فینال هسته‌ای مذاكرات ايران و آمريكا

11سال طول كشيد تا كيك هسته‌اي در تنوره مذاكرات پرفراز و نشيب ساخته و پرداخته شود، اكنون دو طرف ماجرا كاردي در دست دارند كه بايد با توازن و فشار مشترك، فرودش آورده و به نشانه بازي برد- برد، كيك را تقسيم كنند. يگانه راه همين است، اگر نيروي متوازن برقرار نباشد به جاي تقسيم كيك به شكلي شكيل، ناهماهنگي مي‌تواند هر آنچه را هم كه تاكنون ساخته شده مخدوش كند و همه‌چيز را به هم بزند. شمع دوازدهم مي‌تواند آخرين شمع بر كيك مذاكرات هسته‌اي باشد و اكنون طرفين بيش از هر زمان ديگري به فوت كردن آن نزديك شده‌اند. اين نزديكي بر آمده از اعلام مواضع شفاف و غير قابل عدول از يكسو، بازه زماني اندك باقي مانده از سوي ديگر، تحولات ژئوپولیتيكي منطقه و ضرورت همگرايي و بالاخره اين نكته است كه تعاملات حداكثري و اراده معطوف به نتيجه از سوي دولت اعتدال گرا در ايران مصروف داشته شده و دموكرات‌ها نيز مي‌دانند حل پرونده هسته‌اي ايران برگ برنده ويژه‌اي براي آنان در انتخابات آتي بوده و معلوم نيست بتوان حتي با تمديد مذاكرات امكان حصول توافق را دوباره نزديك كرد، چرا كه اگر مذاكرات به نتيجه نينجامد فشارهاي داخلي در هر دو کشور افزايش يافته و از طرف ديگر با توجه به طرح همه مواضع و موارد اختلافي در مذاكرات يكساله گذشته، براي مذاكرات آتي نمي‌توان تغيير و تحول خاص و غير منتظره‌اي را متصور بود. با اين اوصاف همه‌چيز در نقطه نهايي و غايي خود قرار گرفته است، بويژه كه دو قطب اصلي ماجرا به عنوان پيش‌درآمد مذاكرات در برابر هم قرار گرفته‌اند و همگان مي‌دانند با توجه به هژموني ايالات متحده در نظام تك قطبي جهاني اين آنها هستند كه بايد از سوي 1+5 چراغ سبز نشان دهند. البته ديپلمات‌هاي ايراني با نگاه به شرق و حتي تروئيكاي اروپايي خواستار نقش آفريني تاثيرگذار آنان در روند مذاكرات، فارغ از ميدان‌داري ايالات متحده نيز هستند. 

بيش از يك‌ماه تا ضرب‌الاجل 24 نوامبر(سوم آذر) باقي نمانده است. ازطرف ديگر بر اساس گفته‌هاي طرفين پيرامون موضوعات كلي و شاكله‌هاي اصلي تا 95 درصد تفاهم حاصل شده است و اكنون مهم‌ترين موارد اختلافي و پرانتزهاي نهايي و چالشي كه بسيار حساس و تعيين‌كننده هستند، باقي مانده‌اند با اين اوصاف مذاكرات اين دوره وين را مي‌توان يگانه فرصت باقيمانده براي هموار‌سازي روند توافق تا تاريخ تعيين شده دانست. آنگونه که دومنيك دوويلپن نخست وزير سابق فرانسه نيز گفته است: در مذاكرات هسته‌اي ايران و كشورهاي 1+5 به جز بحث تعداد سانتريفيوژها، باقي مسائل تا حد زيادي حل وفصل شده است. ميزان غني‌سازي و البته تعيين چارچوب زماني براي رفع تحريم‌ها به عنوان آخرين و حساس‌ترين موضوعات روي ميز مذاكرات قرار دارد. دولت اوباما از سوي نئومحافظه‌كاران، اسرائيل و كشورهاي منطقه‌اي تحت فشار است تا غني‌سازي ايران را به ميزاني برساند كه به ادعاي آنان امكان «گريز هسته‌اي» براي ساخت بمب هسته‌اي با اورانيوم غني شده طي يكسال را نداشته باشد. ايران ضمن رد اين توهم و تبليغات چندين و چند ساله به ضرس قاطع تاكيد دارد كه ميزان مقبولي از غني‌سازي را بطور قطع در توافق نهايي بايد تضمين شده داشته باشد. اكنون 20 هزار سانتریفيوژ در تاسيسات هسته‌اي كشورمان نصب شده كه 9هزار دستگاه آن فعال است و بحث بر سر اين موضوع مهم‌ترين چالش مذاكرات هسته‌اي است. از طرف ديگر تحريم‌هاي اعمالي از سوي غرب عليه ايران شامل سه نوع است، تحريم‌هاي كنگره ايالات متحده كه سابقه‌اي ديرين و البته پيچيده دارند، تحريم‌هاي معطوف به قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد و نيز تحريم‌هايي كه از سوي دولت ايالات متحده اعمال شده است.

ايران مصرانه و مجدانه و البته محقانه معتقد است كه با رسيدن به توافق هسته‌اي بايد همه اين تحريم‌ها زدوده شود اما نكته آنجاست كه تندروهاي سنا و كنگره سدي در برابر اين موضوع بوده و لغو تحريم‌هاي كنگره كه مهم‌ترين بخش تحريم‌ها را نيز شامل مي‌شود اكنون بخشي از چالش جدي مذاكرات است. اينجاست كه مشخص مي‌شود فارغ از هر گزاره و روندي اين آمريكايي‌ها هستند كه بايد با چانه‌زني در داخل و رايزني با طرف ايراني اراده لازم را معطوف و مذاكرات را به فرجام برسانند و همين نكته اهميت دو چندان و بسيار حساس مذاكرات 3جانبه ميان ظريف، اشتون و كري را نشان مي‌دهد. از اساس براي همين است كه اين‌بار با توجه به رسيدن به گرانيگاه نهايي و چالش‌هاي اساسي قرار است به عنوان پيش‌درآمد ايران و آمريكا موارد اختلافي را حل و فصل كنند؛ نكته‌اي كه مي‌تواند سرنوشت مذاكرات را تعيين كند. 

عقلانيت حكم مي‌كند كه ايران تمامي تخم مرغ‌هايش را در يك سبد نگذارد و اكنون كه ديگر وقت و فرصت چنداني نمانده از همه اهرم‌ها براي بازي با حاصل برد- برد بهره بجويد. در همين راستا سیدعباس عراقچي معاون وزارت خارجه چند روز پيش از نقش ويژه هيات روسي و خلاقيت آن در مذاكرات هسته‌اي تمجيد كرد. مرضيه افخم سخنگوی وزارت خارجه نيز در آخرين اظهارنظر خود با تمجيد از روسيه و چين گفته است: رايزني‌هاي مستمر و نزديك در سطوح مختلف با روسيه و چين صورت مي‌گيرد. وي درادامه افزوده است: اراده و همكاري دولت‌هاي روسيه و چين براي كمك در روند مذاكرات هسته‌اي و پيشرفت در مسير جاري براي رسيدن به راه‌حل جامع مثبت است. افزون بر اين نگاه به شرق، وزير امور خارجه كشورمان نيز از مقامات اروپايي خواست كه نقش تاثيرگذار‌تري در مذاكرات بر عهده بگيرند. محمد جواد ظريف صبح يكشنبه در ديدار با قائم مقام وزارت خارجه قبرس، خواستار ايفاي نقش مستقل‌تر و فعال‌تر اين اتحاديه در ادامه مذاكرات شد. اين اشارات به خوبي نشان مي‌دهد كه ايران نگاه تك بعدي به مذاكرات نداشته و مي‌داند با وجود طرفيت اصلي آمريكا بايد با بازگشايي جبهه سوم فشار را بر طرف آمريكايي بيشتر كرده و آنها را به انعطاف وادارد.

مهم‌ترين مذاكرات هسته‌اي 11 ساله از صبح امروز به وقت محلي در وين آغاز مي‌شود. ظريف در هواي پاييزي و باراني چمدان‌ها را بسته و شامگاه روز گذشته با هيات مذاكره‌كننده به پايتخت موسيقي جهان رفت. قرار است نخستين دور مذاكرات دو جانبه و ميان سیدعباس عراقچي و مجيد تخت روانچي از سوي ايران، ويليام برنز و وندي شرمن از سوي آمريكا برگزار شود. دومين پرده مذاكرت نيز در كنار ميز شام و با طرفيت ظريف و اشتون خواهد بود و بالاخره چهارشنبه 23 مهر ماه نيز نشست سه جانبه‌اي با حضور محمدجواد ظريف، جان كري و كاترين اشتون برگزار خواهد شد، مذاكراتي كه ادامه و تمديد آن نيز محتمل بوده و پس از اين رايزني‌ها قرار است مذاكرات رسمي ميان ايران و 1+5 با توجه به اين پيش زمينه انجام پذيرد.