ستاره ایران در جهان عرب را بشناسید

«ستاره در حال درخشش سیاسی ایران» و «شخصیتی جذاب و در حال جلب توجهات»، «برگ برنده روحانی برای آرام کردن تندروها در جریان مذاکرات هسته‌ای» و «ستاره ایران در جهان عرب» کیست؟

از علی شمخانی تصاویر گوناگونی در ذهن همگان نقش بسته است؛ از یک سو وی را به عنوان یکی از فرماندهان دوران هشت سال جنگ تحمیلی به خاطر می‌آوریم و از سوی دیگر تصویر وی در فرماندهی نیروی دریایی ارتش و ستاد مشترک نیروی دریایی سپاه و ارتش به یاد می‌آید.

چند سالی وی را در قامت وزیر دفاع دیده‌ایم و در عین حال او را در قامت یک کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری به یاد می‌آوریم. وی از 19 شهریور ماه سال گذشته نیز از سوی حجت‌الاسلام حسن روحانی - رئیس‌جمهور - به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی انتخاب شد و از آن زمان نقش قابل توجهی به ویژه در روابط خارجی با کشورهای منطقه و عربی داشته است.

روزنامه واشنگتن‌پست، اخیراً در مقاله‌ای وی را ستاره در حال درخشش سیاسی ایران و شخصیتی جذاب که در حال جلب توجهات به خود است، توصیف کرد. این روزنامه شمخانی را برگ برنده روحانی برای آرام کردن تندروها در جریان مذاکرات هسته‌ای می‌داند و وی را ستاره ایران در جهان عرب خوانده است.

دیوید ایگنیشس در واشنگتن پست نوشت: درحالی که درگیری‌های منطقه ای در عراق و سوریه شدت می‌یابد و مذاکرات هسته‌ای همچنان ادامه دارد، شخصیتی جذاب در دولت ایران در حال جلب توجهات به خود است.

وی اضافه می‌کند: این مسئول، علی شمخانی نام دارد که دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران است و نقش ویژه‌ای در کناره‌گیری نوری مالکی از نخست‌وزیری عراق ایفا کرد. این روزنامه یادآور می‌شود که «در مصاحبه‌های چندین هفته گذشته، مسئولان عراقی، ایرانی، لبنانی، اروپایی و آمریکا شمخانی را به عنوان بازیگر در حال ظهور سیاسی منطقه توصیف کرده‌اند».

مقاله واشنگتن‌پست به نقل از حسین موسویان، مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای ایران که هم‌اکنون در دانشگاه پرینستون مشغول تدریس است، می‌نویسد: او مردی است در میانه با روابط نزدیک با حسن روحانی، رئیس‌جمهور و مقام معظم رهبری. به گفته موسویان، شمخانی می‌تواند نقشی مؤثر در مدیریت بحران در جهان عرب ایفا کند؛ چراکه او از منطقه‌ای از جنوب ایران می‌آید که عرب‌زبان است. ایگنیشس در ادامه مقاله خود می‌نویسد: توازن سیاسی در تهران در حین مذاکرات هسته‌ای بسیار حائز اهمیت است. حضور شمخانی قابل توجه است، چراکه او می‌تواند اختلاف بین اردوگاه تندروها و میانه‌روها را پر کند.

وی در مقاله خود از یک مقام اروپایی نقل می‌کند که «شمخانی واسطه خوبی بین اصحاب قدرت در ایران است.» به گفته روزنامه واشنگتن‌پست یک مقام آمریکایی نیز که تحولات ایران را به طور دقیق رصد می‌کند، بر این باور است که از تابستان امسال، شمخانی نقش برجسته‌تری در سیاست منطقه‌ای ایران به خصوص سیاست ایران در عراق بر عهده گرفته است؛ نقشی که تا پیش از این بر عهده سپاه و سردار قاسم سلیمانی بود. او می‌گوید: ستاره شمخانی در حال درخشش است. البته این به معنی کمرنگ شدن نقش سردار قاسم سلیمانی و فعالیت‌های سپاه قدس نیست.

نقش شمخانی در کناره‌گیری مالکی از قدرت موضوعی است که دو مقام عراقی نیز آن را تایید می‌کنند. آنها می‌گویند ایرانیان در ماه جولای به نجف سفر کردند و با آیت‌الله سیستانی، رهبر شیعیان عراق ملاقات کردند. پیام آیت‌الله سیستانی نیز این بود که اکنون زمان کناره‌گیری مالکی است. در نهایت نیز حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق شد که هم ایران و هم ایالات متحده نظر مساعدی نسبت به او دارند.

شمخانی پس از نقش‌آفرینی در حل بحران سیاسی عراق، در اظهارنظرهای مختلفی از جمله در همایش سالان سفرا و روسای نمایندگی‌های خارجی جمهوری اسلامی ایران در این باره گفت: جمهوری اسلامی ایران از روند قانونی طی شده درخصوص انتخاب نخست‌وزیر جدید عراق حمایت می‌کند. تبریک ویژه وی برای انتخاب حیدر العبادی به عنوان نخست‌وزیر عراق نیز نشانه دیگری از نقش پررنگ شمخانی در تحولات عراق قلمداد می‌شود.

حضور شمخانی در سیاست خارجی ایران به ویژه نقش‌آفرینی در روابط ایران و کشورهای عربی یا مدیریت بحران در کشورهای منطقه رویدادی تازه نیست. شمخانی چند سال پیش از این به دلیل نقش برجسته‌ای که در طراحی و اجرای سیاست تنش‌زدایی و توسعه روابط با کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس به عهده داشت، بالاترین نشان دولتی (مدال عبدالعزیز) را از پادشاه عربستان سعودی دریافت کرد. نقش‌آفرینی امروز وی نیز محدود به بحران عراق نبود. وی مهرماه امسال به سوریه و لبنان نیز سفر کرد. شمخانی در سوریه و در دیدار با بشار اسد، رئیس‌جمهور این کشور درباره حمایت ایران از این کشور در برابر تروریسم و مقابله با نیروهای تندرو از جمله داعش خبر داد.

حضور وی در لبنان اما خبرسازتر بود. در این سفر شمخانی ایده حمایت ایران از ارتش لبنان را مطرح کرد. وی در این سفر تاکید کرد: کمک به ارتش لبنان برای مقابله با تروریسم به شکل کمک منطقه‌ای است و هیچ هدف اقتصادی پشت این موضوع نیست. وی در دیدار سمیر مقبل، معاون نخست‌وزیر و وزیر دفاع لبنان گفت: جمهوری اسلامی ایران در کنار آمادگی برای کمک‌های تسلیحاتی به ارتش لبنان، آماده انتقال تجربیات خود برای ارتقاء امنیت در لبنان و منطقه و مبارزه با جریان‌های تروریستی است. هرچند مقامات لبنان تلویحاً مدعی شدند این کمک را نمی‌پذیرند، آمریکا به عنوان یکی از مهمترین تامین‌کنندگان تسلیحات و تجهیزات نظامی ارتش لبنان به این موضوع واکنش نشان داد. در مقابل واکنش آمریکا بود که مقامات لبنانی اعلام کردند با توجه به نیاز این کشور به تجهیزات مدرن نظامی و ارتقاء توان عملیاتی ارتش، ممکن است از کمک ایران بهره گیرند. به دنبال این اظهارات، شمخانی خبر داد که بخشی از تجهیزات نظامی، کمک و هدیه ایران به لبنان خواهد بود و بدون هیچ تاخیر یا بازنگری برای این کشور ارسال خواهد شد.

در دو هفته اخیر نیز علی شمخانی به مذاکره با طرف‌های روس پرداخته است. موضوع مبارزه با تروریسم در منطقه، امنیت دریای خزر و ارتقای همکاری‌های امنیتی بین‌المللی از جمله مهم‌ترین مذاکرات شمخانی با مقامات روسیه بوده است. وی روز چهارشنبه نیز با یان الیاسون، قائم‌مقام دبیرکل سازمان ملل متحد دیدار کرد و در این دیدار درباره موضوع تروریسم، امنیت بین‌الملل و حتی پرونده هسته‌ای ایران سخن گفت.به نظر می‌رسد علی شمخانی به عنوان نماینده مقام معظم رهبری در شورای عالی امنیت ملی، انتخاب به دبیری این شورا از سوی حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس دولت یازدهم، سابقه حضور در سمت‌های فرماندهی سپاه و ارتش و در نهایت سابقه حضور در کابینه‌های سیدمحمد خاتمی، چهره‌ای مورد قبول از سوی چهره‌ها و گروه‌های مختلف سیاسی در ایران باشد. شمخانی اکنون وزنه مهمی در تنظیم سیاست داخلی و خارجی ایران به شمار می‌رود و از یک سو نقش پل ارتباطی ایران با کشورهای منطقه و عربی را بازی می‌کند و از سوی دیگر پل ارتباط میان گروه‌های مؤثر در سیاست داخلی و خارجی ایران است. وی می‌تواند با حفظ روند خود، مردی «چنین در میانه میدان» باشد که ایران آنش آرزوست.