مرگ معمای ریحانه جباری

ریحانه جباری سرانجام اعدام شد و با خودش همه ابهامات پرونده جنجالی‌اش را دفن کرد.

ماجرای مردی به نام شیخی، ادعای سی‌دی مفقودشده مکالمات ریحانه با شیخی یا فردی دیگر، ادعای تجاوز، پیامکی با محتوای «فکر کنم امشب بکشمش»، لیوان آبمیوه حاوی داروی مسهل در مطب و... معماهای پرونده مرموز ریحانه جباری بودند. خانواده سربندی که هم یکی از اعضای خانواده‌شان را از دست دادند و هم آبروی‌شان را از دست رفته دیدند، بامداد دیروز نظاره‌گر اعدام ریحانه جباری بودند.

هفت سال پیش زمانی که ریحانه جباری 19 سال داشت، به‌طور اتفاقی در یک بستنی‌فروشی با مرتضی سربندی، پزشک و کارمند سابق وزارت اطلاعات آشنا شد. سربندی براساس مکالمات تلفنی ریحانه متوجه شده بود که او طراح دکوراسیون داخلی است. او که گویا به‌دنبال طراح دکوراسیون برای مطب جدیدش بود، پس از شنیدن این مکالمه باب آشنایی را با ریحانه باز کرد. آنها سپس یک ماه با هم در ارتباط بودند و حتی ریحانه در پیامکی به سربندی، ولنتاین را به او تبریک گفته است. پس از یک ماه سربندی و جباری با هم در خیابان قرار گذاشتند تا برای طراحی دکوراسیون مطب سربندی، به آنجا بروند؛ دیداری که با قتل سربندی به پایان رسید. در مسیر نیز سربندی از داروخانه مقداری وسایل خریده بود که بعدا مشخص شد برخی وسایل خاص در این خرید بوده است. این دیدار در محلی که قرار بود مطب سربندی شود، منجر به قتل او با ضربه چاقوی ریحانه جباری شد.

ریحانه بعد از دستگیری در دادگاه مدعی شد که برای دفاع از خودش در برابر تجاوز، به سربندی ضربه زده و فرار کرده است. ادعایی که با توجه به قفل نبودن در آپارتمان و همچنین امکان فریاد زدن ریحانه برای درخواست کمک،تایید نشد.

ریحانه پس از آن ادعای حضور فردی به نام شیخی را که او نیز کارمند یکی از نهادها بوده است، در مطب سربندی مطرح کرد. او گفت که پس از وارد کردن ضربه به پشت کتف مرحوم سربندی، شیخی وارد مطب شده است. آن‌گونه که اولین وکیل ریحانه می‌گوید، شخصی به نام شیخی که دوست سربندی است، در مطب حضور داشته، اما خود ریحانه یا از سر غروری عجیب، یا به این خاطر که شناخت دقیقی از شیخی نداشت، نمی‌توانست او را معرفی کند.

خانواده مرتضی سربندی در تمام مراحل دادگاه و انتظار برای اجرای حکم، تاکید می‌کردند، ریحانه چیزهایی می‌داند که نمی‌گوید. آنهادر آخرین جلسه صلح و سازش نیز که در دادسرای جنایی تهران برگزار شد، گفتند اگر ریحانه واقعیت را بگوید او را می‌بخشند، اما ریحانه همچنان ادعاهای قبلی‌اش را مبنی بر تجاوز مطرح کرد؛ ادعایی که با توجه به روابط پیشین ریحانه با افراد دیگر، باز بودن در آپارتمان، خرید چاقو چند روز قبل از وقوع قتل و احتمال قصد قبلی برای جنایت، اثبات نشد. اما شیخی چه کسی بوده است؟ آیا ریحانه‌تنها به‌منظور انحراف در مسیر رسیدگی پرونده نام او را مطرح کرده است یا نه؟ ریحانه به چه منظور سربندی را به قتل رسانده است؟

سی‌دی مکالمات مورد ادعای وکیل اول ریحانه کجاست؟ همه این سوالات بی‌پاسخ ماند و تنها چیزی که ریحانه اعتراف کرد و ثابت شد، وارد کردن ضربه چاقو به کتف سربندی و فرار از محل بوده است.

رسانه‌ای شدن ماجرای ریحانه جباری و چند بار رفتن او تا پای چوبه دار و تاکیدش بر دفاع از خود در برابر تجاوز، باعث شد که برخی رسانه‌ها و بعضی کاربران شبکه‌های اجتماعی به دفاع از ریحانه بپردازند؛ دفاع آنها  در مقام قدیس‌سازی از ریحانه بود و سعی شد ریحانه به عنوان فردی بی‌گناه که قصد داشته از شرفش دفاع کند، جلوه داده شود.

این موضوعی بود که باعث شد با توجه به اصرار ریحانه بر ادعاهایش، خانواده سربندی بیشتر رنجیده شود. قاتل عضو خانواده‌ آنها حالا نزد برخی تبدیل به یک قهرمان هم شده بود. به هر روی، بامداد دیروز، ریحانه جباری 27ساله، به جرم قتل مرتضی سربندی، بالای چوبه دار رفت و با وجود اصرار خانواده سربندی، حرفی از پشت پرده قتل نزد و به دار آویخته شد.

همزمان با اعلام خبر قصاص ریحانه، برخی در فیس‌بوک و توییتر و... گفتند که او از خودش دفاع کرده بود و نباید اعدام می‌شد، بعضی‌ها نوشتند او آدم کشته و دروغ گفته است. یکی از کاربران فیس‌بوک نوشت: «امیدوارم اتفاق ناگوار ریحانه جباری درس عبرتی باشد برای داعیه‌داران فعالیت‌های مدنی اعم از حقوق بشری و... چرا که وقتی خودخواهانه وارد چنین عرصه‌هایی می‌شوند چنین تلخی‌هایی به بار می‌آورند.» اشاره او به قضاوت‌های غلط و دفاع‌های بیش از حد از ریحانه بود که باعث شد خانواده سربندی از قصاص او نگذرند.

مادر ریحانه جباری در صفحه فیس‌بوکش نوشت: «ریحان من سربدار شد. تبدار بود که بالای دار رقصید. سه نفر کنار دار ایستادند. مادر،. . . و جلال سربندی. نمی‌دانم غمگینم یا آتشین. نمی‌دانم صبورم یا در فکر.» زیر این نوشته شعله پاکروان، برخی با او همدردی کردند و برخی خانواده سربندی را به خاطر نبخشیدن ریحانه نکوهش کردند.

شعله پاکروان مادر ریحانه: ما نمی‌دانیم چه زمانی می‌توانیم برای خاکسپاری دخترم آماده شویم. تا آخرین لحظات امیدوار بودم و فکرش را نمی‌کردم که ریحانه را اعدام کنند. ما کلا در لحظه اعدام خانواده سربندی را ندیدیم. انگار آنها را از در دیگری به داخل زندان منتقل کردند. ما بیرون از زندان بودیم که خبر اعدام ریحانه را به ما دادند. الان توان فکر کردن به چیزی را ندارم. فکر می‌کنم عده‌ای از کمپین‌ها طناب دار دختر من را بافتند. الان شرایط روحی خوبی ندارم و باید ذهنم را متمرکز کنم تا بتوانم به یک جمع‌بندی درست برسم.

دادستانی تهران نیز پس از اجرای حکم قصاص ریحانه جباری در اطلاعیه‌ای توضیح داد: «در پی انتشار مطالبی در برخی سایت‌های خبری درمورد پرونده‌ موضوع محکومیت ریحانه جباری ملایری فرزند فریدون و با عنایت به اجرای حکم قصاص نفس درمورد وی در تاریخ 3/8/1393 پایگاه اطلاع‌رسانی دادستانی تهران به‌منظور تنویر افکار عمومی، شرحی از پرونده قضایی نامبرده را به شرح زیر اعلام می‌کند: در پی گزارش ارتکاب یک فقره قتل عمد فردی به نام مرحوم مرتضی عبدالعلی سربندی در تاریخ شانزدهم تیرماه سال 1386 و پس از کشف تلفن همراه مقتول و دسترسی به آخرین تماس وی با فردی به نام ریحانه جباری، نامبرده به‌عنوان مظنون ارتکاب قتل تحت تعقیب قرار می‌گیرد. با مراجعه ماموران به محل اقامت ریحانه جباری، از منزل او یک عدد کارد آشپزخانه آغشته به خون و جلد آن و یک عدد روسری آغشته به خون کشف می‌شود.  ریحانه جباری متولد 1366 در تمام مراحل تحقیق نزد ضابطان، بازپرس و دادگاه به ارتکاب قتل از سوی خود اقرار کرده و برای توجیه اقدام خود مدعی شده بود مرحوم قصد تجاوز به وی را داشته، این در حالی است که:

1- اظهارات بعدی متهمه خلاف این ادعا را ثابت کرده است.

2- محل اصابت ضربه کارد به مرحوم (میان دو کتف) نشان از آن دارد که قتل در حالت دفاع نبوده است. گزارش معاینه جسد در سراسر بدن و دست‌ها آثار ضرب و جرح را گواهی کرده است. در پشت تنه یک بریدگی عرضی به طول هشت سانتی‌متر، در سمت راست ناحیه میانی خلف تنه و فاصله دو سانتی‌متر از خلف وسط و هشت سانتی‌متری در استخوان کتف راست دیده شده است.

3- خریدن کارد به‌منظور ارتکاب قتل، پیش از حادثه حکایت از سبق تصمیم ریحانه جباری بر قتل دارد. در بازرسی از منزل متهمه، جلد مقوایی کارد آشپزخانه کشف می‌شود که نشان می‌دهد آلت قتاله را خود خریداری کرده است. وی به خرید کارد آشپزخانه دو روز پیش از جنایت اقرار کرده است. 4- مفاد پیامک ارسالی از سوی ریحانه جباری برای دوست خود مبنی‌بر اینکه قصد کشتن فردی را دارد، دلالت بر سبق تصمیم وی برای قتل و نیز کذب بودن ادعای دفاع در مقابل تجاوز است. قاتل در تاریخ 13/4/1386 (سه روز پیش از ارتکاب قتل)، با ارسال پیامکی به یکی از دوستان خود نوشته است: «فکر کنم امشب بکشمش». 5- ساکنان مجتمع محل ارتکاب جنایت اظهار داشته‌اند که با شنیدن سر و صدا، بیرون آمده و مشاهده کرده‌اند مقتول در حالی که زخمی و خون‌آلود بوده، با فریاد «دزد دزد» از طبقه پنجم به پایین آمده و در جلوی واحد طبقه سوم بیهوش می‌شود. این در حالی است که در صورت صحت ادعای قاتل، موجبی برای فرار وی نبوده و نامبرده می‌بایست با ایجاد سر و صدا، همسایگان را آگاه می‌کرده و با حضور آنها احساس امنیت می‌نموده است.

6- درب آپارتمان از نظر قفل فاقد تخریب بوده و این امر نشان می‌دهد که قصد تجاوزی در میان نبوده است. متهم درمورد بسته بودن در و عدم امکان فرار می‌گوید: «در ابتدای ورود در را باز گذاشتم، ولی او بعد از آمدن به سمت من در را بست، اما قفل نکرد». متعاقبا در ادامه تحقیقات ریحانه جباری مدعی شده قتل از ناحیه فردی به نام شیخی برنامه‌ریزی شده بود. متهمه همچنین مدعی شده که پس از ایراد ضربه به پشت مقتول، شیخی وارد خانه شده و با مقتول درگیر شده است. وی می‌گوید: «شیخی فقط دنبال مدارکی در منزل مقتول می‌گشته و نقشی در قتل نداشته است.» در این راستا بازپرس اقدامات بسیاری را در جهت شناسایی شخص مذکور به عمل آورده و پس از شناسایی افرادی با نام‌های مشابه و مواجهه حضوری بین ریحانه جباری با آنها، درنهایت جباری با اعلام اینکه افراد مذکور را نمی‌شناسد، اقرار کرده که اظهاراتش درمورد فردی به نام شیخی صرفا به‌منظور انحراف مسیر پرونده بوده است.  گرچه ادعای ریحانه جباری درمورد شیخی به هیچ‌وجه اثبات نشده و در مرحله‌ای نیز توسط محکوم انکار شده، اما با فرض صحت موضوع، وی نقش نامبرده را صرفا حضور در محل جنایت اعلام کرده و به صراحت ارتکاب قتل به تنهایی از ناحیه خود را پذیرفته است.  متهمه اقرار کرده برای قتل از پیش کارد تهیه کرده بود. همچنین فروشنده کارد ضمن مواجهه حضوری با جباری، او را شناسایی کرده بود.  در ادامه تحقیقات صاحب کار و همکاران متهمه به دروغگو بودن وی اذعان کرده و گفته‌اند در روز وقوع قتل اعلام کرد که پدرش یک اتومبیل تویوتا کمری خریده، این درحالی است که خودروی مذکور متعلق به مرحوم بوده است.

آنها وی را فردی دروغگو توصیف کرده‌اند که دوست داشت خود را بزرگ‌تر از آنچه هست نشان دهد.  پس از انجام تحقیقات توسط بازپرس ویژه قتل و برگزاری جلسات رسیدگی در دادگاه کیفری استان، دادگاه نهایتا با اعلام ختم رسیدگی با احراز اتهام قتل عمد، ریحانه جباری را به قصاص نفس محکوم کرد که رای صادره از سوی شعبه 27 دیوان‌عالی کشور نیز ابرام شد.  نظر بر اینکه طی چند ماه اخیر و پس از قرار گرفتن پرونده در مرحله اجرا، قاتل ادعاهای قبلی خود را که در جهت احراز صحت یا سقم آنها، تحقیقات بسیاری صورت گرفته و برای مدت زمان طولانی نیز پرونده را از مسیر اصلی منحرف کرده بود، بار دیگر مطرح کرده و به این طریق تلاشی وافر در جهت مظلوم‌نمایی و ایجاد شائبه اشتباه در صدور حکم صورت داد، اعلام می‌شود تمامی ادعاهای فوق در جریان پرونده بررسی شده و کذب بودن آنها در مراحل مختلف دادرسی توسط بازپرس، قضات دادگاه کیفری استان (پنج نفر) و قضات دیوان عالی کشور احراز شده است.  به‌رغم موارد فوق این دادستانی در جهت حصول سازش و کسب رضایت اولیای‌دم تلاش کرده و با وجود برگزاری جلسه‌ای با حضور اولیای‌دم و قاتل و خانواده وی، اولیای‌دم درنهایت خواستار اجرای حکم قصاص شدند که حکم صادره سحرگاه روز جاری به موقع اجرا گذارده شد.»