بازگشت ایران به رتبه‌سوم «اوپک»

اداره‌ اطلاعات انرژی آمریکا از افزایش صدهزاربشکه‌ای تولید روزانه نفت ایران در دوماهه سپتامبر و اکتبر۲۰۱۴ خبر داد و ایران را سومین تولید‌کننده «اوپک» در این دوره معرفی کرد. مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران هم از تلاش ایران برای رسیدن به رتبه دوم تولید نفت «اوپک» و قرارگرفتن در جایگاه عراق خبر داد.

باوجود آنکه قیمت نفت در بازارهای جهانی در حال کاهش است، ایران تولید نفت خود را روزانه صدهزار بشکه افزایش داده و با وجود اینکه در دوماهه سپتامبر و اکتبر2013 تولید نفت بالغ‌بر 7/2میلیون‌‌بشکه در روز بوده، در مدت مشابه سال‌جاری به 8/2میلیون‌بشکه در روز افزایش یافته است. با این افزایش تولید، حال ایران بعد از عربستان و عراق در مقام سوم تولید نفت «اوپک» قرار دارد و مقامات نفتی ایران امیدوارند با رفع تحریم‌ها، ایران جایگاه دوم که اکنون در اختیار عراق است را بازپس بگیرد. اما کسب این جایگاه مستلزم آن است که تولید یک‌میلیون‌بشکه‌ای نفت روزانه ایران رکورد سه‌میلیون‌بشکه‌ای عراق را بشکند؛ کاری که به گفته مدیر امور بین‌الملل شرکت‌ملی‌نفت ایران با توجه به افزایش تولیدات عراق تا حدی سخت است. اما سیدمحسن قمصری در گفت‌وگو با ایسنا گفته است: امیدواریم در پی مذاکرات تا یک‌ماه آینده میزان صادرات نفت ایران افزایش یابد. وی با بیان اینکه میزان صادرات نفت ایران اکنون روزانه حدود یک‌میلیون‌بشکه است، گفت: برای افزایش صادرات نفت سقفی را در نظر نمی‌گیریم. وی در ادامه با بیان اینکه در پی تحریم‌های اعمال‌شده میزان صادرات نفت محدود شده است، گفت: امیدواریم با به‌نتیجه‌رسیدن مذاکرات طی یک‌ماه آینده میزان صادرات نفت ایران افزایش یابد. افزایش سقف تولید نفت ایران در حالی است که در چندماه اخیر قیمت نفت کاهش یافته است. اما ایران در کنار عربستان و عراق سومین کشور «اوپک» است که اقدام به افزایش سقف تولید خود کرده است. احتمالا این افزایش سقف تولید راهی برای جبران کسری بودجه‌ای است که با کاهش قیمت نفت رخ داده است. در پی کاهش قیمت نفت از ابتدای ماه جولای، درآمد نفتی کشور 30درصد کاهش یافته است. اما حسن روحانی، رییس‌جمهوری، با اعلام خبر کاهش 30درصدی درآمدهای نفتی، گفته که ما باید با شرایط جدید و وضع اقتصادی جهانی که البته همیشه در موضوع نفت، اقتصاد تنها حاکم نبوده و معمولا سیاست و توطئه‌های جهانی هم نقش بسزایی داشته و دارد، کنار بیاییم. به نظر می‌رسد ایران درصدد است با افزایش سقف صادرات نفت و محصولات نفتی خود، کاهش قیمت نفت را جبران کند.

در حالی که «صندوق بین‌المللی پول» به کشورهای خاورمیانه و اعضای «اوپک» در مورد کاهش قیمت نفت هشدار داده و خواستار تغییر در سیاست‌های اقتصادی و میزان تولید نفت این کشورها شده بود، دبیرکل «اوپک» اعلام کرده است هیچ دلیلی برای وحشت از کاهش قیمت‌ نفت وجود ندارد و در سال2015 هم تغییری در میزان سقف تولید «اوپک» رخ نخواهد داد.

اظهارات صریح «عبدالله البدری» نشان‌دهنده آن است که «اوپک» کاهش سقف تولید اعضای خود را در دستور کار ندارد و به گزارش «شانا» حتی تولید نفت کشورهای عضو «اوپک» در ماه سپتامبر (شهریور - مهر) نسبت به ماه آگوست (مرداد - شهریور) ٤٠٣هزاربشکه در روز افزایش یافته است؛ بالاترین میزان تولید در 14ماه گذشته؛ یعنی در شرایطی که همه معتقدند افزایش عرضه، قیمت‌ها را کاهش داده، «اوپک» نه‌تنها تولید خود را کاهش نداده بلکه افزایش هم داده است. هدف هم همان است که البدری در اظهارات خود به آن اشاره کرده است؛ «محدودکردن تولید نفت پرهزینه‌ای مانند نفت شیل در آمریکا و افزایش تقاضای نفت «اوپک».» به گزارش تسنیم، البدری این موضع را اینگونه عنوان کرده است: «در صورت باقیماندن قیمت نفت حدود 85دلار، تولید نفت پرهزینه‌ای مانند نفت‌شیل محدود خواهد شد. در حالی که کشورهای عضو «اوپک» از پایین بودن هزینه‌ها بهره‌‌مند و ما شاهد افزایش تقاضا برای نفت این کشورها در بلند مدت خواهیم بود.» این همان سیاستی است که تحلیلگران بازار از آن به‌عنوان جنگ انرژی نام می‌برند. آمریکا، عرضه نفت باکیفیتی مانند شیل را در بازار افزایش داد و با بر هم خوردن تعادل در بازار، قیمت نفت کاهش یافت. حال کشورهای عضو «اوپک» در تلاشند با افزایش تولید، قیمت نفت را تا حدی برسانند که تولید نفت شیل با محدودیت مواجه شود. چون به گفته البدری «هزینه تولید نفت در «اوپک» پایین و نصف روش تولید نفت شیل است و اگر قیمت‌ها در سطح فعلی باقی بماند، تولید نفت شیل با تهدید مواجه خواهد شد.» در بلندمدت تقاضا برای نفت «اوپک» افزیش می‌یابد و کشورهای عضو «اوپک» می‌توانند سهم 30درصدی خود را در بازار افزایش دهند. شاید این موضوع در کوتاه‌مدت اقتصادی نباشد اما در بلندمدت برای کشورهای نفتی اقتصادی است.

با این تحلیل می‌توان دریافت که با وجود رسیدن قیمت سبد محصولات نفتی «اوپک» به 82دلار، چرا هیچ عضوی تقاضای نشست اضطراری نمی‌دهد و چرا عربستان، عراق و ایران هر سه‌سقف تولید خود را افزایش داده‌اند. با کاهش قیمت‌ نفت، ونزوئلا اولین و تنها عضو «اوپک» بود که درخواست نشست اضطراری داد؛ درخواستی که با سکوت اعضا مواجه شد و هیچ کشوری از این خواسته حمایت نکرد. رییس‌جمهور ایران هم در نشستی به وزیر نفت خود دستور داد تا درخواست نشست اضطراری بدهد اما این خواسته هم با سکوت وزارت نفت مواجه شد و زنگنه هیچ توضیحی در مورد عملی نکردن این دستور نداد. اعضا نه‌تنها هیچ درخواستی را مبنی بر نشست اضطراری اعلام نکردند، بلکه به تولید بیشتر هم دامن زدند. ابتدا عربستان و پس از آن عراق تولید روزانه نفت خود را افزایش دادند و حتی تخفیف‌هایی را هم به مشتریان نفتی خود دادند و قیمت‌ها کمی پایین‌تر آمد. حال بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، ایران هم در دو ماه سپتامبر و اکتبر تولید نفت خود را صدهزار بشکه افزایش داده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد برخلاف انتظارها، رویکرد اعضای «اوپک» نه‌تنها کاهش سقف تولید نیست، بلکه افزایش تولید را در دستور کار قرار داده‌اند و حتی نباید انتظار داشت بعد از نشست اعضای «اوپک» هم سقف تولید کاهش یابد. در حالی که تحلیلگران کاهش قیمت نفت را تهدیدی برای اقتصاد کشورهای نفتی می‌دانند، اما دبیرکل «اوپک» دیدگاه دیگری دارد. وی گفته است: کاهش قیمت‌ها تهدیدی برای عرضه نفت خارج از «اوپک» به شمار می‌رود. به گفته البدری « اگر قیمت‌ها در سطح 85 دلار باقی بماند، ما شاهد خروج سرمایه‌گذاری و نفت زیادی از بازار خواهیم بود. حدود 65 درصد تولید‌کنندگان هزینه‌های بالایی دارند. اینها عضو «اوپک» نیستند.» اظهارات البدری به نحوی است که تحلیل‌های اولیه در خصوص افزایش عرضه عربستان و آمریکا را رد کرده است. تحلیلگران در چند هفته اول کاهش قیمت‌ها معتقد بودند این یک رفتار سیاسی علیه ایران و دیگر اعضای «اوپک» است. اما اظهارات جدید البدری نشان می‌دهد این یک جنگ اقتصادی و نفتی است بین اعضای «اوپک» و آمریکا.

«صندوق بین‌المللی پول» روز چهارشنبه هفته گذشته هشدار داده بود اگر نفت به زیر 75دلار برسد بودجه کشورهای خلیج‌فارس صد میلیارد دلار کاهش می‌یابد. اما البدری از نفت 85دلاری حرف می‌زند و معتقد است تغییرات چندانی در اقتصاد کشورهای نفتی رخ نخواهد داد؛ «ما شاهد تغییر زیادی در عوامل پایه‌ای بازار نیستیم. تقاضا همچنان در حال افزایش است، عرضه نیز در حال رشد است. «اوپک» در حال بررسی وضعیت است. مهم‌ترین مساله این است که ما نباید وحشت‌زده شویم. متاسفانه همه در حال وحشت‌زده شدن هستند. ما واقعا باید آرام بگیریم و ببینیم که اوضاع چگونه پیش خواهد رفت.» وی همچنین این موضوع را که کشورهای عضو «اوپک» با کاهش قیمت نفت خود یک جنگ قیمت را برای محافظت از سهم خود از بازار شروع کرده‌اند، رد کرد. وی گفت: «در درازمدت، «اوپک» آماده تولید خواهد بود. در حدود سال‌های2018 تا 2020، تولید نفت خام آمریکا پایین خواهد آمد... تا سال2040، «اوپک» آمادگی تولید روزانه 40میلیون بشکه نفت و 50میلیون بشکه میعانات را خواهد داشت.»