروژ، انگلیس و پرتغال مجبور به پرواز شدند. هواپیماهای روسی طرح پروازی ارائه نداده و از تماس با مراکز کنترل پرواز غیرنظامی نیز خودداری نمودند. طبق ادعای ناتو چهار فروند هواپیمای روسی، شامل دو هواپیمای توپولف-95 و دو جنگنده «سوخوی-27» توجه نظامیان این سازمان را در حریم هوایی دریای سیاه جلب کردند.

درپی افزایش فعالیت هواپیماهای جنگی روسیه در حریم هوایی اروپا، جنگنده های ناتو در وضع آماده باش قرار گرفتند. جنگنده های ناتو چهار بار جنگنده های روسی را که در دریای بالتیک، دریای شمال و دریای سیاه مشغول برگزاری رزمایش بودند، رهگیری کردند. کشورهای عضو ناتو در شرق اروپا مانند کشورهای حوزه دریای بالتیک، جنگنده های خود را برای رهگیری هواپیماهای روسی عازم کردند. طبق آمارهای ارائه شده ناتو، در سال 2014 بیش از صد مورد رهگیری جنگنده های روسی در حریم هوایی اروپا صورت گرفته است که سه برابر بیشتر از سال گذشته است. در بیانیه ناتو آمده است پرواز این جنگنده های روسی بدون هماهنگی با مسئولان اروپایی صورت گرفته است و همین موضوع باعث می شود خطری بالقوه پرواز هواپیماهای غیرنظامی را تهدید کند.

دبیر جدید ناتو در نخستین سخنرانی خود پس از تصدی این سمت تاکید کرده بود این سازمان باید از موضع قدرت با روسیه روبرو شود و از مسکو خواست که اوکراین را بی ثبات نکند. به اعتقاد وی، نیروی واکنش سریع، بزرگترین اقدام در راستای تامین امنیت ما از پایان جنگ سرد است. رابطه ای سازنده با روسیه دستیابی به راهکاری سیاسی را ممکن می کند که به اتحاد قوی آتلانتیک منجر می شود. هیچکس نمی خواهد با گذشت 25 سال از فروپاشی دیوار برلین، جنگ سرد جدیدی آغاز شود. اما ما نه می خواهیم و نه می توانیم به سازشی تن بدهیم که مبانی اتحاد ما و امنیت اروپا و آمریکای شمالی را به خطر بیاندازد. بهتر است که با یکدیگر گفتگو کنیم، نه اینکه فقط با هم صحبت کنیم و بعد پایه های دموکراسی را تضعیف کنیم».

در حالی که اخباری مبنی بر تلاش جهت عضویت اوکراین در ناتو شنیده می شود دبیر کل ناتو مسئله عضویت اوکراین در ناتو را در دستور کار این سازمان نمی داند و اعتقاد دارد اوکراینی ها خودشان تصمیم گرفتند درخواست عضویت به این پیمان ندهند. وی در پاسخ به این پرسش که آیا نباید ناتو به روسیه اطمینان دهد که اوکراین عضو ناتو نخواهد شد، مدعی است:«در اجلاس بخارست تصمیم گرفتیم اعلام کنیم که اوکراین و گرجستان عضو ناتو خواهند شد. از آن زمان اوکراین تصمیم گرفت درخواست ندهد و این موضوع در دستور کار نیست. البته ناتو طرفدار سیاست درهای باز است. هر کشوری باید خودش تصمیم بگیرد آیا می خواهد درخواست عضویت دهد یا نه. اوکراین تصمیم گرفته درخواست عضویت ندهد و این موضوع حالا در دستور کار نیست.

دبیر کل همچنین در اولین نطق سیاسی خود از زمان تصدی این کرسی اعلام داشت روسیه بزرگترین همسایه ناتو است. ما نمی توانیم به سادگی یکدیگر را نادیده بگیریم و باید با هم رابطه داشته باشیم اما مساله اینجاست که چنین رابطه ای چگونه باید باشد. بهترین راه برای برقراری همکاری با روسیه، تضمین حفظ روابط قوی با ناتو است. ناتو همچنان علاقمند به برقراری روابط با روسیه است اما برای رسیدن به چنین هدفی، مسکو نیز باید همین خواسته را داشته باشد و گام های روشنی را برای امکان پذیر شدن چنین هدفی بردارد. روابط روسیه و ناتو به شفافیت بیشتری نیاز دارد تا این اطمینان حاصل آید که بحران ها از کنترل خارج نمی شوند. قابلیت دفاعی قوی و روابط مستحکم پیمان آتلانتیک شمالی نقش اساسی در برقراری روابط سازنده با روسیه ایفا می کند. مجموعه اقدامات اخیر روسیه در اوکراین بشدت در اعتماد ناتو به این کشور خدشه وارد کرده و چالش مهمی برای امنیت این ائتلاف بوده است.