از سقوط به اوج/ داستان بازگشت نفت ایران به صدر بازار جهانی
به گزارش صدای ایران، با وجود آنکه تحریم‌های نفتی، مسیر سرمایه‌گذاری، تولید و صادرات نفت را برای ایران سخت کرده، اما آمارها نشان می‌دهد که تولید نفت خام کشور در چند سال اخیر با رشدی تدریجی همراه بوده است. روند تولید و صادرات نفت ایران
طبق گزارش‌های بین‌المللی از جمله داده‌های صندوق بین‌المللی پول و منابع خبری داخلی، ایران در دوران اوج تحریم‌ها (بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵) توانست تولید نفت خود را در محدوده ۲.۷ تا ۲.۹ میلیون بشکه در روز حفظ کند. اگرچه صادرات در این دوران به زیر یک میلیون بشکه رسید، اما با اجرای برجام در سال ۲۰۱۶ ورق برگشت؛ تولید به حدود ۳.۸ میلیون بشکه در روز و صادرات نیز به مرز ۱.۸۵ میلیون بشکه افزایش یافت.
با خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و بازگشت تحریم‌های ثانویه، بار دیگر تولید نفت ایران افت شدیدی را تجربه کرد و در سال ۲۰۲۰ به حدود ۲ میلیون بشکه در روز رسید. صادرات نیز در این سال به کمتر از ۴۵۰ هزار بشکه سقوط کرد. شوک ضربه خروج ترامپ از برجام اما فقط طی سال 2019 و 2020 توانست میزان تولید و صادرات نفت را نزولی کند و پس از آن ایران توانست مجدد رشدی هرچند کند در مسیر تولید و صادرات نفت داشته باشد.
اما از سال ۱۴۰۰ (سال 2021 میلادی) و با روی کار آمدن دولت سیزدهم، سیاست‌های ضدتحریمی جدیدی در پیش گرفته شد. دولت سعی کرد با توسعه روابط با برخی کشورهای آسیایی، تقویت مسیرهای صادراتی غیررسمی و افزایش فروش‌های غیرمستقیم، افت تولید و صادرات را جبران کند. به گفته جواد اوجی، وزیر نفت، تولید نفت خام ایران در تیرماه ۱۴۰۳ به حدود ۳ میلیون و ۵۷۰ هزار بشکه در روز رسید؛ رقمی که به گفته او نسبت به سال آغاز به‌کار دولت سیزدهم، رشد ۶۰ درصدی را نشان می‌دهد.
افزایش تولید نفت در این دوره، نتیجه چند عامل است؛ از جمله بهره‌برداری از پروژه‌های پتروشیمی، توسعه تاسیسات فرآورش میادین نفتی به‌ویژه میدان آزادگان، و افزایش توان عملیاتی شرکت ملی نفت در میادین مشترک.
رئیس جمهور نیز اخیرا خبر از برنامه افزایش ۲۵۰ هزار بشکه‌ای تولید روزانه نفت در سال جاری داده که در صورت تحقق، می‌تواند یک جهش مهم دیگر در تولید محسوب شود.
اوج‌گیری صادرات نفت ایران در بحبوحه جنگ
با این حال، این مسیر همچنان با چالش‌هایی روبروست. بر اساس آمارهای بین‌المللی، تولید نفت ایران در ماه ژوئن سال جاری به 3.257 میلیون بشکه در روز رسید اما در ژوئیه به 3.245 میلیون بشکه کاهش یافت؛ افتی جزئی اما قابل‌توجه که به‌گفته کارشناسان می‌تواند ناشی از افت تقاضای جهانی یا نوسانات قیمتی بازارهای آسیایی باشد.
بر اساس آنچه شرکت بین‌المللی ردیابی نفتکش‌ها «ورتکسا» اعلام کرده است، میانگین صادرات نفت خام ایران در ۲۰ روز ابتدایی ژوئن ۲۰۲۵ (۱۱ تا ۳۰ خرداد یعنی در بازه‌ای که ایران درگیر جنگ تحمیلی 12 روزه با اسرائیل بود) به یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز رسیده که بالاترین سطح ثبت‌شده تاکنون است. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شد در طول ماه‌های گذشته با تشدید فشارهای آمریکا، یا لااقل در طول جنگ ۱۲ روزه در روند صادرات نفت ایران اخلال ایجاد شود.
در نهایت باید توجه داشت که درآمدهای نفتی ایران نیز تحت تأثیر کاهش قیمت جهانی نفت قرار گرفته‌اند. اگرچه این درآمدها در سال ۲۰۲۴ حدود ۴۳ میلیارد دلار برآورد شده بود، اما پیش‌بینی‌ها برای سال ۲۰۲۵ نشان از کاهش آن به حدود ۳۴ میلیارد دلار دارند.
رکوردی تازه در تولید نفت خام و میعانات گازی
بررسی روند چندساله تولید نفت ایران نشان می‌دهد که تاثیر تحریم‌های آمریکا به‌مراتب بیشتر از تحریم‌های سازمان ملل بوده و در عین حال، ظرفیت داخلی کشور برای مقابله با این فشارها به مرور تقویت شده است. ایران موفق شده تا حد زیادی خود را با تحریم‌ها سازگار کند و مسیرهایی جایگزین برای حفظ صادرات نفت پیدا کند.
با وجود این، کارشناسان تاکید دارند که استمرار این روند در گروی چند عامل کلیدی است: حفظ ثبات سیاسی داخلی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های جدید، به‌روزسازی تجهیزات، و از همه مهم‌تر، بهبود روابط بین‌المللی. اگر این شرایط فراهم شود، بازگشت به سطح تولید سال‌های اوج برجام (سال ۲۰۱۷) دور از انتظار نخواهد بود نظیر آنکه اتفاقی عجیب در تیرماه 1404 رخ داد. تولید نفت خام و میعانات گازی ایران در سال ۲۰۲۴ به ۵.۱ میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین سطح در ۴۶ سال اخیر است. این رقم برای نخستین بار پس از سال ۱۹۷۸ ثبت شده است. همچنین درآمد حاصل از صادرات انرژی ایران در سال ۲۰۲۳ به ۷۸ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال ۲۰۲۰ (۱۸ میلیارد دلار) افزایش ۳۳۰ درصدی را نشان می‌دهد.
منبع:اکوایران
