مذاکرات هسته‌ای در ایستگاه توافق

مذاکرات هسته‌ای برچسب محرمانه دارد اما برای تشخیص روند کلی مذاکرات و مثبت و منفی بودن آن به عملیات محیر‌العقول و جام جهان‌نما نیاز ندارید، حتی رخنه به پشت درهای بسته و بهره گیری از منابع موثق و آگاه نیز لازم نیست، تنها با مرور واکنش‌ها و گفتارهای پیرامونی می‌توان به نتیجه‌ای ملموس دست یافت. نومحافظه‌کاران در آمریکا و نمایندگان حامی اسرائیل در کنگره نگرانی خود از توافق هسته‌ای را پنهان نمی‌کنند، هیاهوی رسانه‌ای، تیترهای آنچنانی و اصرار بر این نکته که مذاکرات شانس موفقیت در این دوره نداشته و نیازمند تمدید است به خوبی نشان می‌دهد که اوباما و تیم همراه در مسیر توافق نهایی به پیش می‌روند و 11سال جنجال‌افکنی و سناریو نویسی‌های توهمی، اکنون دیگر جوابگو نبوده و کارایی خود را از دست داده است. دلواپسان نیز در این سوی میدان، ناراحتی خود را پنهان نکرده و سخن از رسیدن به توافق هسته‌ای می‌زنند و البته معتقدند که خط قرمزها توسط مذاکره کنندگان هسته‌ای نقض شده است. خط قرمزهایی که همگان می‌دانند عبور از آن ممکن و میسر نیست، چرا که با مصالح ملی و منافع کشور ارتباط وثیق داشته و از طرف دیگر معطوف به تدوین سیاست‌های کلان نظام است و مذاکره کنندگان امکان عدول از آن را ندارند و از طرف دیگر غربی‌ها نیز زیر بار چنین توافقی نخواهند رفت چرا که می‌دانند توافق با ثبات و معطوف به نتیجه جز با مهر تایید ارکان عالی نظام، شدنی نیست و ارزش و اعتباری نخواهد داشت. وندی شرمن چند روز پیش گفته بود: حالا زمان رسیدن به توافق جامع و نهایی است و روز گذشته مجید تخت روانچی گفت: ما در یک ماه می‌توانیم تمامش کنیم. 

خبرگزاری ایتارتاس روسیه به نقل از یک منبع نزدیک به مذاکرات هسته‌ای ایران از برگزاری دور بعدی مذاکرات ایران و 1+5 در هجدهم نوامبر (27آبان) خبر داده است. این منبع آگاه همچنین گفته است: نتیجه‌ این رایزنی‌ها به اراده سیاسی طرف‌های مذاکره کننده و این که چه کسی قدم اول را برمی‌دارد وابسته است. همان نکته‌ای که رئیس‌جمهوری ایران با عنوان شجاعت و جسارت برای پایان‌بخشی به مذاکرات 11ساله از آن یاد کرده که معطوف به « اراده سیاسی» است و به نظر می‌رسد دو طرف با توجه به اظهار نظرها اکنون به آن دست یافته اند. نکته دیگر آنکه این دیپلمات تاکید کرده است: رایزنی‌های هفته گذشته کارشناسان ایران و 1+5 به خوبی برگزار شد و نتایجی در تمام زمینه‌ها حاصل شده است. البته خبرگزاری فارس به نقل از یک منبع نزدیک به مذاکره کنندگان هسته‌ای کشورمان، گفته است: هنوز هیچ زمانی برای دور بعدی مذاکرات ایران و ۱+۵ قطعی نشده است و قبل از چنین مذاکراتی قرار است مذاکرات دو یا سه‌جانبه برگزار شود. البته این نکته نمی‌تواند نافی مراحل از پیش تدوین شده‌ای باشد که در آن قرار بود میان کری، ظریف و اشتون مذاکراتی برگزار شود چرا که تا تاریخ مورد اشاره خبرگزاری ایتارتاس 20روز زمان باقی است و از قبل قرار بود طی یک یا دو هفته جاری مذاکرات سه‌جانبه میان این مقامات عالیرتبه به عنوان پیش‌درآمد مذاکرات نهایی برگزار شود. از طرف دیگر خبر می‌رسد که یوکیو آمانو دبیر کل آژانس انرژی اتمی و کاترین اشتون نماینده اتحادیه اروپا و 1+5 در مذاکرات هسته‌ای قرار است آخر هفته جاری به واشنگتن سفر کنند و بدیهی است که در این سفر پیرامون مذاکرات هسته‌ای رایزنی‌های گسترده‌ای جامه عمل خواهد پوشید. از طرف دیگر نماینده چین در مذاکرات هسته‌ای با علی اکبر ولایتی رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک و مشاور امور بین الملل مقام معظم رهبری دیدار داشته است که این نکته نیز به خوبی نشان می‌دهد مذاکرات در سطوح عالی و در همه ابعاد در حال انجام است و برای نتیجه بخشی مذاکرات به همه ظرفیت‌ها و ابعاد نگریسته  می‌شود.

درحالی که مقامات عالیرتبه و رسمی با جدیت از تمرکز برای توافق هسته‌ای در موعد مقرر سخن می‌گویند و اظهار نظرها سمت و سوی مثبت دارد، در سوی دیگر رسانه‌ها و چهره‌های تندرو، ساز خود را کوک کرده و در پی پررنگ کردن اختلافات و در پیامد آن القای عدم نتیجه بخشی مذاکرات هستند. آلن ایر سخنگوی فارسی‌زبان وزارت خارجه آمریکا درباره روند مذاکرات هسته‌ای روز گذشته، گفت: مذاکرات با ایران پیرامون برنامه هسته‌ای به پیشرفت چشمگیری رسیده است، اما هنوز باید کارهای سختی انجام دهیم. جن ساکی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در جلسه هفتگی خود با رسانه‌ها تاکید کرد: ما به کار بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعتماد داریم و بررسی پایبندی ایران به هرگونه توافق هسته‌ای بخش مهمی از توافق ما خواهد بود. اظهار نظری که با توجه به گزارش ماهانه آژانس در تایید همکاری کامل ایران در چارچوب توافق هسته‌ای ژنو، موید رویکرد طرف ایرانی و با رویکرد مثبت نسبت به توافق هسته‌ای ارزیابی می‌شود. ازطرف دیگر معاون وزیر امور خارجه آمریکا در امور دیپلماسی عمومی از همکاری همه کشورها از جمله ایران برای مقابله با گروه داعش استقبال کرد. اظهار نظری که شاید ارتباط مستقیم به پرونده هسته‌ای نداشته باشد اما از استراتژی تازه خاورمیانه‌ای آمریکا و نقش و جایگاه ویژه ایران در آن خبر داده و بی‌ارتباط با تعاملات کلانی که پرونده هسته‌ای هم نقش عمده‌ای در آن دارد، نیست. ازطرف دیگر برخی رسانه‌های غربی و مخالفان توافق، تلاش عمده‌ای را برای خدشه بر روند مذاکرات و فشار بر مذاکره کنندگان در دستور کار دارند. وجه عمده این تلاش‌ها معطوف به موضوع غنی‌سازی و تعداد سانتریفیوژهایی است که قرار است ایران برای ادامه برنامه هسته‌ای خود آن را حفظ کند. رابرت اینهورن، عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا در این باره به المانیتور، گفته است:‌ شانس دستیابی به توافق جامع نهایی تا ضرب‌الاجل 24 نوامبر بسیار نزدیک به صفر است و اگر بر سر یکسری از مسائل کلیدی شامل ظرفیت غنی‌سازی و آینده راکتور آب سنگین اراک تا 24 نوامبر به توافق برسیم، امکان تمدید مذاکرات تا چند ماه دیگر وجود دارد. یک دیپلمات غربی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه مسئولیت موفقیت مذاکرات را به عهده طرف ایرانی گذاشته و در ادامه تاکید کرده است: شانس بسیار کمی برای حصول توافق نهایی میان ایران و گروه 1+5 تا پایان ضرب‌الأجل 24 نوامبر وجود دارد. بنیامین نتانیاهو نیز در ادعای تازه خود گفته است: توافق 1+5 با ایران به این کشور اجازه می‌دهد در کوتاه مدت به بمب برسد.

مجید تخت روانچی، معاون وزیر خارجه ایران و عضو تیم مذاکره کننده هسته ای هم گفته است: طبقه‌بندی تحریم‌ها را قبول نداریم، غرب باید تحریم‌ها علیه ایران را یکجا بردارد. وی در گفت‌وگو با شبکه خبر تاکید کرد: اگر غربی‌ها واقعا دنبال حل مسئله هسته‌ای هستند نباید دنبال بهانه‌جویی باشند و باید با واقعیت‌های ایران کنار بیایند. این مقام ارشد ایرانی با تاکید بر این نکته که رفع تحریم به صورت پله پله مورد پذیرش ایران نبوده و در توافق ژنو نیز کلمه لغو تحریم آمده و به کمتر از این رضایت نخواهیم داد، اضافه کرده است: واقعیت‌های غنی سازی در ایران نمی‌تواند فراموش شود. اینکه ما الان چه اندازه غنی‌سازی می‌کنیم و کمتر و دور از این میزان غنی‌سازی مورد پذیرش ما نیست. روانچی درباره به نتیجه رسیدن مذاکرات در زمان تعیین شده گفت: ما ناامید نیستیم و فکر می‌کنیم شدنی است اگر غربی‌ها واقعا دنبال حل مساله هستند، در چارچوب خطوطی که تعیین شده ما در یک ماه می‌توانیم تمامش کنیم ولی ما یک طرف نیستیم طرف مقابل هم هست. او با گلایه از زیاده‌خواهی‌های غرب، تاکید کرد: اگر قرار است تصمیم سختی بگیرند الان موقعش است و این کار شدنی است اگر واقعا اهل مذاکره باشند. وی البته به این نکته هم اشاره دارد که غربی‌ها نیز علاقمند به حل مساله هستند و ما به فکر تمدید مذاکرات نیستیم و تلاش می‌کنیم در زمان مشخص به نتیجه دلخواه خود برسیم. 

قدر مسلم آن است که اکنون بهترین زمان برای پایان دهی به مناقشه هسته‌ای در چارچوب برد- برد برای طرفین است و تمامی اظهار نظرها نیز گواه بر این مدعاست. غنی سازی ایران اکنون یک حقیقت اجتناب ناپذیر است و ادامه تحریم‌ها نیز به ضرر تمامی طرفین است، از طرف دیگر عدم‌حصول توافق در شرایط بحرانی خاورمیانه تهدیدات را به شکل فزاینده‌ای گسترش داده و دستیابی به یک توافق وزنه دموکرات‌ها در رقابت‌های آتی را سنگین خواهد کرد، مضاف بر آنکه بیش از آن چیزی که اکنون دو طرف انعطاف از خود نشان داده‌اند نمی توان برای آینده متصور بود و اگر روی برخی موضوعات حقوقی چون لغو تحریم‌ها نتوان اقدامی عاجل انجام داد، می‌توان روی یک توافق هسته‌ای موقت با چارچوب‌های مورد توافق قرار گرفته به اجماع رسید و زمانی برای تدوین ساز و کارهای حقوقی معطوف به توافق در نظر گرفت.