مقتدی صدر کیست؟
به گزاش صدای ایران،سید مقتدی صدر (زادهٔ ۱۹۷۳ نجف) روحانی شیعه، سیاست‌مدار عراقی و از رهبران شیعیان عراق است. وی چهارمین فرزند سید محمد صدر و شناخته‌شده‌ترین بازمانده از خاندان صدر است.
در ۷ شهریور ۱۴۰۱ در پی بیانیهٔ سید کاظم حائری از فعالیت‌های سیاسیِ خود کناره‌گیری کرد
وی در ۷ شهریور ۱۴۰۱ در پی بیانیهٔ سید کاظم حائری از فعالیت‌های سیاسیِ خود کناره‌گیری کرد، از طرفداران خود نیز تقاضا کرده هیچ شعاری را به نام او منتشر نکند، طرفداران صدر در پی کناره‌گیری وی، عصر ۷ شهریور ۱۴۰۱ به کاخ ریاست‌جمهوری و مجلس عراق یورش بردند، در پی این ناآرامی‌ها نخست‌وزیر عراق سطح آماده‌باش تمام نیروهای امنیتی بغداد را به بالاترین سطح افزایش داد.
مقتدی صدر از مخالفین حکومت صدام حسین، طرفدار ایجاد حکومت اسلامی و مخالف حضور نیروهای خارجی در عراق است
مقتدی صدر از مخالفین حکومت صدام حسین، طرفدار ایجاد حکومت اسلامی و مخالف حضور نیروهای خارجی در عراق است. نیروهای شبه‌نظامی مسلح تحت امر او معروف به جیش المهدی در مقاطعی درگیری‌هایی با نیروهای آمریکایی ائتلاف و افراطیون سنی و حکومت مرکزی عراق داشته‌اند. مهم‌ترین پایگاه طرفداران صدر در استان‌های جنوبی عراق، به‌ویژه در شهرک صدر، محلهٔ شیعه‌نشین بغداد مستقر هستند.
مقتدی صدر چهارمین پسر سید محمد صدر، از مراجع شیعهٔ عراق در دههٔ ۱۹۹۰ میلادی است، که به همراه دو پسرش، در دوران حکومت حزب بعث به ریاست صدام حسین، ترور و کشته شدند.
سید محمدباقر صدر (از مراجع پیشین تقلید شیعیان عراق و پسرعموی پدر مقتدی صدر) نیز به دلیل مبارزه با صدام شکنجه و کشته شد
نسب خانوادهٔ صدر به پیشوای هفتم شیعیان؛ موسی بن جعفر منتهی می‌شود. صدرها که در منطقهٔ جبل عامل لبنان سکونت داشتند که بعدها به نجف در عراق مهاجرت کرده و گروهی از آن‌ها نیز راهی ایران شدند. سید محمدباقر صدر (از مراجع پیشین تقلید شیعیان عراق و پسرعموی پدر مقتدی صدر) نیز به دلیل مبارزه با صدام شکنجه و کشته شد. سید موسی صدر رهبر سابق شیعیان لبنان که بحث‌هایی دربارهٔ ناپدید شدنش توسط معمر قذافی وجود دارد نیز پسرعموی پدر مقتدی است. همسر مقتدی صدر، دختر سید محمدباقر صدر و فاقد فرزند است.
پس از حادثهٔ ترور پدرش ۱۹۹۸ به‌دست صدام، مقتدای جوان مخفی شد و به زندگی پنهانی و زیرزمینی روی آورد. مقتدی که در حیات پدرش مسئولیت‌های حوزوی و فرهنگی تشکیلات گستردهٔ پدرش را انجام می‌داد، فعالیت خود را صرف بازیابی روابط با بخشی از طرفداران پدرش کرد که همچنان پیرو وی باقی‌مانده بودند. این گروه هستهٔ اولیه تشکّلی شد که ابتدا با عنوان «جماعت صدرثانی» به طرفداری از مقتدی صدر فعالیت می‌کردند.
پس از سقوط صدام در سال ۲۰۰۳، مقتدی صدر اگر چه جوان ۳۰ ساله بود اما توانست میلیون‌ها نفر طیف‌های فقیر و محروم شهرهای شیعی عراق به‌ویژه «شهرک صدر» در حومهٔ بغداد را به سوی خود جذب کند. مقتدی صدر با برخی اقدامات گسترده، مؤسسات خیریه و دفاتر دینی پدرش در شهرهای مختلف عراق را دوباره فعال ساخت و اشخاص مهم و تأثیرگذاری را که مقلد صدر پدر بودند، سازماندهی کرد و اطراف خود جمع نمود. سپس با تدوین مرام‌نامه‌ای که در آن به لزوم تشکیل حکومتی براساس احکام اسلامی و اقامهٔ حدود شرعی برای آیندهٔ عراق تأکید شده با داعیهٔ رهبری عراق وارد صحنهٔ سیاسی و اجتماعی این کشور شد. او ضمن مخالفت با تجزیهٔ عراق و حفظ یکپارچگی کشور، بر اتحاد همهٔ اقوام شیعه، سنی، کرد، ترکمان و حتی غیرمسلمان؛ تأکید دارد. تشکیلات جریان صدر با محبوبیت میلیونی بین شیعیان و گستردگی بسیار در مسائل اجتماعی، خدماتی، مذهبی، سیاسی، بین‌الملل، رسانه‌ای و نظامیان قدرتمندش به مثابه یک دولت، پهلو به پهلوی دولت عراق می‌زند.
مقتدی صدر در تابستان سال ۲۰۰۳ با تشکیل گروه شبه نظامی «جیش المهدی» که تعدادشان در زمان اوج به ۶۰ هزار نفر می‌رسید مخصوصاً در چند سال اول بعد از صدام، در غیاب دولت مرکزی قدرتمند و حضور اشغالگران، از امنیت عمومی بیمارستان‌ها، مدارس، خیابان‌ها، منازل و اموال مردم محافظت می‌کردند و خدمات عمومی به شهروندان شیعی داده و با احیای مساجد و نمازجمعه با شرکت ده‌ها هزار نفر برگزار می‌کردند. صدر در زمانی‌که دیگر گروه‌های شیعه از جمله الدعوه و مجلس اعلای حکیم، با آمریکایی‌ها همکاری می‌کردند به عنوان ناراضی قدرتمند بانفوذ شیعی سال‌ها در برابر نیروهای خارجی ائتلاف آمریکایی اعتراضات فراوانی داشت و بارها در شهرک صدر بغداد، کوت، اماره، کربلا و کوفه جنگید.
آیت‌الله الحائری به عنوان مرجع تقلید «سید مقتدی الصدر» رهبر جریان سیاسی صدر در عراق، طرفداران بی‌شماری در بین اعضای این جنبش دارد؛ امری که باعث شده تا میزان تأثیرگذاری مواضع وی بر طرفداران جریان صدر افزایش پیدا کند.
طی این گزارش و در سه بخش سعی خواهیم کرد تا گذری بر اندیشه علمی و سوابق سیاسی او داشته باشیم.
رشد در مکتب صدر؛ نقشی مهم و وصیتی مهم‌تر
سید کاظم الحسینی الحائری متولد سال ۱۳۱۷ در کربلا متولد شد. او پس از تحصیل در حوزه علمیه نجف، در سال۱۳۵۳ به ایران مهاجرت کرد و فعالیت‌های علمی خود را در حوزه علمیه قم ادامه داد.
وی در قم یک مدرسه علمیه به زبان عربی و یک مؤسسه تبلیغات دینی بنا نهاد و طی مدیریت این دو نهاد، به روش‌های علمی و شیوه‌های آموزشی جدید اهتمام ورزید.
آیت‌الله سیدکاظم الحائری پس از سرنگونی حکومت صدام در عراق، به کشورش بازگشت و در آنجا نیز حوزه‌ای علمیه در نجف تأسیس کرد.
آیت‌الله الحائری؛ از تربیت در مکتب صدر تا هدایت معنوی این جریان
آیت‌الله الحائری و استادش «سید محمدباقر صدر»
سید کاظم الحائری که به تحول در شیوه آموزشی رایج در حوزه‌های علمیه علاقه‌مند بود و این امر را ضروری می‌دانست، قبل از سقوط نظام دیکتاتوری در عراق نیز نظرات دینی-سیاسی خود را به سمع و نظر مردم می‌رساند.
او در ردیف اندیشمندانی قرار می‌گیرد که معتقد به اسلام سیاسی و نظریه ولایت فقیه هستند؛ بنابراین وی دین و سیاست را در راستای هم می‌دانست و در آثار و فعالیت‌های خود نیز این اعتقاد را به خوبی منعکس کرد.
آیت‌لله الحائری قبل و بعد از سرنگونی نظام بعث بیانیه‌هایی درباره مسائل سیاسی عراق صادر و طی آن حضور اشغالگران در این کشور را محکوم کرد.
آیت‌الله الحائری همچنین درباره قانون اساسی عراق که همچنان بعد از گذشت دو دهه و آزمون و خطاهای فراوان، مورد نقد است، اعلام موضع کرد.
وی کتاب‌ها و مقالاتی از جمله «أساس الحکومة الإسلامیة»، «الإمامة و قیادة المجتمع»، «ولایة الأمر فی عصر الغیبة» تألیف کرده که در حوزه مطالعات مربوط به جامعه اسلامی شناخته می‌شوند.
آیت‌الله الحائری که از شاگردان سید محمدباقر صدر بود؛ او به مدت ۱۲ سال در درس‌های فقه، اصول، فلسفه و اقتصاد سید محمدباقر صدر شرکت کرد و در تألیف کتاب «الاُسُس المنطقیّة للاِستقراء» با وی همکاری علمی داشت.
الحائری که به ضرورت تأسیس حکومت اسلامی اعتقاد داشت حتی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، مطالعات تخصصی و نگارش‌های خود درباره مبانی حکومت اسلامی، مبارزه مسلحانه در اسلام و ولایت فقیه در عصر غیبت را پی گرفته بود.
او در تمام برهه‌های تحصیل و مطالعه، همراه استادش سید محمدباقر صدر بوده و زمان‌هایی هم با وی از دور نامه‌نگاری کرده است.
دوره‌ی پساصدر و راهبری کاریزماتیکِ جریان
آیت‌الله سید کاظم الحائری، پس از شهادت سید محمدباقر و سید محمد صدر، به‌نوعی جانشین علمی ایشان شد؛ به طوری که گروهی از مردم عراق وی را به‌عنوان مرجع دینی و سیاسی خود برگزیدند.
پس از شهادت آیت‌الله سید محمدباقر صدر، گروهی از مردم عراق، برای تقلید در مسائل شرعی و نیز مسائل سیاسی به وی روی آوردند. الحائری پس از شهادت استادش شهید صدر، با جریان انقلابی در عراق همراه شد و از آن حمایت کرد؛ وی کتاب «دلیل المجاهد» را هم در همین زمان نوشت.
پس از شهادت استاد سید محمد صدر، الحائری به شکل گسترده‌تری به رهبری جریان انقلابی عراق پرداخت و بیانیه‌هایی بر ضد نظام بعث صادر کرد؛ وی در یکی از بیانیه‌های خود، سران حزب بعث را مهدورالدم اعلام کرده بود.
آیت‌الله الحائری حتی بعد از سرنگونی حزب بعث در عراق نیز به فعالیت سیاسی‌اش ادامه داد؛ مخالفت با قانون اساسی موقت عراق، تدوین قانون اساسی پیشنهادی برای این کشور در ۱۳ فصل، محکوم‌کردن ورود نیروهای اشغالگر آمریکایی به عراق و تأکید بر لزوم حفظ اتحاد و همبستگی میان مردم عراق، مهم‌ترین تلاش‌های سیاسی و فعالیت‌های علمی وی به شمار می‌آیند.
در باب مرجعیت وی، از سید محمد صدر هم بارها نقل شده است که الحائری را اعلم پس از خود دانسته و مردم را برای تقلید به او ارجاع داده است.
سید مقتدی الصدر فرزند آیت‌الله شهید سید محمدصادق صدر، که هم‌اکنون رهبر جریان سیاسی صدر در عراق است، بارها اعلام کرده که بنا به وصیت پدرش، آیت‌الله الحائری را به عنوان مرجع خویش می‌داند.
به همین خاطر، اکنون طرفداران جنبش صدر، مقلدان آیت‌الله سیدکاظم الحائری هستند و برای ایشان ارزش بسیاری قائلند.
کناره‌گیریِ فعال؛ انتقاد و اصلاح روند
آیت‌الله سید کاظم الحسینی الحائری، مرجع تقلید بخش زیادی از شیعیان در عراق روز دوشنبه هفته جاری، بعد از دهه‌ها مجاهدت علمی و تلاش‌های سیاسی، در بیانیه‌ای اعلام کرد که به دلیل ناتوانی جسمی و بیماری، از مرجعیت تقلید شیعیان انصراف می‌دهد.
وی، مقلدان خود و شیعیان را به تبعیت و اطاعت از آیت‌الله العظمی سیدعلی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی دعوت کرده و ایشان را شایسته‌ترین فرد برای رهبری امت اسلام اعلام کرد.
این بیانیه به جز کناره‌گیری، قسمت انتقادی مهم‌تری داشت که گویا متوجه سید مقتدی الصدر و نقش طرفداران جریان سیاسی وی در تحولات میدانی عراق بود.
در بیانیه آیت‌الله الحائری همچنین آمده بود که هر کسی بخواهد با بهره‌بردن از نام دو شهید صدر میان مردم عراق اختلاف بیندازد، در حالی که فاقد درجه اجتهاد و دیگر شرایط لازم است و بخواهد رهبری شرعی را بر عهده بگیرد، از صدری‌ها نیست.
سید مقتدی نیز با شنیدن این مواضع از جانب آیت‌الله الحائری، همان روز دوشنبه کناره‌گیری خود را از سیاست اعلام کرد. وی پس از بیانیه مهم آیت‌الله سید کاظم الحائری، اعلام کرد که هیچ زمانی ادعای رهبری و مرجعیت نداشته و برای همیشه از فعالیت‌های سیاسی کنار می‌کشد.
انتقاد آیت‌الله الحائری از اقدامات سید مقتدی الصدر در ماه‌ها و هفته‌ای اخیر پس از آن صورت گرفت که روز یکشنبه «سید رشید الحسینی» از روحانیون نزدیک به مرجع عالی‌قدر شیعیان در نجف اشرف، در پاسخ به سؤالی از جانب مردم، به این موضوع که حامیان جریان صدر، اعتراضات و تظاهرات‌های اخیر علیه پارلمان و دستگاه قضائی کشور را «انقلاب» علیه فساد توصیف می‌کنند، واکنش نشان داد و گفت: «هر اقدام انقلابی باید با هدایت امام معصوم(ع) در زمان ظهور یا مرجع عالی‌قدر در زمان غیبت، صورت گیرد. ما باید مشروعیت خود را از مرجعیت بگیریم...» این سخنان وی با حمله شدید حامیان مقتدی الصدر در شبکه‌های اجتماعی مواجه شد.
با تشدید این وضعیت و افزایش آمار تلفات درگیری‌ها، بعدازظهر روز گذشته (سه‌شنبه) سید مقتدی الصدر در نشستی مطبوعاتی از ملت عراق عذرخواهی کرده و در اولتیماتومی یک ساعته، خواستار خروج تمام طرفدارانش از منطقه سبز و خاتمه دادن‌شان به درگیری‌های مسلحانه شد.
وی در پاسخ به سؤال یکی از خبرنگاران درباره تماس‌ها با سایر رهبران سیاسی گفت: «هیچ تماسی با گروه‌های سیاسی وجود ندارد. من به طور کامل سیاست را ترک کرده‌ام و بار دیگر به آن بر نمی‌گردم من مطیع مرجع خود، [آیت‌الله سید کاظم الحسینی] الحائری هستم».
