تیرول، برنده نوبل اقتصاد کیست؟

برای سومین‌بار یکی از اقتصاددانان فرانسه جایزه نوبل اقتصاد امسال را از آن خود کرد. «ژان تیرول» اقتصاددان 61ساله فرانسوی است که دیروز توانست جایزه نوبل اقتصاد را از آن خود ‌کند. به گزارش ایرنا و به نقل از پایگاه اینترنتی نوبل پرایز، ژان تیرول به دلیل تحقیقاتش در زمینه قدرت بازار و کنترل آن برنده این جایزه شد. به گزارش تسنیم، ژان تیرول به دلیل پاسخ به پرسش‌هایی از این دست برنده نوبل امسال شده است که دولت چگونه باید با شرکت‌های ادغام‌شده یا کارتل‌ها رفتار و چگونه باید انحصار آنها در بازار را تعدیل کند؟

تیرول در سال 1953 در ترویز فرانسه متولد شد و در سال 1981 دکترای خود را از انستیتوی فناوری ماساچوست دریافت کرد. وی هم‌اکنون مدیریت موسسه صنایع اقتصادی فرانسه را برعهده دارد. وی همچنین عضو شورای تحقیقات استراتژیک فرانسه، عضو کمیته اجرایی موسسه مطالعات پیشرفته تولوز و عضو مدرسه اقتصاد تولوز است. تیرول به دلیل کار روی موضوع نظم‌بخشیدن به فعالیت بازارهایی برنده نوبل اقتصاد 2014 شده است که در اختیار چند شرکت معدود قرار دارند.

پایگاه اینترنتی آکادمی نوبل درباره وی نوشت: تیرول یکی از تاثیرگذارترین اقتصاددانان دوران ماست. وی تحقیقات تئوریک مهمی در برخی حوزه‌ها انجام داده است، اما مهم‌ترین تحقیق وی در مورد چگونگی فهم و نظم‌بخشیدن به صنایعی است که چند شرکت قدرتمند معدود در آن حوزه فعالیت دارند. بسیاری از صنایع تحت انحصار چند شرکت بزرگ یا یک شرکت انحصاری قرار دارند. چنین بازارهایی که از مقررات تنظیم‌کننده محکمی برخوردار نیستند، اغلب از نظر اجتماعی تاثیرات نامطلوبی را ایجاد می‌کنند. از جمله اینکه قیمت‌های ارایه‌شده از سوی این شرکت‌ها مبتنی بر هزینه‌های تولید نیست. یا اغلب این شرکت‌ها، شرکت‌های غیرمولدی هستند که از طریق مسدودکردن مسیر ورود شرکت‌های جدید و مولدتر به حیات خود ادامه می‌دهند.

دانشمندان از اواسط دهه 1980 و پس از آن ژان تیرول روحی تازه در پیکر تحقیقات مربوط به این نوع عملکردهای نامطلوب در بازار دمیده‌اند. قبل از تیرول، محققان و سیاستگذاران به‌دنبال اصولی کلی برای تمامی صنایع بودند. آنها از قواعد سیاستگذاری ساده‌ای نظیر تعیین سقف افزایش قیمت برای شرکت‌های انحصارگرا و ممنوعیت همکاری بین شرکت‌های رقیب حمایت می‌کردند، در حالی که همکاری بین شرکت‌هایی با جایگاه‌های متفاوت از نظر زنجیره ارزش را مجاز می‌دانستند.

تیرول به‌لحاظ تئوریک نشان داد که چنین قواعدی ممکن است در شرایطی مشخص به‌خوبی موثر واقع شوند، اما در برخی شرایط دیگر بیش از آنکه سودمند باشند، ضرر به‌همراه داشته باشند. محدودکردن سقف افزایش قیمت‌ها می‌تواند انگیزه‌هایی قوی به شرکت‌های انحصارگرا برای کاهش قیمت‌ها بدهد که البته یک قانون خوب برای جامعه است، اما ممکن است اجازه سودهای کلان را نیز بدهد (یک امر بد برای جامعه).

 همکاری در زمینه تعیین قیمت در درون بازار معمولا امری مضر است، اما همکاری در زمینه ایجاد کنسرسیومی بین شرکت‌ها در ارتباط با ثبت اختراع در یک فناوری خاص می‌تواند برای همه مفید فایده باشد. ادغام یک شرکت با شرکت تامین‌کننده مواد موردنیازش می‌تواند موجب تشویق نوآوری شود، اما در عین حال امکان دارد رقابت را از بین ببرد.

جایزه نوبل اقتصاد در وصیتنامه آلفرد نوبل وجود نداشت و بانک‌مرکزی سوئد در سال 1968 این جایزه را به پنج جایزه اصلی اضافه کرد و اولین نوبل اقتصاد در سال 1969 اعطا شد. در این 45سال که از عمر جایزه نوبل اقتصاد می‌گذرد، کشور آمریکا 47بار، بریتانیا 5/7بار (جایزه‌های اشتراکی به عنوان نیم برای آن کشور محاسبه شده‌ است) نروژ و سوئد هرکدام سه‌بار و سوئد دوبار برنده این جایزه شده‌اند.

آلمان، هند، استرالیا، کانادا، هلند و روسیه و برخی دیگر از کشورها هم هرکدام تنها یک‌بار این جایزه را از آن خود کرده‌اند. از سال 2008 به این طرف بیش از یک‌نفر به‌عنوان برنده نوبل اقتصاد معرفی شده بود اما امسال برخلاف رویه پنج‌ساله تنها یک‌نفر برنده نوبل اقتصاد معرفی شده است.