تفاهم‌ها و اختلافات هسته‌اي به روايت روانچي

مارپيچ مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5 به شيب‌هاي تند و البته نهايي خود نزديك شده است. كمتر از يك ماه و نيم تا تاريخ 24 نوامبر فرصت باقي است. تاريخي كه روس‌ها مي‌گويند مقدس نيست و بايد به نتيجه كار بيش از رسيدن يا نرسيدن به اين تاريخ فكر كرد. با اين همه از عمر پرونده جنجالي هسته‌يي ايران و قرار گرفتن آن روي ميز مذاكره يك دهه گذشته است و روند فرسايشي اين مذاكرات با چاشني تحريم‌هايي كه در چند سال اخير شكل پيچيده‌تري به خود گرفته و بخش‌هايي از اقتصاد ايران را تحت‌الشعاع خود قرار داده است ناخودآگاه اميدواري به توافق تا 24 نوامبر را كاهش داده است. پرونده هسته‌يي ايران در نخستين ايستگاه اصلي مذاكرات در سايه دولت يازدهم در نوامبر 2013 با امضاي توافقنامه موقت ژنو موسوم به برنامه اقدام مشترك روبه رو شد. در آن تاريخ ايران و 1+5 عمري شش ماهه را براي اين توافقنامه در نظر گرفتند تا شايد در 20 جولاي 2014 بتوانند مهر پايان مذاكرات را به پاي پرونده هسته‌يي ايران بكوبند. تا جولاي تاريخي در قلعه پله كوبرگ وين، شش دور مذاكرات ميان ايران و 1+5 برگزار شد. در اين فاصله هم مذاكره‌كنندگان ايراني و هم مذاكره‌كنندگان شش كشور مقابل بر اين حقيقت تاكيد داشتند كه طرف مقابل بايد تصميم‌هاي مهمي را اتخاذ كند. در نهايت اراده سياسي موجود بر اختلاف‌هاي فني غلبه نكرد و محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان با كاترين اشتون، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در نيمه شب 18 جولاي متن توافقنامه تمديد برنامه اقدام مشترك تا 24 نوامبر را امضا كردند.

به گزارش اعتماد، پس از اين تاريخ بود كه مشخص شد پرانتزهاي موجود در متن توافقنامه جامع كه برخي مانند روس‌ها ادعاي تكميل 90 درصدي آن را دارند، به قوت خود همچنان باقي است و اختلاف‌هاي اساسي ميان ايران و شش كشور همچنان رسيدن به يك توافق نهايي و جامع را به اراده‌يي سياسي منوط كرده است. اراده سياسي كه مي‌تواند در صورت عدم توافق تا ماه نوامبر تحت‌الشعاع اتفاق‌هاي حاشيه‌يي منطقه‌يي در حواشي جغرافياي سياسي ايران و البته تحولات داخلي در سال مهيا شدن براي انتخابات رياست‌جمهوري در ايالات متحده قرار بگيرد.

مجيد تخت‌روانچي، معاون اروپا و امريكاي وزير امور خارجه كشورمان در گفت‌وگو با «اعتماد» با حفظ محافظه‌كاري‌هاي ديپلماتيك خود از اصلي‌ترين گره‌هاي موجود در مذاكرات مي‌گويد. عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده ايراني در اين گفت‌وگو تاكيد مي‌كند كه در حال حاضر ايران و كشورهاي 1+5 به تمديد مذاكرات فكر نمي‌كنند و تمام تمركز خود را بر رسيدن به توافق تا 24 نوامبر متمركز كرده‌اند.

در پرونده هسته‌يي ما موضوعات متفاوتي وجود دارد كه در خصوص آن بر سر ميز مذاكرات بحث و تبادل نظر مي‌كنيم. هفت و هشت موضوع عمده وجود دارد كه در خصوص آنها صحبت مي‌شود و در هر دوره از مذاكرات هم معمولا - البته احتمال دارد استثناهايي هم وجود داشته باشد- در خصوص تمام اين موضوعات بحث مي‌كنيم و مروري بر تمام موضوعات مي‌شود تا ببينيم كه نظرات تا چه اندازه به هم نزديك شده و تا چه اندازه هنوز از هم فاصله دارد. از تاريخ 20 جولاي تا به امروز ما چند دوره مذاكره داشته‌ايم و در هر دوره از اين مذاكرات اين مسائل هم مطرح شده است. در برخي از اين مسائل ما پيشرفت‌هايي داشته‌ايم و نظرات به هم نزديك‌تر شده است اما در برخي از مسائل اين اتفاق نيفتاده و هنوز فاصله‌ها پابرجاست. البته نمي‌توانيم قاطعانه بگوييم موضوعاتي است كه ما در خصوص آنها هيچ اختلافي با هم نداريم بلكه در تمام موضوعات ما اختلاف‌هايي با طرف مقابل داريم و به اين شكل نيست كه مثلا در يك موضوع به نظر واحدي رسيده باشيم. در برخي موضوعات اختلاف‌ها كم و در برخي ديگر اختلاف‌ها بسيار زياد است. از ابتدا هم اين تفاهم در ميان تمام اعضاي مذاكره‌كننده وجود داشته است كه تا زماني بر سر همه‌چيز توافق نشود بر سر هيچ چيز توافق نشده است. بنابراين تا روز آخر كه ما در خصوص مجموعه مسائل به نتيجه نرسيده و بر سر تمام مسائل به تفاهم دست نيافته‌ايم وضعيت شبيه اين است كه بر سر هيچ موضوعي تفاهم نكرده‌ايم. امروز به نسبت 20 جولاي در برخي مسائل پيشرفت داشته‌ايم و در برخي مسائل شفاف‌تر مي‌توانيم با هم بحث كنيم. در برخي حوزه‌ها مي‌توانيم بحث‌هاي جزيي‌تري داشته باشيم و طبيعي است كه زماني كه وارد بحث در خصوص جزييات مي‌شويم كار سخت‌تر مي‌شود. در برخي موضوعات زماني وارد جزييات شده‌ايم پيشرفت‌هايي هم داشته‌ايم اما در ساير موضوعات با توجه به ورود به جزييات پيشرفت‌هايي داشته‌ايم اما روند كند بوده است. به شكل خلاصه پاسخ پرسش شما اين است كه ما در دو موضوع اصلي همچنان اختلاف‌هاي اساسي با هم داريم و آن هم بحث غني‌سازي و تحريم‌هاست. اين دو موضوع را مي‌توانيم موضوعات كليدي بخوانيم و در عين حال اينكه ساير موضوعات هم مهم است اما اين دو را مي‌توانيم چالشي‌تر از بقيه بدانيم. ما بايد بتوانيم هرچه سريع‌تر بر سر اين دو موضوع به تفاهم برسيم تا كار در خصوص مابقي مسائل هم آسان‌تر شود.

آنچه در تفاهم ژنو قيد شده اين است كه مذاكرات انجام مي‌شود تا ايران در چارچوب ان‌پي‌تي بتواند از حقوق خود استفاده كند. بر اين اساس مشخص است كه چارچوب ان‌پي‌تي چه مسائلي را در برمي‌گيرد و ما بر آن اساس كارهاي خود را جلو مي‌بريم. ما تمام تلاش خود را مي‌كنيم كه از حقوق خود برابر با ان‌پي‌تي استفاده كنيم كه يكي از اين حقوق هم بحث غني‌سازي در داخل ايران است. در مذاكرات زماني كه به بحث غني‌سازي مي‌رسيم مشخص است كه در چه چارچوبي مذاكره مي‌كنيم و اين غني‌سازي به چه هدفي صورت مي‌گيرد. هدف ما از غني‌سازي اين است كه نيازهاي عملي خود كه در توافق ژنو هم به آن اشاره شده است را تامين كنيم. اين نيازهاي عملي نيروگاه بوشهر را شامل مي‌شود كه بايد بتوانيم در چارچوب برنامه‌هاي خود غني‌سازي را انجام دهيم و به مرحله‌يي برسيم كه قادر به تامين نيازهاي عملي خود باشيم.

بله، اين درست است كه ما تا سال 2021 با روسيه براي تامين سوخت نيروگاه بوشهر قرارداد داريم. بر اين اساس تا آن زمان مي‌توانيم سوخت اين نيروگاه را از اين طريق آماده كنيم. پس از 2021 ما هيچ تعهدي براي خريد سوخت از روسيه نداريم و اين توانايي را در خود مي‌بينيم كه سوخت مورد نياز را در داخل توليد كنيم. اين جزو برنامه‌هاي ما است كه در تفاهمي كه با 1+5 خواهيم داشت بتوانيم نيازهاي عملي خود در مبحث تامين سوخت نيروگاه بوشهر را تامين كنيم. طبيعتا اين مساله قبل از 2021 مصداق ندارد.

نمي‌توانم در خصوص جزييات اطلاعات بيشتري بدهم. اما به شكل كلي بايد بگويم كه واقعيت‌هايي در خصوص ابعاد متفاوت برنامه هسته‌يي ما از جمله در زمينه غني‌سازي وجود دارد كه در حال حاضر جاري است و ما نمي‌توانيم اين واقعيت‌ها را فراموش كرده و در خصوص مسائلي صحبت كنيم كه وجود خارجي ندارد و يا اين واقعيت‌هاي موجود را ناديده مي‌گيرد. واقعيت موجود اين است كه در حال حاضر غني‌سازي‌هايي در ايران صورت مي‌گيرد و ما به طرف مقابل اعلام كرده‌ايم كه حاضر هستيم محدوديت‌هايي را براي دوره‌يي كه جهت اعتمادسازي لازم است بپذيريم. مساله اينجاست كه اقدام‌هايي كه ما انجام مي‌دهيم نمي‌تواند از واقعيت‌هاي موجود در صحنه دور باشد و اين مساله‌يي است كه در مذاكرات هم به طرف مقابل گفته‌ايم.

ابتدا بايد بر اين نكته تاكيد كنم كه در خصوص مباحث جاري در مذاكرات اعم از تحريم‌ها يا غني‌سازي نبايد به اعداد و ارقام و يا طرح‌هايي كه از سوي رسانه‌ها مطرح مي‌شود چندان توجه كرد. در خصوص بحث تحريم‌ها ما از ابتداي مذاكرات موضع خود را به شكل بسيار شفاف و روشن و صريح اعلام كرديم و نياز به تكرار مكررات نمي‌بينيم. در توافقنامه ژنو هم به اين مساله اشاره شده و نوشته شده است كه لغو تمام تحريم‌ها اعم از شوراي امنيت، يك جانبه و همه‌جانبه بايد صورت بگيرد. اين مساله‌يي است كه طرف مقابل پذيرفته و مورد توافق ما بوده و پذيرفته‌ايم. جمهوري اسلامي ايران اين تحريم‌ها را ناعادلانه مي‌داند و از ابتداي امر هم غربي‌ها به اشتباه اين پرونده را به شوراي امنيت كشاندند. غربي‌ها از كانال شوراي امنيت تحريم‌هاي يك جانبه‌يي كه خلاف تمام مقررات بين‌المللي است را وضع كردند و اگر قرار بر بحث در خصوص مشروعيت و مقبوليت اين تحريم‌ها باشد ما از منظر حقوق بين‌الملل مي‌توانيم ثابت كنيم كه اين تحريم‌ها علاوه بر ظالمانه بودن خلاف بر عرف و حقوق بين‌المللي است.

بله، مساله تحريم‌ها يكي از گره‌هاي اصلي در مذاكرات است و بايد بر سر آن به تفاهم برسيم. بايد بر اين مساله تاكيد كنم كه بدون رسيدن به يك راهكار عادلانه در مساله تحريم‌ها نمي‌توانيم با 1+5 به تفاهم دست يابيم. با اين‌همه جزييات زماني و اجرايي برداشته شدن تحريم‌ها و اينكه چه گامي را در برابر چه گام ديگري بايد‌ برداريم از مسائل مطرح در ميز مذاكره است. اين مساله طبيعي است كه يك سري از گام‌ها را ما بايد‌برداريم و گام‌هايي هم است كه آنها بايد بردارند. يكي از اصلي‌ترين مباحث اين است كه در چه بازه زماني ما چه گام‌هايي را‌برداريم و در چه بازه زماني آنها چه اقدامات عملي را انجام دهند.

اين مساله در بسياري از مذاكرات بين‌المللي مطرح شده است. شما زماني كه به پديده‌يي در مباحث بين‌المللي برخورد مي‌كنيد چند وجهي است و تمام ابعاد آن بايد مورد بررسي قرار گيرد. قيد اين عبارت چندان خارج از ذهن نيست. در شرايطي كه بخواهيم به توافق و تفاهم كلي برسيم بايد اين قيد را بياوريم. پرونده هسته‌يي ما در حقيقت يك مجموعه و يك Package است و مجموعه عناصري است كه بايد در نظر بگيريم. من فكر نمي‌كنم اين جمله در نهايت كار يا در 24 نوامبر به عامل منفي تبديل شود. اگر در اين تاريخ به تفاهم برسيم كه بايد اين تفاهم جامع بوده و تمام مسائل را شامل شود و اگر به توافق نرسيم هم مشخص است كه بر سر يك يا دو موضوع توافق نشده كه در نتيجه توافق كلي هم ممكن نيست.

واقعيت مطلب اين است كه در حال حاضر تمام تمركز ما بر به توافق رسيدن تا آن زمان است. مساله تمديد مذاكرات نه‌تنها در دستور كار نيست كه تا به امروز به هيچ‌وجه مطرح هم نبوده است. تمديد مذاكرات نه گزينه مناسب ايران و نه مدنظر و مناسب غرب است. البته اين احتمال وجود دارد كه هركدام از طرف‌هاي حاضر در مذاكرات پيش‌بيني‌هايي داشته باشند اما تمركز ما در حال حاضر بر رسيدن به توافق تا 24 نوامبر است. ما فكر مي‌كنيم كه رسيدن به اين توافق شدني است و البته كه بحث‌هاي بسيار مشكلي در جريان است و زمانبر هم است. ايران انعطاف‌هاي لازم را در اين مذاكرات نشان داده و اين طرف مقابل است كه بايد تصميم‌هاي سختي در اين مدت باقي‌مانده بگيرد. ما اميدوار هستيم كه طرف مقابل بتواند در اين مدت زمان باقي مانده اين تصميم را بگيرد چرا كه اگر ما به دنبال رسيدن به توافق و تفاهم پايدار هستيم تصميم‌هاي سختي بايد گرفته شود. ايران هم در ارتباط با اجراي تعهدات خود به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و هم ارتباط با اجراي تعهدهاي داده شده در قالب برنامه ژنو با استناد به گزارش‌هاي بين‌المللي بسيار خوب عمل كرده است. ايران حسن نيت خود را در زمان‌هاي متفاوت نشان داده است. تعداد بازديدهايي كه در يك دهه گذشته از تاسيسات هسته‌يي ايران صورت گرفته بي‌سابقه و بر اساس گزارش‌هاي آژانس ايران در اين سال‌ها هيچ گونه تخطي در حوزه فعاليت‌هاي هسته‌يي خود نداشته است. اين مساله نشان مي‌دهد كه ايران هم حس نيت دارد و هم كار خلافي انجام نداده است. از سوي ديگر تاييد اجراي تعهدات ايران در قالب برنامه اقدام مشترك از سوي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نشان مي‌دهد كه ايران هم حسن نيت دارد و هم به تعهدات خود عمل كرده است. اين مسائل نشان مي‌دهد كه طرف ايراني در عمل حسن‌نيت خود را نشان داده است. ايران در مذاكرات هم حسن‌نيت خود را نشان داده و انعطاف‌پذيري لازم را هم داشته است و اميدواريم كه طرف مقابل هم رفتار مشابهي نشان دهد تا بتوانيم به توافق برسيم.

هنوز براي اظهارنظر در اين خصوص بسيار زود است.

بله ولي هنوز زود است. ما فكر مي‌كنيم كه تمام تمركز خود را در مقطع فعلي بايد بر روي به نتيجه رسيدن مذاكرات بگذاريم. اگر شرايطي پيش آمد كه در 24 نوامبر مجبور به تصميم‌گيري جديدي شديم در همان زمان انجام خواهد شد.

اجازه بدهيد وارد جزييات مذاكرات نشوم اما اين مساله هم يكي از موضوعات چندگانه بسيار مهم است. ما فكر مي‌كنيم كه با توجه به ركورد خوبي كه در همكاري و بازديدهايي كه آژانس داشته و شفاف‌سازي كه در خصوص برنامه هسته‌يي خود نشان داده‌ايم مدت زمان زيادي براي اعمال محدوديت‌ها نياز نداريم.

بله. حتما به عدد تك رقمي فكر مي‌كنيم.

ما به دنبال ايجاد شكاف در ائتلاف امريكا و اروپا نيستيم. به دنبال حل پرونده هسته‌يي هستيم البته نه به هر هزينه و قيمتي. ما در چاچوب اصول مذاكرات را پيش مي‌بريم و مي‌خواهيم كه به نتيجه برسيم. مساله ديگر اين است كه ما با مجموعه 1+5 مذاكره مي‌كنيم و به دنبال ايجاد افتراق در ميان آنها نيستيم. البته طبيعي است كه هركشوري در دنيا منافع خود را در نظر مي‌گيرد و ما در چارچوب مذاكرات با شش كشور روبه‌رو هستيم و اين احتمال وجود دارد كه موضع دو يا چهار كشور از اين مجموعه با ديگران در برخي مسائل متفاوت باشد. اين مساله كه كشورهاي اروپايي از رفت و آمد با ايران استقبال مي‌كنند مورد استقبال ما نيز است و جمهوري اسلامي ايران اصولا از رفت و آمدهاي سياسي با ديگر كشورها استقبال مي‌كند. چارچوب مدنظر ما اين است كه روابط ما با كشورهاي ديگر بايد بر اساس احترام متقابل و عدم دخالت در امور داخلي يكديگر باشد. طبيعي است كه مساله امريكا و رژِيم صهيونيستي استثنا است اما براي ارتباط با ساير كشورها بر اساس چارچوبي كه گفتم مشكلي وجود ندارد. كشورهاي اروپايي به دنبال كار اقتصادي با ايران هستند و ايران هم علاقه‌مند به اين رابطه است. از اين رابطه و همكاري تجاري هر دو طرف منفعت مي‌برند. ما اميدوار هستيم كه اين مشكلات جاري تحريم‌ها هم مرتفع شود تا بتوانيم بر حجم همكاري‌هاي دوجانبه و چندجانبه بيفزاييم.

ابتدا بايد تاكيد كنم كه اظهارنظرهاي اخير نخست وزير انگلستان بسيار نابجا و ناپسند بود. آنچه در خصوص رابطه ما و انگلستان مهم است اين است كه سابقه‌يي در اين ميان وجود دارد كه اين سابقه تلخ هم است و ما نمي‌توانيم بدون در نظر گرفتن اين سابقه تلخ كه سابقه دخالت در امور داخلي ما بوده به راحتي با اين كشور كنار بياييم. البته بايد بگويم كه بحث‌هاي جاري ما با انگلستان در خصوص روابط دوجانبه ادامه دارد و نكته‌يي كه بايد بر آن تاكيد كنم اين است كه ما قصد بازگشايي سفارت خانه‌ها را نداريم. سفارتخانه ما در انگلستان در حال ارايه خدمات به ايرانياني است كه در انگلستان مقيم هستند. كاردارهاي ترددي و غير مقيم ما بين دو كشور در رفت و آمد هستند و در خصوص مسائل جاري سفارتخانه‌ها صحبت مي‌كنند .