آیا فرهنگ ترافیک و میزان جریمهها در ایران نسبت به کشورهای همسایه عقبمانده است؟
به گزارش صدای ایران، فرهنگ ترافیک در ایران همواره یکی از دغدغههای اصلی کارشناسان حوزه حملونقل بوده است. اگر بخواهیم آن را با کشورهای همسایه مقایسه کنیم، میبینیم که در برخی موارد تفاوتهای چشمگیری وجود دارد. در کشورهایی مثل ترکیه یا امارات، رعایت قوانین رانندگی بیشتر به بخشی از فرهنگ عمومی تبدیل شده است؛ رانندگان احترام بیشتری برای حق تقدم و خطکشیهای جاده قائل هستند. در مقابل، در ایران هنوز مواردی مانند بیتوجهی به چراغ راهنمایی، سبقتهای غیرمجاز و توقف دوبله بهطور گسترده دیده میشود.
این تفاوت تا حد زیادی به سطح آموزش رانندگی، کیفیت نظارت پلیس و جایگاه قانون در ذهن شهروندان برمیگردد. در برخی کشورهای همسایه، آموزش فرهنگ رانندگی از مدارس آغاز میشود و با جریمههای موثر تکمیل میگردد. اما در ایران، با وجود پیشرفتهای اخیر، هنوز نیاز به کار فرهنگی و آموزش مستمر برای ارتقای فرهنگ ترافیک احساس میشود.
میزان سختگیری پلیس در ایران و منطقه
سختگیری پلیس در حوزه ترافیک یکی از عوامل اصلی نظم جادهای و کاهش تخلفات است. در ایران، پلیس راهور با استفاده از دوربینهای هوشمند و گشتهای میدانی تلاش کرده است نظارت بیشتری بر رانندگان داشته باشد. با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند سطح سختگیری در ایران هنوز به اندازه برخی کشورهای همسایه مثل امارات یا عربستان نیست؛ در این کشورها حتی تخلفات کوچک مانند نبستن کمربند ایمنی یا استفاده از تلفن همراه پشت فرمان بلافاصله ثبت و جریمه میشود.
در ایران، بخشی از تخلفات به دلیل گستردگی معابر و تعداد بالای وسایل نقلیه از دید پلیس پنهان میماند یا نظارت به شکل یکنواخت اعمال نمیشود. همین موضوع باعث میشود برخی رانندگان تصور کنند میتوانند بدون جریمه قانون را زیر پا بگذارند. در مقابل، در کشورهای همسایه، قطعیت در اجرای قانون بهقدری بالاست که رانندگان کمتر به سمت رفتارهای پرخطر میروند.
تفاوت نرخ جریمهها در ایران و کشورهای اطراف
میزان جریمههای رانندگی در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای همسایه پایینتر است. برای نمونه، در ایران جریمه عبور از چراغ قرمز یا سرعت غیرمجاز در بازهای چند صدهزار تومانی تعیین شده است، اما در کشورهایی مثل امارات یا قطر همین تخلف میتواند معادل چندین میلیون تومان هزینه داشته باشد و حتی منجر به توقیف خودرو شود. در ترکیه نیز نرخ جریمهها متناسب با درآمد مردم بالاست و همین موضوع بازدارندگی آنها را بیشتر میکند.
در ایران به دلیل پایین بودن نسبی جریمهها و همچنین تورم سالانه، اثر بازدارندگی کاهش پیدا میکند. بسیاری از رانندگان ترجیح میدهند ریسک تخلف را بپذیرند، زیرا مبلغ جریمه در مقایسه با هزینههای روزمره چندان سنگین به نظر نمیرسد. در حالی که در کشورهای همسایه، جریمههای سنگین و قطعی بودن اعمال آنها، رانندگان را وادار میکند با دقت بیشتری قوانین را رعایت کنند.
نقش آموزش و آگاهی عمومی در بهبود فرهنگ رانندگی
نقش آموزش در آگاهی و ایجاد فرهنگ را نمیتوان نادیده گرفت. موارد زیر در این زمینه میتوانند به بهبود فرهنگ رانندگی در ایران کمک کنند:
- آموزش از سنین پایین: گنجاندن مفاهیم اولیه ترافیک در کتابهای درسی مدارس.
- دورههای آموزشی رانندگی: برگزاری کلاسهای تئوری و عملی کاملتر در زمان گرفتن گواهینامه.
- کمپینهای رسانهای: استفاده از تلویزیون، رادیو و شبکههای اجتماعی برای فرهنگسازی.
- آموزش مداوم رانندگان متخلف: اجبار رانندگان پرجریمه به شرکت در دورههای بازآموزی.
- نمونهسازی اجتماعی: نمایش رفتار صحیح رانندگی توسط شخصیتهای محبوب یا مسئولان.
- اطلاعرسانی شفاف قوانین: دسترسی آسان مردم به قوانین و پیامدهای تخلفات.
این اقدامات میتوانند در کنار سختگیری قانونی، به مرور فرهنگ رانندگی ایمن را در جامعه نهادینه کنند.
آیا جریمههای پایین عامل تکرار تخلفات در ایران است؟
یکی از انتقادهای رایج به قوانین راهنمایی و رانندگی در ایران، پایین بودن نسبی جریمههاست. وقتی مبلغ جریمه در مقایسه با درآمد یا هزینههای روزمره چندان چشمگیر نباشد، بسیاری از رانندگان آن را تنبیه جدی نمیگیرند. در نتیجه، احتمال تکرار تخلفات افزایش مییابد.
در کشورهایی که جریمهها سنگینتر هستند، رانندگان معمولا از ترس هزینههای مالی بالا و پیامدهای قانونی، احتیاط بیشتری میکنند. اما در ایران، پایین بودن نرخ جریمهها و همچنین تاخیر در بهروزرسانی آنها باعث کاهش بازدارندگی شده است. به همین دلیل کارشناسان توصیه میکنند علاوه بر افزایش نرخ جریمهها متناسب با تورم، از ابزارهای تکمیلی مانند نمره منفی گواهینامه، توقیف وسیله نقلیه و دورههای آموزشی اجباری نیز استفاده شود تا اثر بازدارندگی بیشتر شود. یکی دیگر از عوامل بازدارنده برای اغلب مردم استعلام خلافی خودرو است. یکی از عوامل موثر بر اعتماد خریداران در معاملات خودرو تسویه بدهی خلافی توسط فروشنده است.
تجربه کشورهای همسایه در کاهش تصادفات رانندگی
کشورهای همسایه ایران برای کاهش آمار تصادفات، ترکیبی از قوانین سختگیرانه، آموزش و بهبود زیرساختها را استفاده کردهاند. بررسی این تجربهها میتواند الگویی برای بهبود وضعیت در ایران باشد:
- امارات متحده عربی: جریمههای بسیار سنگین برای تخلفات پرخطر مانند سرعت غیرمجاز یا رانندگی در حالت مستی و توقیف خودرو و حتی ابطال گواهینامه در صورت تکرار تخلف.
- ترکیه: اعمال جریمههای متناسب با سطح درآمد شهروندان برای بازدارندگی واقعی و کمپینهای آموزشی گسترده در مدارس و رسانهها برای ارتقای فرهنگ رانندگی.
- قطر: استفاده گسترده از دوربینهای هوشمند و سیستمهای کنترل خودکار تخلفات و ایجاد سامانههای آنلاین برای استعلام و پرداخت سریع جریمهها.
- عربستان سعودی: افزایش محسوس جریمهها در سالهای اخیر همراه با تشدید نظارت و اجرای برنامههای آموزشی برای رانندگان جدید و رانندگان پرخطر.
آینده فرهنگ ترافیک در ایران؛ نیاز به تغییر یا ادامه وضع موجود؟
فرهنگ ترافیک در ایران در نقطهای حساس قرار دارد. آمار بالای تصادفات و تکرار تخلفات نشان میدهد ادامه روند موجود نمیتواند پاسخگوی نیاز جامعه باشد. برای رسیدن به جادههای ایمنتر، باید تغییرات جدی در نرخ جریمهها، شیوههای آموزش، سطح نظارت و فرهنگسازی عمومی ایجاد شود. تجربه کشورهای همسایه نشان داده است که اصلاحات هدفمند میتواند به کاهش چشمگیر تخلفات منجر شود. بنابراین، آینده فرهنگ ترافیک در ایران وابسته به این است که آیا تصمیمگیران به تغییر اساسی تن میدهند یا همچنان به روشهای گذشته بسنده خواهند کرد.
