نشان شواليه بر سينه خالق «ني‌نوا» موسیقی ایران

استاد حسين عليزاده، آهنگساز و نوازنده مطرح تار و سه‌تار كه هم‌اكنون در تور كنسرت‌هاي اروپايي خود به سر مي‌برد، پس از بازگشت به ايران، شامگاه ششم آذرماه، طي مراسمي در اقامتگاه سفير كبير فرانسه، نشان شواليه هنر و ادبيات را از برونو فوشه، سفير كبير اين كشور در ايران دريافت خواهد كرد.

نشان شواليه، نشان هنر و ادب، نشان افيسر، نشان كماندو و... نشان‌ها و مدال‌هايي هستند كه دولت فرانسه در مقاطع مختلف زماني به اهالي فرهنگ و هنر اهدا مي‌كند. در اين ميان نشان شواليه يكي از نام آشناترين اين نشان‌ها در ايران است چرا كه پيش از اين نصيب شخصيت‌هاي علمي و فرهنگي كشورمان و هنرمنداني چون پري صابري، محمد‌علي سپانلو، جلال ستاري، پروفسور محمود حسابي و... شده بود در بين اهالي موسيقي نيز اين نشان به شهرام ناظري و محمدرضا شجريان تعلق يافت. اين‌بار اما نشان شواليه هنر و ادبيات دولت فرانسه بر سينه هنرمندي جاي مي‌گيرد كه با يك عمر فعاليت بي‌وقفه خود، تاريخ سياسي- اجتماعي اين مرز و بوم را در آثار موسيقايي‌اش روايت كرده است.

بي شك اگر آيندگان بخواهند ردي از امروز ما را پس از بررسي در كتب تاريخي، در آثار هنري جست‌وجو كنند، بايد لحظاتي نيز در آثار حسين عليزاده درنگ كنند و به موسيقي‌اش گوش سپارند. هنرمندي كه از سال 1356 با كنسرت نوا در جشن هنر شيراز گامي نو در مسير موسيقي ايراني برداشت. نگاه متفاوت عليزاده به موسيقي به عنوان هنري تاثيرگذار كه مي‌تواند جريانات سياسي، اجتماعي و فرهنگي را- كه حتي گاهي در تضاد با هم هستند- رهبري كند، او را در تمام اين سال‌ها از ديگر موزيسين‌هاي هم دوره‌اش متمايز كرده است. او با شور و هيجاني وصف‌ناشدني در واكنش به حوادث 17 شهريور 57 در قالب گروه چاووش، «ژاله خون شد» را مي‌سازد، در سال 1362 در 32 سالگي با «ني‌نوا» ي بي‌مانندش كه به گواه خودش از نظاره بر غروب آفتاب در يك افق الهام گرفته شده، صدايي چند وجهي خلق مي‌كند كه صداي نسل‌هاي مختلف در برهه‌هاي گوناگون تاريخي بوده و هست، در سال 1370 «آواي مهر» را به مردم مصيبت‌زده زلزله رودبار تقديم مي‌كند، در سال 1382 با كنسرت «هم نوا با بم» با مردم زلزله‌زده بم، همنوا مي‌شود و در قالب آلبوم «فرياد» با نگاهي دوسويه كه متاثر از فضاي سياسي و اجتماعي آن دوران نيز هست، شعري از فريدون مشيري را با مردمش فرياد مي‌كند: «من به تنگ آمده‌ام از همه‌چيز، بگذاريد هواري بزنم...»، در سال 1386 با گروه هم آوايان بي‌پروا بر شعر ديگري از فريدون مشيري اعتراض خود را در قالب موسيقي‌اش بيان مي‌كند: «با همين ديدگان اشك آلود، از همين روزن گشوده به دود، به پرستو، به گل، به سبزه درود» و...

اما هنر حسين عليزاده فقط در اين همگام بودن با زمانه، پيوند داشتن با بطن جامعه و استفاده از موسيقي به مثابه يك وسيله ارتباطي با محيط پيراموني‌اش براي بيان رسالت‌هاي سياسي و اجتماعي خلاصه نمي‌شود. او از همان سال‌هاي نخست حضورش در مركز حفظ و اشاعه موسيقي به خوبي نشان داد كه مي‌تواند ضمن پايبندي به اصالت‌هاي موسيقي ايراني، نوآوري و ابداع كند و از اين طريق، اين موسيقي را پويا و زنده نگه دارد. عليزاده با اجراي كنسرت نوا با صداي بانو پريسا در جشن هنر شيراز و ساخت قطعاتي چون «سواران دشت اميد» و «حصار»، فرمي تازه به موسيقي ايراني ارايه كرد. از طرف ديگر او هم‌آوايي و رويكرد پلي‌فونيك (چند صدايي) در موسيقي ايراني را به بهترين شكل با آلبوم «راز نو» به جهان موسيقي ايراني معرفي كرد و سپس در « به تماشاي آب‌هاي سپيد»، «سرود گل»، «ساز خاموش»، «سرود مهر» و... آن را ادامه داد. نوآوري‌هاي حسين عليزاده در موسيقي ايراني امروزه دستمايه بسياري از موزيسين‌هاي جوان قرار گرفته، جواناني كه مي‌كوشند نه مثل او، كه دست‌كم تا حدودي شبيه او باشند.

حسين عليزاده ششم آذرماه در اوايل 63 سالگي در حالي نشان شواليه را از سفير كبير فرانسه دريافت مي‌كند كه برخلاف بسياري از همنسلانش هنوز هم باانرژي كار مي‌كند، تور كنسرت‌هاي داخلي و خارجي‌اش را برگزار مي‌كند، در فستيوال‌هاي مختلف موسيقي در داخل و خارج از ايران شركت مي‌كند، موسيقي فيلم مي‌سازد، مي‌نويسد، پژوهش مي‌كند، آموزش مي‌دهد و... بي شك استاد عليزاده در طول اين سال‌ها نه تنها يك تنه بار پويايي، خلاقيت و نوآوري در موسيقي ايراني را در داخل كشور بر دوش كشيده بلكه در معرفي اين موسيقي به بيرون از مرزها نيز تلاش‌هاي فراواني كرده است. چنان كه علاوه بر دريافت چهار سيمرغ بلورين بهترين موسيقي فيلم از جشنواره فيلم فجر، دو جايزه انجمن منتقدان سينما براي موسيقي فيلم‌هاي «آسمان زرد كم عمق» و «ملكه» و تنديس حافظ براي موسيقي فيلم «لاك‌پشت‌ها هم پرواز مي‌كنند»، سه بار هم براي آلبوم‌هاي «فرياد»، «بي تو بسر نمي‌شود» و «به تماشاي آبهاي سپيد» نامزد دريافت جايزه گرمي در بخش بهترين آلبوم سنتي جهان شده است. بنابراين ترديدي نيست كه دولت فرانسه با تقدير از اين استاد مسلم موسيقي و اهداي نشان شواليه به او، نه تنها خيل عظيم دستاوردهاي هنري او را ارج نهاده بلكه جايگاه و ارزش فرهنگي- هنري بخش عظيمي از تاريخ موسيقي ايران را كه به واسطه حسين عليزاده به دست آمده به درستي درك كرده است.