بیماری سلیاک چیست و چه علائمی دارد؟

صدای ایران-بیماری سلیاک در حقیقت نوعی حساسیت به پروتئین موجود در گندم و جو، برخی از حبوبات مثل عدس، لوبیا، ذرت، سویا و… می‌باشد. این پروتئین که با نام گلوتن شناخته می‌شود، بعد از وارد شدن به بدن بعضی از افراد باعث فعال شدن سیستم ایمنی بدن آنها و در نهایت ایجاد آسیب در دیواره روده می‌شود.

زمانی که دیواره روده کوچک آسیب می‌بیند، جذب برخی از مواد مثل کربوهیدرات‌ها، پروتئین، ویتامین و مواد معدنی مختل شده و در طول زمان باعث ایجاد مشکلات زیادی برای فرد مبتلا خواهد شد. سلیاک در هر سنی می‌تواند بروز پیدا کند و هیچ روشی برای درمان قطعی این عارضه وجود ندارد.

افراد مبتلا بعد از تشخیص قطعی این بیماری خود ایمنی، باید تا حد امکان از مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن خودداری کنند تا علائم آنها بهبود یابد.

چه کسانی در معرض این بیماری هستند؟

یکی از اصلی ترین دلایل بیماری سلیاک وراثت است و کسانی که سابقه خانوادگی داشته اند، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. 

همچنین وجود باکتری معده و روده و عفونت های گوارشی می‌تواند باعث پیشرفت این بیماری شود.

علائم سلیاک چیست؟

همانطور که گفته شد بیماری سلیاک در هر سنی می‌تواند بروز پیدا کند و نشانه های آن در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. بیشترین علائمی که از این بیماری گزارش شده مشکلات گوارشی مثل نفخ شکم، تهوع، کاهش وزن، بی حالی، یبوست و اسهال است. 

نشانه‌های سلیاک همیشه گوارشی نیستند و در بعضی افراد به شکل خارش پوست، ضعف، کم خونی و فقر آهن، کاهش تراکم استخوانها و پوکی استخوان، درد مفاصل، سردرد و ایجاد زخم در دهان ظاهر می‌شوند.


از علائم شایع این بیماری در کودکان هم می‌توان به کمبود اشتها، استفراغ، اسهال مزمن، اختلال در رشد یا مشکلاتی در یادگیری، بیش فعالی و حتی تشنج و صرع اشاره کرد.

بیماری سلیاک و تفاوتش با درماتیت هرپتیفورمیس

بیماری درماتیت هرپتیفورمیس نوعی بیماری پوستی است که به لحاظ بالینی شبیه تب خال است ولی عامل آن ویروس تب خال نیست. عامل بیماری این افراد حساسیت به مصرف گلوتن است. با این حال در بیشتر این افراد نتیجه آزمایش خون برای بیماری سلیاک منفی بوده و هیچ مشکل گوارشی ندارند. به مانند افردا مبتلا به سلیاک این بیماران نیز با رژیم بدون گلوتن می‌توانند این بیماری پوستی را کنترل کنند. اولین نشانه های بروز این بیماری در فرد درسنین میان سالی و بین 30 تا 40 سالگی رخ می‌دهد. تشخیص این بیماری هم از طریق نمونه برداری از پوشت و هم آزمایش خون امکان پذیر است. این بیماران به طور معمول در ابتدای اجرای رژیم فاقد گلوتن از پزشک خود داروهايي نظير داپسون را براي برطرف شدن سريع تر خارش دریافت می‌کنند.

تفاوت سلیاک و حساسیت به گندم (گلوتن)

حساسیت به گلوتن غیرسلیاک یا عدم تحمل گلوتن عارضه‌ای است که اخیراً شناسایی شده است و محققان تازه شروع به مطالعه‌ آن کرده‌اند. افراد مبتلا به حساسیت گلوتن دارای علائمی شبیه به بیماری سلیاک هستند و علائم آن‌ها به محض شروع رژیم بدون گلوتن بهبود می‌یابد.

به نظر نمی‌رسد که حساسیت به گلوتن زمینه‌ی وراثتی داشته باشد

برخلاف مبتلایان به سلیاک، افرادی که مشکل حساسیت به گلوتن دارند، مشکلی در جذب مواد غذایی ندارند و در آن‌ها روده‌ کوچک دچار آسیب نمی‌شود. خون آن‌ها نیز فاقد آنتی‌بادی‌هایی است که در افراد مبتلا به بیماری سلیاک یافت می‌شود. به نظر نمی‌رسد که حساسیت به گلوتن زمینه‌ی وراثتی داشته باشد و تاکنون دانشمندان ارتباطی بین این عارضه و اختلالات خود ایمنی یا سرطان‌های روده نیافته‌اند.

افراد مبتلا به حساسیت به گلوتن بعد از خوردن غذاهای حاوی گلوتن دچار برخی علائم مشابه بیماران مبتلا به سلیاک یعنی دردهای شکمی، اسهال یا یبوست و نفخ شکم می‌شوند، همچنین برخی از آن‌ها ممکن است علائم دیگری مانند خستگی، سردرد و درد مفاصل را نیز تجربه کنند.

چه غذاهایی با ایجاد اگزما ارتباط دارند

معمولاً تخم مرغ، شیر، مغزهای درختی و لبنیات غذاهایی هستند که با عود اگزما ارتباط دارند حتی در کسانی که به این مواد آلرژی ندارند. گلوتن که یک پروتئین طبیعی در برخی غلات مانند گندم، جو و چاودار است نیز همین نتیجه را می تواند به دنبال داشته باشد.

تاثیر گلوتن بر پوست

تاثیر گلوتن بر پوست در برخی افراد، چیزی نیست که بر ما پوشیده باشد. مثلاً گلوتن باعث ضایعات پوستی به نام درماتیت هرپتی فرم  در بیماران سلیاک می شود و رژیم غذایی کاملاً بدون گلوتن باعث برطرف شدن این مشکل پوستی می گردد. باید بدانید گلوتن در همه کسانی که اگرزما دارند تاثیر مشابه ندارد. محرک های غذایی در افراد مختلف متفاوتند.

مراجعه به پزشک و تشخیص بیماری

اگر بیش از دو هفته است که دچار مشکل گوارشی مثل اسهال یا یبوست شده اید، حتما به پزشک مراجعه کنید تا بطور دقیق مشکلتان بررسی شود. اگر پزشک بعد از معاینه شما به سلیاک مشکوک شود، برای تشخیص دقیق تر از این روش ها کمک می‌گیرد:

نمونه برداری از روده: در این روش پزشک متخصص از روده کوچک نمونه برداری می‌کند تا شدت آسیب به آن مشخص شود.

تست خون: انجام تست خون برای اندازه گیری آنتی بادی های ضد اندومایزیا و ضد گلیادین انجام می‌شود و دارای انواع مختلف است. معمولا بعد از مثبت شدن آزمایش خون، پزشک نمونه برداری از روده را برای تشخیص قطعی بیماری انجام می‌دهد.

اقدامات لازم برای درمان سلیاک

افرادی که به سلیاک مبتلا هستند، در تمام طول عمر این بیماری را همراه خود خواهند داشت. تنها راه اساسی که برای درمان این عارضه وجود دارد، رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن است.

این افراد باید از مصرف غذاها و داروهای حاوی گلوتن برای همیشه پرهیز کنند. همچنین داشتن آگاهی و اطلاعات کافی بیمار در مورد مواد غذایی حاوی پروتئین گلوتن برای پیشگیری از بروز این حساسیت امری ضروری است.

درمان سلیاک

حتی اگر بیماری سلیاک با علائمی همراه نباشد، ایجاد آسیب در سلول‌های روده اتفاق خواهد افتاد. بنابراین برای پیشگیری از عوارض گاهاً خطرناک این بیماری، باید حتما رژیم غذایی رعایت شود.