وضعیت گردشگری کرمان و راه‌ حل های بهبود آن

به گزارش صدای ایران، قدمت تاریخی شهر کرمان به چند هزار سال قبل برمی‌گردد. کرمان دارای آب و هوایی چهار فصل بوده و در طول سال، میزبان گردشگران زیادی است که با انتخاب و رزرو هتل کرمان در این شهر اقامت دارند.

این شهر آثار تاریخی و گردشگری بسیاری را در خود جای داده است. کرمان دارای ۶۶۰ اثر تاریخی می‌باشد که در فهرست آثار تاریخی ملی به‌ثبت رسیده است و هفت اثر را در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسانده که توانسته نخستین رتبه را در ثبت آثار تاریخی یونسکو به دست آورد.

علاوه بر آثار تاریخی، کرمان در چند سال متوالی رتبه اول را در صادرات غیرنفتی کشور نیز کسب کرده است. استان کرمان به دلیل پهناور بودن، اقلیم متنوعی دارد که در این تنوع اقلیم، اولین صادر کننده خرما و پسته، دومین تولید کننده گردو و گل محمدی در ایران می‌باشد. اما با وجود تمام این پتانسیل‌ها، وضعیت گردشگری کرمان مناسب نبوده و آن طور که باید، صنعت گردشگری آن موردتوجه قرار نگرفته است.

کرمان با قدمت طولانی در تاریخ و تمدن، توانسته جاذبه‌های گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی بسیاری را در خود جای دهد و یکی از مقاصد مهم گردشگری در ایران به شمار آید. باید به این صنعت گردشگری که پس از صنعت نفت و خودروسازی، بیشترین درآمد را از آن خود کرده، توجه بیشتری مبذول داشت تا صنعت گردشگری کرمان در مسیر رشد گام بردارد.

زیرا آن گونه که باید به وضعیت گردشگری کرمان توجه و رسیدگی نشده است و در زیرساخت و تهیه یک برنامه مدون برای جذب گردشگران داخلی و خارجی، دچار کمبود و مشکلاتی در این زمینه می‌باشد. کرمان با داشتن قدمت چندین هزارساله، دیدی نو و تازه را در پژوهش و نگاه باستان شناسان، در مورد تمدن خاورمیانه گشوده است.
ارگ تاریخی بم بزرگترین بنای خشتی دنیا، تمدن پنج هزار ساله جیرفت، گرم‌ترین منطقه در کلوت‌های شهداد، بزرگ‌ترین تپه‌های شنی جهان در ریگان، دهکده سنگی میمند و بسیاری از آثار و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی دیگری که به اندازه تاریخ و فرهنگ بشریت، حرفی برای گفتن دارند.

کرمان با طبیعتی بکر و میراث با ارزشِ گذشتگان، جالب‌ترین و ناشناخته‌ترین آثار تاریخ تمدن بشر را در خود جای داده است. اما متاسفانه هنوز نتوانسته جایگاه واقعی خود را در صنعت گردشگری ایران و خارج از ایران کسب نماید. کرمان دارای ۷,۰۰۰ جاذبه گردشگری است که نزدیک به ۷۰۰ مورد آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و هفت اثر آن در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است.

بافت تاریخی کرمان، باغ فتح آباد، باغ هرندی، بازار شهر کرمان، که دومین بازار سرپوشیده کشور به شمار می‌رود تنها قسمتی از جاذبه های گردشگری شهر کرمان است. اما با بی‌تدبیری مسئولین، باعث شده این جاذبه‌های بالقوه، نتواند در وضعیت گردشگری کرمان تاثیر شگرفتی بگذارد.

با توجه به چرخش مالی گردشگری کرمان در مقایسه با سایر استان‌های گردشگرپذیر، کاملاً مشخص است که کرمان با دیگر شهرها مانند اصفهان، یزد، مشهد و شیراز فاصله زیادی دارد. این بی‌توجهی به آثار تاریخی باعث شده که نگاه خلاق و پویا در جذب گردشگر و توسعه گردشگری کرمان وجود نداشته باشد.

استان کرمان با پتانسیل بالقوه گردشگری، نتوانسته رشدی در این صنعت داشته باشد. این در حالی است که با اندک سرمایه‌گذاری می‌توان وضعیت گردشگری استان را بهبود بخشید و موجب اشتغال‌زایی افراد بومی این منطقه شد.

جاذبه‌های تاریخی، طبیعی، دیدنی و جذابی که توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کند، اما متاسفانه به درستی شناخته نشده و جایگاه واقعی خود را به دست نیاورده است. وضعیت گردشگری کرمان با توجه به آثار و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی که دارد چنگی به دل نمی‌زند. 

کرمان در ثبت آثار تاریخی یونسکو رکورددار است و برای گردشگران خارجی این موضوع بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. از آثاری که در یونسکو ثبت شده می‌توان ارگ بم، باغ شاهزاده ماهان، کویر لوت، قنات جوپار، قنات‌های بم، روستای دارستان در سیرجان به‌عنوان دهکده جهانی گلیم و روستای صخره‌ای میمند را نام برد.

صنعت گردشگری از صنایع اشتغال زا و درآمدزا در جهان می‌باشد. چرا که با کمترین هزینه می‌توان پیشرفت بسیاری در این زمینه حاصل کرد. اگر با مدیریت و برنامه‌ریزی مشخص و منظم از فرصتها و ظرفیت‌های گردشگری کرمان استفاده شود به طور حتم وضعیت گردشگری کرمان در مسیر رشد و شکوفایی اقتصادی، گام بزرگی را برخواهد داشت.

در این چند سال اخیر به دلیل شیوع بیماری کرونا تعداد گردشگران در کرمان بسیار کاهش یافته و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در ایام کرونا با تغییر کاربری و بیکاری نیروی انسانی، با ورشکستگی مواجه شده است.  اما مسئولین می‌توانستند از این فرصت برای تمرکز بیشتر برروی بهبود وضعیت گردشگری استان کار کنند.

طبق موارد دیده شده عدم وجود مدیریت خلاق، در سطوح مختلف مدیریتی و عدم باور به امکان توسعه گردشگری در کرمان، باعث به وجود آمدن وضعیت فعلی کرمان شده است. شاید ایجاد مجموعه برای مدیریت فعال گردشگری، بتواند این قفل را باز کند و وضعیت گردشگری کرمان را نجات دهد.

مستندسازی و اطلاع رسانی در زمینه جاذبه‌های گردشگری کرمان، یکی از مسائل و ضروریات مهم استان است. در حالی که این مسئله مهم به فراموشی سپرده شده و یا به صورت جدی به این مسئله پرداخته نمی‌شود. کرمان از نظر داشتن شاخص‌های گردشگری هیچ گونه کمبودی ندارد. اما متاسفانه در خلق ثروت از این جاذبه‌ها، هیچ باوری وجود ندارد.

برای نمونه در بازار شیراز همه‌ی سراها و کاروان‌سراهای شیراز به فروش صنایع دستی و پاتوق گردشگران اختصاص یافته است. اما در کرمان هیچ کدام از این سراهای بازار، مرمت نشده و حتی کاروان‌سرای گنجعلی‌خان نیز نسبت به دیگر شهرها رونق زیادی ندارد. کویر شهداد یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی در کرمان است که هیچ بهره‌ای از آن برده نشده و اقدام خاصی برای جذب گردشگر خارجی به این منطقه انجام نشده است.

در آخرین آمارهایی که در شش ماه اول سال ۹۸ انجام شد، تعداد ۲۳ هزار گردشگر خارجی، ۱۲۳ هزار و ۴۵۰ گردشگر داخلی، کرمان را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کرده بودند. تعداد گردشگران خارجی نسبت به سال قبل آن ۱۶ درصد افزایش داشته، اما تعداد گردشگران داخلی ۹ درصد کاهش پیدا کرده است.

 

با ارزیابی وضعیت گردشگری کرمان می‌توان به این نتیجه رسید که کرمان دچار مشکل شدید، معرفی و اطلاع رسانی مناسب است. استان کرمان با وجود داشتن جاذبه‌های کویر که در هیچ جای دنیا وجود ندارد، متاسفانه به‌دلیل نداشتن معرفی درست و اصولی این جاذبه‌های بکر و طبیعی و همین‌طور عدم زیرساخت مناسب برای مناطق گردشگری، نتوانسته از پتانسیل خوب گردشگری خود استفاده نماید.

عدم آموزش صحیح و مناسب، فعالان صنعت گردشگری کرمان را، می‌توان از نقاط ضعف مسئولین این صنعت دانست. زیرا در مراکز آموزشی، آموزش صنعت گردشگری هنوز به‌روز نشده و همان جزوه‌های سال‌های قبل در آن تدریس می‌شود. در کرمان استعدادهای درخشانی در زمینه آموزش به فعالان صنعت گردشگری وجود دارد، اما مراحل سخت اداری، مانعی برای رسیدن به این توانایی‌ها می‌شود.

معضل مهمِ وضعیت گردشگری کرمان در زمینه تبلیغات، پردازش جاذبه‌ها است. تمام جاذبه‌های اصلی کرمان بسیار باارزش هستند اما اگر تنها روی چند جاذبه مهم آن به خوبی کار شود پیشرفت چشم‌گیری در این زمینه حاصل خواهد شد. چرا که بازدید از همه جاذبه‌ها در زمان کم، سبب می‌شود فرصت پردازش آن جاذبه در ذهن گردشگر به خوبی مهیا نشود.

یکی از بزرگ‌ترین نقاط ضعف کرمان این است که فقط یک هتل پنج ستاره در کرمان فعالیت دارد و این تاثیر بسیار منفی در جذب توریست خواهد داشت. متاسفانه مشکلات زیادی در زمینه گردشگری کرمان وجود دارد که در ادامه به صورت تیتروار اشاره شده است.

ابتدا هدف گردشگری در کرمان باید به‌صورت چند ضلعی بررسی شود و با تمرکز به اهداف گردشگری، تعداد گردشگران را افزایش داد. بر اساس تصمیمات گرفته شده، هدفمند سازی منطقه کویری کرمان، در دستور کار قرار گرفته است. زیرا این منطقه توجه بیشتری را برای جذب گردشگر می‌طلبد تا تغییرات محسوس در این زمینه دیده شود.

کرمان از لحاظ وجود آثار و جاذبه‌های تاریخی در رتبه‌های نخست کشور قرار دارد. باغ شاهزاده ماهان، ارگ بم، ارگ راین، گنبد جبلیه و ده‌ها اثر تاریخی و طبیعی دیگر از آثار تاریخی مهم کرمان هستند که کمتر کسی است که نسبت به آنها شناختی نداشته باشد. منطقه کویری کرمان، با سابقه فرهنگی و تاریخی  بالا دارای جاذبه گردشگری بسیاری است که در بهبود وضعیت گردشگری کرمان تاثیر بسزایی دارد.

گردشگری یکی از عوامل مهم در منابع اقتصادی و توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه به‌شمار می‌رود به گونه‌ای که گردشگری در جهان، سومین پدیده اقتصادی پویا و پررونق و رو به پیشرفت است که بعد از صنایع نفت و خودروسازی قرار دارد. از نظر اقتصادی، گردشگری بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین صنعت دنیا به‌حساب می‌آید.

باید برای پهناورترین استان کشور در جهت درآمدزایی و اشتغال‌زایی صنعت گردشگری، تدبیر و برنامه‌ای دقیق و مشخص ارائه داد. کرمان ظرفیت و پتانسیل زیادی در بخش‌های مختلف برای صنعت گردشگری دارد. به دلیل قدمت تاریخی و فراوانی آثار تاریخی در کرمان در جهت اجرای طرح توسعه گردشگری، می‌بایست به‌عنوان پایلوت در کشور انتخاب شود.

غافل شدن از زیرساخت‌های گردشگری، باعث کاهش رشد وضعیت گردشگری در کرمان خواهد شد. با حرکت ضعیف و لاک‌پشتی در جهت بهبود وضعیت گردشگری کرمان، جذب توریست نیز نامطلوب خواهد ماند. با توجه به اینکه، کرمان جز پنج شهر برتر کشور در رابطه با گردشگری است اما توجه چندانی به زیرساخت‌های گردشگری آن نشده است.

توجه به صنعت گردشگری در کرمان باعث می‌شود که جذب توریست خارجی نیز بیشتر شود و این باعث رونق اقتصاد کشور خواهد بود. در کرمان ۴۳ منطقه نمونه گردشگری مشخص شده که تنها یک تابلو اعلام از آن وجود دارد و هیچ گونه تلاشی برای این مناطق صورت نگرفته است.

آثار تاریخی مورد توجه و مهم کرمان از جمله ارگ بم، باغ شاهزاده ماهان، مجموعه گنجعلی‌خان، مقبره شاه نعمت الله ولی، شهر دقیانوس جیرفت، روستای صخره‌ای میمند، کویر لوت، مناطق حفاظت شده سد جیرفت، موزه دفاع مقدس و تفرجگاه‌های متعدد از منابع مهم و بالقوه گردشگری کرمان می‌باشند که جذب گردشگر بسیاری دارند.

بحث اقامت در کرمان برای ورود توریست باید مورد بررسی قرار گیرد و همچنین در ایجاد مراکز اقامتی باید به جذب سرمایه‌گذاران در این زمینه پرداخت. ایجاد هتل، شبکه‌های حمل و نقل هوایی، ریلی و زمینی، مراکز درمانی و بهداشتی، خدمات اینترنت، خدمات آب، برق، تلفن و صدا و سیما از زیرساخت‌های لازم برای بهبود صنعت گردشگری کرمان می‌باشند.

همچنین صنایع دستی از دیگر پتانسیل‌های جذب گردشگر در کرمان است که با حمایت مسئولان در کرمان می‌تواند گسترش خوبی پیدا کند. طبیعت بکر و مناسب کرمان از دیگر نکات قابل توجه برای بهبود وضعیت گردشگری کرمان می‌باشد که می‌تواند در بهبود اقتصاد، تاثیر بسزایی داشته باشد.

فرهنگ سازی برای پذیرش گردشگر در جامعه، بسیار قابل اهمیت بوده و باید مورد آموزش و توجه قرار گیرد. بدین منظور آموزش و پرورش استان، باید دانش آموزان را با گردشگری و فرهنگ گردشگری بیشتر آشنا کند.

هدف از ارتقاء سطح خدمات به گردشگران، جلب رضایت آنها برای سفر دوباره به کرمان می‌باشد اما در کنار این جذب گردشگر باید به کمبودها و مشکلات در زمینه گردشگری و رفع این موارد اشاره کرد. مشکلاتی از قبیل کمبود خدمات اقامتی و رفاهی، تبلیغات کم، امنیت جاده‌ها و حضور کم‌رنگ بخش خصوصی را می‌توان یاد کرد که باید مورد بررسی قرار گیرد.

هتل‌داران برای استانداردسازی هتل‌ها باید جدی‌تر عمل کنند. بسیاری از هتل‌ها و مهمانپذیرها در کرمان، قدیمی و فرسوده شده و باید مورد مرمت و بازسازی قرار گیرند. هتل‌ها و مهمان‌سراهای کرمان در نزدیکی عناصر تاریخی قرار گرفته تا گردشگران دسترسی راحتی به این اماکن داشته باشند. استفاده از خانه‌های روستایی به‌عنوان اقامتگاه بوم‌گردی برای گردشگران، تجربه جدید و جالب توجهی می‌باشد.

بازاریابی و تبلیغات، نقش بزرگی در پیشرفت وضعیت گردشگری کرمان دارد. فعالیت آژانس‌های مسافرتی برای آوردن تورهای گردشگری، در حل بسیاری از مشکلات موثر خواهند بود. جذب گردشگر در کرمان به‌راحتی ممکن است اما مطلبی که باید مورد توجه قرار گیرد رضایت گردشگران در هنگام خروج از کرمان است.

بیشترین آثار تاریخی کرمان، در بافت قدیمی شهر قرار دارد در نتیجه توجه به بافت تاریخی شهر، نقش موثری در جذب گردشگر خواهد داشت. کرمان برای قرارگیری در یک دوران طلایی جذب گردشگر، نیاز به رونق بافت تاریخی دارد. مرمت بازار بزرگ کرمان می‌تواند بر احیای آثار تاریخی کرمان تاثیر زیادی بگذارد.

تعداد زیاد جاذبه‌ها در کرمان، باعث شده که بودجه کم موجود، بین این تعداد جاذبه تقسیم شده و به این دلیل رسیدگی کامل به جاذبه‌ها انجام نمی‌شود. جاذبه‌های تاریخی کرمان مانند ارگ قدیم و جدید بم و کویر لوت هنوز آن‌ گونه که باید مورد توجه قرار نگرفته و نیاز است در این رابطه تحقیقات بیشتری صورت گیرد و پروژه‌های بهبود این مناطق به مرحله اجرا درآید.

وضعیت گردشگری کرمان با موانع بزرگی ازجمله کمبود مراکز اطلاع رسانی، کمبود نیروی متخصص در زمینه گردشگری و عدم وجود سازمان‌های تخصصی بازاریابی، عدم کفایت مراکز تبدیل پول خارجی، بالا بودن بازده فعالیت خدمات رفاهی نسبت به صنعت گردشگری، سهم اندک بخش خصوصی در فعالیت‌های اقتصادی و دفع ضعیف زباله در اطراف منابع گردشگری، روبه‌رو است.

قدمت تاریخی کرمان، تنوع آب و هوایی، فرهنگ غنی و منابع فراوان آن، باعث شده که کرمان از مناطق عالی، برای توسعه صنعت گردشگری ایران به‌شمار آید. در فهرست توریست، استان کرمان پس از استان‌های اصفهان، فارس و همدان قرار گرفته است که به‌طور قطع استفاده از این پتانسیل بالای گردشگری، به رونق اقتصادی کرمان کمک خواهد کرد.

 

کرمان از مراکز تاریخی و مهم کشور است، که در تمدن ایران باستان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های ایران بوده است. آثار و بناهای تاریخی و طبیعی کرمان از دوران قدیم ایران، به یادگار گذاشته شده که پژوهشگران، مورخان، نویسندگان، هنرمندان، گردشگران داخلی و خارجی را جذب خود کرده است.

بخش گردشگری کرمان با شرکت و همکاری بخش خصوصی، کار مرمت و بازسازی بناهای تاریخی، در کل استان کرمان در حال انجام است و تا به امروز قسمت‌های زیادی از اماکن تاریخی به جاذبه‌های گردشگری کرمان اضافه شده است. با برنامه‌ریزی‌های دقیق و انجام شده، فعالیت کارگاه‌های مرمت آثار تاریخی همچنان ادامه دارد تا تمام بناهای تاریخی، به چرخه گردشگری این استان اضافه شوند.

در سال ۹۸ هزینه‌ای بالغ بر ۱۸میلیارد تومان، برای مرمت بناهای تاریخی و پیشرفت و توسعه صنعت گردشگری کرمان اختصاص یافته است. در سال‌های اخیر، برای ثبت جهانی بزرگترین راسته بازار ایران و همین‌طور برای چند اثر تاریخی دیگر در ثبت ملی، اقداماتی انجام شده است.

از شرکت اسپانیایی THR که تخصص کافی در زمینه گردشگری دارد دعوت شده تا در جهت ارتقا مدیریت گردشگران کرمان و معرفی هر چه بیشتر، همکاری نماید. استان کرمان با محدودیت‌هایی که دستگاه‌های دولتی در تامین مالی پروژه‌ها و توسعه بازار و فعالیت اقتصادی، به ویژه گردشگری دارد از این شرکت برای کمک به توسعه گردشگری، درخواست داده شده است.

در کنار این شرکت اسپانیایی از دانشگاه گردشگری مدول اتریش با ۱۰۸ سال سابقه در حوزه گردشگری نیز کمک گرفته می‌شود تا با کمک آنها، سطح ارائه خدمات گردشگری در کرمان افزایش یابد. زیرا باید با یک برنامه مشخص از جاذبه‌ها، تنوع اقلیم و فرهنگ، سابقه تاریخی، گردشگری‌های پرهیجان و ماجراجویانه و ایجاد تجربه‌های جدید گردشگری، وضعیت گردشگری کرمان بهبود یابد.

محققان خارجی و داخلی، در حال پژوهش و بررسی در محوطه بناهای تاریخی بوده و تاکنون مدارک و اسناد بسیاری در رابطه با دوره‌های تاریخی مختلف در اختیار گروه باستان شناسی استان قرار داده‌اند.

تنوع و اصالت صنایع دستی کرمان، این ظرفیت را دارد که در بازارهای داخلی و خارجی حضور پیدا کند و بدین منظور، هلدینگ صنایع دستی در کرمان به وجود آمده است. حدود ۹۰ هزار نفر در صنایع دستی کرمان فعالیت می‌کنند که ۱۲هزار نفر آنها مشمول بیمه شده‌ و در کارگاه‌های تولیدی مشغول به کار هستند.

برای پیشرفت وضعیت گردشگری کرمان بازارهای مناسب هدف، تعریف شده است. در کرمان چندین اقامتگاه بوم‌گردی وجود دارد که باعث شده افراد بسیاری مشغول به کار باشند. به این منظور، بالا بردن کیفیت اقامتگاه‌های بوم‌گردی در دستور کار قرار گرفته است.

در استان کرمان اقامتگاه‌ها به صورت هتل‌، هتل آپارتمان‌، مهمانپذیر، مجتمع‌های گردشگری و اقامتگاه‌های سنتی و بوم‌گردی فعالیت داشته و میزبان گردشگران و مسافران می‌باشند. برای راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی، تسهیلات نسبتا خوبی به مردم داده شده که باعث اشتغال‌زایی بسیاری از افراد بویژه بانوان شده است.

ایجاد سایت معرفی استان کرمان به زبان انگلیسی، باعث جذب گردشگران خارجی به کرمان گردیده است. چرا که گردشگران خارجی قبل از ورود به کرمان، اطلاعات لازم در مورد جاذبه‌های گردشگری را در اختیار ندارند و با استفاده از این وب‌سایت، اطلاعات کاملی از وضعیت هتل‌ها، آثار تاریخی، مکان‌های دیدنی، صنایع دستی، سوغات و... در اختیار گردشگران خارجی قرار می‌گیرد.

حضور کرمان در نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری و نمایشگاه صنایع دستی سبب شده، تا جاذبه‌ها و ظرفیت‌های گردشگری کرمان برای سرمایه‌گذاران و دوستداران این حوزه، به خوبی معرفی شود. در چند سال اخیر، سفر رایزنان اقتصادی از ۱۵ کشور دنیا به کرمان، زمینه مساعد و خوبی را برای مبادلات گردشگری بین‌المللی فراهم کرده است.

صنعت گردشگری از عناصر مهم در پیشرفت اقتصادی هر کشور و جامعه می‌باشد و به عنوان یک صنعت پاک، بیشتر از هر زمان دیگری، مورد توجه برای سرمایه‌گذاری قرار گرفته است. کشورهای درحال توسعه به این صنعت به دلیل نقش بالای اقتصادی آن، توجه عمده کرده و در این صنعت پیشرفت‌های چشم‌گیری داشته‌اند. باتوجه به اینکه کرمان جزء برترین نقاط ایران در زمینه گردشگری و تاریخی است، اما متاسفانه به زیرساخت‌های صنعت گردشگری آن توجه و رسیدگی نشده است.

وجود جاذبه‌های گردشگری کرمان، شرایط را برای اشتغال‌زایی و درآمدزایی مهیا کرده اما از آن استفاده نمی‌شود. در حالی که باید میلیاردها تومان برای ساخت کارخانه و صنعت هزینه شود تا زمینه اشتغال در استان فراهم گردد. مسئولان کرمان باید به استعدادها و ظرفیت‌های گردشگری و تاریخی استان اهمیت دهند تا با بهبود وضعیت گردشگری کرمان به خلق ثروت از این صنعت برسند.