آمار نگران کننده دیابت در کشور

رئیس دهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم گفت‌: یک نفر از هر سه نفر ساکن شهرهای بزرگ کشور مبتلا به دیابت یا در آستانه ابتلا به دیابت هستند.

فریدون عزیزی رئیس کنگره بین‌المللی بیماری‌های غدد گفت:‌ این کنگره هر سه سال یکبار برگزار می‌شود و در کنگره امسال شایع‌ترین و مهمترین بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم بررسی می‌شود که این بیماری‌های شایع بیشتر اختلالات تیروئیدی، دیابت، چاقی و بیماری‌های استخوانی متابولیک مثل پوکی استخوان هستند.

وی افزود: علاوه بر موارد ذکرشده، در مورد بیماری‌های هیپوفیز به خصوص تومورهای هیپوفیز، بیماری‌های غده فوق کلیه به ویژه بیماری‌ه ای مرتبط با فشار خون غدد درون‌ریز، اختلالات تولید مثل و اختلالات چربی خون بحث می‌شود.

رئیس دهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم خاطرنشان کرد: در این کنگره مفاهیم جدیدی وارد بحث‌های کنگره شده است به این مفهوم که پزشک در قرن بیست و یکم فقط مسئول تشخیص و درمان بیماری نیست، بلکه پزشکان باید در چهار مرحله بیماری را مورد توجه قرار دهند و از بروز آن نیز جلوگیری کنند.

عزیزی تصریح کرد: به همین علت در بیماری‌هایی مانند دیابت و چاقی که شایع هستند بحث‌ها به این شکل متمرکز خواهد بود که ابتدا سعی کنیم عوامل خطر بیماری در جامعه وجود نداشته باشد؛ یعنی زمانی که از گواتر صحبت می‌کنیم کمبود ید وجود نداشته باشد، یا اگر صحبت از بیماری چاقی و چربی خون و دیابت می‌کنیم، تغذیه و فعالیت بدنی مناسب انجام شده باشد.

وی گفت: در مرحله دوم، پزشک باید متوجه این نکته باشد که اگر عوامل خطر وجود داشته باشد باید عوامل خطر را کم کنیم یا از بین ببریم تا بیماری ظاهر نشود، مثلاً اگر در جامعه‌ای کمبود ید وجود دارد باید به یدرسانی به فرد کمک کنند و یا آموزش‌های خود را به سمت افزایش فعالیت‌های بدنی و تغذیه مناسب پیش ببرند تا چاقی و دیابت ایجاد نشود.

رئیس دهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم افزود: در مرحله سوم، چنانچه بیماری به صورت خاموش وجود دارد و نشانه‌ای بروز نداده است، پزشک باید نقش شناسایی بیماری را ایفا کند که در اینجا بحث غربالگری مطرح است، برای مثال، در ایران از هر 1000 نوزاد یک نفر تیروئیدش کار نمی‌کند که در این مرحله یعنی زمان تولد، باید با آزمایش خون کودک، کم‌کاری تیروئید تشخیص داده شود و درمان شود تا مشکل ذهنی و جسمی برای کودک بروز نکند و از بیماری‌های شدید بعدی جلوگیری شود.

عزیزی خاطرنشان کرد: در مرحله چهارم، بیماری وجود دارد ولی خود را نشان داده است و فرد با علائم به پزشک مراجعه می‌کند که در این مرحله، پزشک باید توانایی تشخیص و درمان مطلوب و به موقع داشته باشد تا از تشخیص بیماری و بروز عوارض آن پیشگیری کند.

رئیس دهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم تصریح کرد: در کنگره امسال تلاش شده است در حوزه دیابت  و تیروئید این دید را به پزشکان منتقل کنیم و به خصوص توجه خاص کرده‌ایم به مسائلی که امروز در جهان مسئله اصلی تلقی می‌شود و آن بیماری‌های غدد در زمان بارداری است مانند دیابت و تیروئید و در این راستا از بهترین متخصصان و پژوهشگران استفاده کرده‌ایم. 

عزیزی گفت: در این کنگره 325 مقاله ارسال شده است که 30 مقاله منتشر شده است و مابقی به شکل پوستر است. ضمن اینکه شرکت‌کنندگان داخلی 300 نفر هستند و علاوه بر آنان شرکت‌کنندگانی از کشورهای ایتالیا، آلمان، دانمارک، انگلستان، عراق و عمان حضور خواهند داشت.

وی خاطرنشان کرد: اکثر بیماری‌های غدد در زمان بارداری خاموش است و تنها با غربالگری مشخص می‌شوند، مثلاً در مورد دیابت اکثر کسانی که در زمان بارداری به دیابت خود پی می‌برند قبل از آن دیابت نداشته‌اند، به همین دلیل به دارندگان علائم خطر شامل افراد چاق، دارای سابقه خانوادگی دیابت، سابقه سقط یا سابقه فشار خون باید تست قند خون بدهند.

رئیس دهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم خاطرنشان کرد: برای کسانی که علائم خطر ندارند نیز بین هفته‌های 22 و 28 بارداری باید تست قند خون انجام شود، حتی اگر علامتی وجود نداشته باشد، چرا که معمولاً در سه ماهه دوم بارداری جفت هورمون‌های زیادی ترشح می‌کند که ضدانسلون عمل می‌کند و دیابت مخفی خود را نشان می‌دهد.

وی افزود: پس از درمان در زمان بارداری، درمان قطع می‌شود چرا که دیابت این افراد پس از زایمان به شکل طبیعی بازمی‌گردد، ولی در 10 سال آینده، نیمی از این افراد مبتلا به دیابت خواهند شد.

عزیزی تصریح کرد: اگر دیابت در زمان بارداری به وجود آید عوارض زایمان و سقط را زیاد می‌کند و در کودک عوارض ایجاد می‌کند، پس باید حتماً شناخته و درمان شوند.

رئیس دهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم افزود: در زمینه اختلالات تیروئیدی نیز اکثر افراد نشانه‌ای ندارند و بیماری خاموشی دارند، یعنی پرکاری و یا کم‌کاری نیروئید دیربالینی دارند، بنابراین در کسانی که علائم خطر دارند یک غربالگری از تیروئید انجام می‌شود و اگر فرد باردار هم شده باشد و علائم خطر نداشته باشد، باز باید غربالگری صورت گیرد.

وی علائم خطر تیروئید را داشتن سابقه تیروئید، داشتن گواتر، انجام جراحی تیروئید، چاقی و داشتن سن بالای 30 سال عنوان کرد.

عزیزی افزود: البته در برخی کشورها تمام افراد باردار را غربالگری می‌کنند که هنوز عمومیت پیدا نکرده است و این اقدام سبب شناسایی و درمان افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید می‌شود که از بروز عوارض در مادر و کودک جلوگیری می‌کند.

رئیس دهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم تأکید کرد: در ایران برای بیماری تیروئید از 8 سال پیش روی نوزادان غربالگری انجام می‌شود که بسیار موفق‌آمیز بوده است اما در مورد زنان باردار فقط روی آن دسته از زنان دارای علائم خطر غربالگری صورت می‌گیرد که این غربالگری نیز توسط متخصص غدد و متخصص زنان صورت می‌گیرد و عمومیت پیدا نکرده است.

وی درباره کبد چرب نیز گفت: کبد چرب، زمینه تغذیه نامناسب و کم‌تحرکی دارد و وارد عوارض چاقی و دیابت می‌شود و این مورد نیز تنها از طریق غربالگری قابل تشخیص است و این غربالگری در کسانی انجام می‌شود که یا چاق هستند و یا دیابت دارند.

عزیزی درباره عوامل کاهش‌دهنده یا افزایش‌دهنده کارکرد غدد گفت: در برخی بیماری‌ها عوامل ارثی و محیطی شناخته‌شده وجود دارد، برای مثال در بیماری‌های تیروئید عامل اصلی محیطی کمبود ید است و دومین عامل، عامل ژنتیکی است، یعنی بیماری‌ خودایمنی تیروئید وجود دارد که زمینه ژنتیک دارد و ما می‌توانیم عوامل محیطی را کنترل کنیم ولی در عرصه ژنتیکی در جهان راه‌حلی شکل نگرفته است.

رئیس دهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم تصریح کرد: در مورد دیابت نیز هر دو عامل ژنتیک و عوامل محیطی مؤثر است، یعنی اگر پدر و مادر دیابت داشته باشند حدود یک سوم ریسک ابتلا بالا می‌رود ولی تنها ژنتیک برای ابتلا به دیابت کافی نیست و امروزه عامل محیطی باعث شده است که نقص ژنتیکی بروز کند و آن عوامل محیطی چیزی نیست جز تغذیه ناسالم و کاهش فعالیت بدنی.

وی افزود: در قرن بیست و یک هم‌زمان با شیوع چاقی، دیابت نیز شیوع دارد و در کشورهای چاق‌تر مانند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس درصد دیابت به شدت بالاست و در ک شور ما نیز در قیاس با چهار دهه قبل، شیوع دیابت رو به افزایش است.

عزیزی تصریح کرد: قبل از جنگ جهانی نیز زمینه ژنتیکی برای بروز دیابت وجود داشت ولی به صورت نازل دیده می‌شد، اما امروز با همراهی عوامل محیطی، دیابت و چاقی به صورت شایع بروز کرده است.

رئیس دهمین کنگره بین‌المللی بیماری‌های غدد درون‌ریز و متابولیسم افزود: سنین ابتلا به دیابت نوع 2 کاهش یافته است، یعنی زمانی دیابت نوع 2 در افراد 30 به بالا دیده می‌شد، سپس در افراد 20 سال به بالا رؤیت شد، ولی اکنون دیابت نوع 2 در افراد 10 سال به بالا نیز دیده می‌شود و متأسفانه مشکل دیابت سن پایین این است که در عوارض دیابت سنین پایین‌تر یعنی بین سنین 25 تا 30 سال دیده می‌شود و سکته قلبی و مغزی که بیشتر در افراد پیر دیده می‌شد در جوان‌ها دیده خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد: در سطح کشور 9 درصد دیابت نوع 2 داریم و در کلان‌شهرها حدود 14 درصد افراد بالای 20 سال دیابتی هستند و همین مقدار افرادی هستند که نه سالم و نه دیابتی هستند و امکان دیابتی شدن دارند یعنی چیزی حدود یک نفر از هر سه نفر.