درخواست از برنجكاران غير شمالي: برنج نكاريد

افزايش توليد سطح زير كشت برنج در نواحي استان‌هايي كه با بحران كم‌آبي روبه‌رو هستند، موضع وزارت جهادكشاورزي به عنوان بزرگ‌ترين حامي بخش كشاورزي را در مقابل خودكفايي برنج و افزايش توليد اين محصول تغيير داد.

عباس كشاورز، معاون وزير كشاورزي در گفت‌وگو با «فارس» اعلام كرده كه «يكي از برنامه‌هاي دولت اين است كه كشاورزان غير از شمال كشور را قانع كنيم تا به كشت برنج روي نياورند و ترجيح مي‌دهيم محصولات ديگري را معرفي كنيم؛ چراكه برنج، محصولي بسيار آب‌بر است.»

محمود حجتي، وزير جهادكشاورزي نيز چندي پيش با تاكيد بر تغيير الگوي كشت، بيان كرده بود: «در شرايط كنوني كه با بحران آب مواجه هستيم، كشت برنج منحصرا در مناطق شمالي امكان‌پذير است و كشت برنج در مناطقي به غير از استان‌هاي شمالي به صلاح كشور نيست.» به گفته وي، «به كمك كشاورزان بايد كشت‌هاي جايگزين معرفي شود تا از نظر صرفه اقتصادي و درآمد، تغييري در شرايط كشاورزان ايجاد نشود و دولت در اين شرايط از كشاورزان حمايت مي‌كند؛ چراكه كشاورزان نيز ارزش و قدر آب را به ويژه در شرايط كنوني كه با محدوديت مواجه هستيم، مي‌دانند.»در حال حاضر برنج يكي از محصولات استراتژيك كشور است و بحران كم‌آبي، مسوولان وزارت جهادكشاورزي را وادار به هجمه به توليد برنج كرده است.

براساس آخرين آماري كه توسط دبير انجمن برنج اعلام شده، «سطح زيركشت برنج در كشور 630 هزار هكتار است كه 460 هزار هكتار از اين ميزان مربوط به استان‌هاي گيلان و مازندران است.» بنا به آماري كه جميل عليزاده‌شايق ارايه كرده، از اين ميزان سطح زير كشت، حدود دو ميليون و 300 هزار تن برنج در سال جاري توليد شده است. اين ميزان توليد با توجه به مصرف سرانه برنج براي هر ايراني كه 40 كيلو است، نشان مي‌دهد كه سالانه سه ميليون تن برنج مورد نياز است و با احتساب توليد دو ميليون و 300 هزار تن در داخل، نياز به واردات 700 هزار تن برنج است.

با وجود بحران كم‌آبي و درخواست دولت براي توقف توليد برنج در نواحي استان‌هايي كه با بحران كم‌آبي روبه‌رو هستند، دولت در تصميم جديد خود براي حمايت از كشاورزان، قيمت خريد تضميني برنج را در سال جاري حدود 20 درصد بالا برد. اين موضوع، به طور قطع مشوقي براي كشاورزان براي توليد برنج خواهد بود؛ چنانچه شاليكاران عنوان مي‌كنند: «افزايش قيمت اين محصول سبب افزايش انگيزه شالي‌كاران براي توسعه كشت ارقام پرمحصول برنج مي‌شود. » البته ناگفته نماند كه دولت براي امسال قيمت خريد تضميني بسياري از محصولات زراعي را براي سال زراعي 94 – 93 بالا برده است.

به گزارش «اعتماد»، آخرين آمارها از واردات برنج حاكي از آن است كه در سال 92 بيش از يك ميليون و 965 هزار تن برنج وارد شده است. اين رقم، بيش از يك ميليون تن بيش از نياز واقعي كشور به برنج است. برنج در سال‌هاي اخير كالايي بود كه مي‌شد با آن، تحريم‌ها را دور زد؛ به طوري كه كشورهاي زيادي براي استفاده از نفت ايران، به تهاتر روي آورده بودند؛ هند به عنوان بزرگ‌ترين صادركننده برنج به ايران، در زمره اين كشورها قرار داشت. همچنين در دوره‌يي صحبت از تهاتر برق ايران با برنج پاكستان به جاي پول برق صادراتي بود. اما نكته اين‌جاست كه با وجود كاهش توليد برنج و تصميم جديد سياستگذاران بخش كشاورزي، به طور قطع نه‌تنها از اين آمار كاسته نمي‌شود، بلكه احتمالا واردات برنج روند صعودي را در پيش خواهد گرفت؛ مگر اينكه بخش تجاري كشور تصميم جديدي براي بخش واردات بگيرند.

در چنين شرايطي، وزارت جهادكشاورزي روي تغيير الگوي كشت برخي از مناطق كشور تاكيد دارد؛ استدلال اصلي هم بالا بودن مصرف آب در توليد كشت برنج است. برنج در طول دوره رشد خود به طور متوسط به 30 تا 35 هزار مترمكعب آب نياز دارد كه اين مقدار آب بايد در هنگام پنجه‌زني، تشكيل خوشه و گلدهي به اندازه كافي در اختيار گياه قرار گيرد. بر اين اساس، مسوولان وزارت جهادكشاورزي عنوان مي‌كنند: «در حال حاضر توليد برنج در مناطقي كه حدود هفت تا هشت هزار مترمكعب در هر هكتار آب مصرف مي‌كند، ارزش اقتصادي دارد اما در برخي از مناطق به دليل شرايط اقليمي حدود 25 هزار مترمكعب در هر هكتار آب مصرف مي‌شود كه بايد در اين مناطق ملاحظات زيست‌محيطي در نظر گرفته شود.»به باور محمدحسين شريعتمدار، مشاور عالي وزير جهادكشاورزي، «نمي‌توانيم به هر قيمتي از منابع پايه براي توليد كشور استفاده كنيم، بلكه بايد ميزان نياز كشور را كه در توان منابع كشور نيست، از طريق واردات تامين كنيم و اگر مي‌گوييم خودكفايي به عنوان يك مساله مهم بايد در دستور كار قرار گيرد، نبايد به هر قيمتي آن را محقق كنيم.»

در حال حاضر برنج در استان‌هاي شمالي كشور ازجمله گيلان، مازندران و گلستان و نيز در استان‌هاي اصفهان، فارس، خراسان و خوزستان و... توليد مي‌شود. در ميان اين استان‌ها، اصفهان بحراني‌ترين حالت را دارد و از اين پس، احتمالا ديگر شاهد توليد برنج در اين استان نخواهيم بود. اما مساله‌يي كه وجود دارد، اين است كه آيا به سرعت امكان تغيير كشت در چنين مناطقي وجود دارد؟ آن هم با در نظرگيري اين نكته كه ممنوعيت كشت يكباره توليد برخي از محصولات بدون ارايه الگوي كشت مناسب و حمايت مستقيم از كشاورزان ضربه به كشاورز و اقتصاد كشاورزي كشور خواهد بود.