صفحه نخست » اجتماعی

چرا مردم به سفر می روند؟

سیر تحولات اجتماع و صنعتی و در پی آن حیات شهری در سبک مدرن به نظر می رسد از از دلایل ظهور پدیده سفر رفتن و جابجایی مکانی به شکل نوین باشد .

کد خبر: ۲۷۸۱۰۴

تاریخ انتشار: ۲۴ مرداد ۱۴۰۱ - ۱۵:۰۳

صدای ایران- حمید سعادتی دانشجوی کارشناسی ارشد جهانگردی طی مقاله ای به بررسی علت های سفر کردن از زوایای مختلف پرداخته است.

چکیده

حیات انسان یک سفر است. بحث گردش و سفر رفتن و جابجایی مکانی در عصر حاضر از ابعاد گوناگون قابل بررسی است. اینکه مردم چرا به گردش می روند دلالت عینی و ضمنی بر آن تاثیر دارد. دلایل عینی مثل گردش برای تفریح و خوش گذرانی که نباید دلایل کششی و رانشی برای آن را از نظر دور داشت . اما دلایل ضمنی مانند یک نیاز ضروری برای تحمل حیات مدرن ضرورت آن را تاکید می کند. و صنعت مد هم آن را کالایی اساسی معرفی می کند.
دلایل روانشناختی و اجتماع شناختی، مسائل فولکولریک و به همین گونه دلایل اقتصادی از جمله مباحثی است که در برسی گردش و سفر رفتن و جابجایی مکانی باید مورد توجه قرار گیرد. سیر تحولات اجتماع و صنعتی و در پی آن حیات شهری در سبک مدرن به نظر می رسد از از دلایل ظهور پدیده سفر رفتن و جابجایی مکانی به شکل نوین باشد .
باتوجه گستردگی موضوع دلایل گردش رفتن و جابجایی مکانی مردم لازم بود که از منابع, مقالات و حتی مصاحبه های میدانی گوناگون استفاده می گرفت. به همین دلیل با مطالعه مطالعات جامع قبلی که دربر گیرنده جوانب گوناگون بودند, سعی بر این موضوع کردیم که به صورت تحلیلی به جامع ترین پاسخ موجود برسیم تا جوانب دلایل گردش رفتن و جابجایی مکانی مردم از دیدگاه محققین و پژوهشگران خارجی و ایرانی در مناطق گوناگون جهان در سطح بین المللی, منطقه ای و کشوری مشخص شود.

چکیده انگلیسی

Abstract

Human life is a journey. The issue of travel and tourism in present can be studied from different dimensions. Why people go on a trip has implicit effects on it.
Objective reasons such as travel for fun and entertainment that should not be overlooked.
reasons such as an urgent need to be free from endure modern life and its necessity, And reasons such as travel becoming the fashion industry introduces it as a basic commodity.
Psychological and sociological reasons, cultural issues as well as economic reasons are among the topics that should be considered in the study of travel and tourism. The course of social and industrial developments, followed by urban life in a modern style, seems to be one of the reasons for the emergence of the tourism phenomenon in a new form.
Due to the wide range of topics for people traveling, it was necessary to use various sources, articles and even field interviews. For this reason, by studying previous comprehensive studies that included various aspects, we tried to reach the most comprehensive answer available analytically to discuss the reasons for people traveling from the perspective of foreign and Iranian researchers in different parts of the world. Specify international, regional and national.

مقدمه

گردش و سفر رفتن و جابجایی مکانی

ذات گردش و سفر رفتن و جابجایی مکانی چیست؟ چرا برای ما لذت بخش است؟سرکار خانم آفرین فریده وهمکارانش در مقاله ای که در سال اخیر از منظر زیباشناسانه کانت به گردش پرداخته است, چنین نوشته که انسان با توجه به زاویه دید همه جانبه، از بخش غایت‌ها و شناخت جایگاه خود به عنوان غایت واپسین و عنایت به غایت فرجامین، به زاویه دید جزیی‌تر در تأمل بر جلوه‌ها و جذب کننده‌های طبیعی و زیبایی‌های آزاد و وابسته متکی به طبیعت، مصنوعات و آثار هنری دست می‌یابد. در نهایت نقش زیبایی و والایی طبیعت در پرورش بعد اخلاقی و اعتلای فرهنگ انسان به منزله یکی از پایه‌های اساسی زیباشناسی سفر رفتن و جابجایی مکانی به‌ویژه به صورت طبیعی و ذاتی انسان مطرح می شود.(1)
از دیگر منظر گردش در اجتماع جديد، ديگر سير آفاق و عبرت گيري و تجربه اندوزي اخلاقي نيست، بلكه بيش از هر چيز به تعليق درآوردن زندگي روزمره به اميد كسب لـذت، شـادكامي و زدودن ملال از زنـدگي عـادي اسـت. پيشـرفت هـاي فناورانـه راه را بـراي مسافرت به دور و نزديك جهان هموار كرده و گردشگري به بخشي از زندگي امروز مـردم جهان تبديل شده است. گردش مالي سالانه ي به دست آمده از گردشگري داخلـي و خـارجي در برخي كشورها بالغ بر ميلياردها دلار است و براي بسياري از كشورهاي جهان، اين پديده در قالب صنعت گردشگري به يكي از مهمترين منابع كسب درآمد و بخش مهمـي از اقتصـاد، تبديل شده است. چنين پديده اي بر اساس واقعيتهاي مهم سياسي، فرهنگـي و اجتمـاعي متكي است. امروزه گردشگري به عنوان بخشي از نيازهاي زندگي اجتماعي چنان بـديهي و ضروري تلقي ميشود كه برخي كشورها در قالب سياست اجتماعي به سياست گـذاری در جهت امكان پذير كردن گردشگري براي طبقات فرودست اجتماع روي آورده اند. در ايـران نيز در سالهاي پس از جنگ به مرور گردش داخلي دوباره رونق گرفت و به تدريج به بخشي از سبك زندگي طبقه متوسط و سپس طبقـات ديگـر اجتماع بـدل شـد. تصـوير ترافيـك مسيرهاي خروجي تهران در چهارشنبه ها كه هزاران نفر راهي شمال كشور هستند، تقريباً در سرتاسر سال تكرار ميشود . در ادبيـات مطالعـات گردشـگري بـا توجـه بـه رويكردهـاي گوناگون، تعريف هاي گوناگوني از اين پديده ارائه شده كه مقصود و هدف از گردشگري در اين پژوهش برگرفته از تعريف سازمان جهاني گردشگري است: «مجموعه فعاليت هـاي فـرد يا انسان هاي كه به مكاني غير از مكان عادي زنـدگي خـود مسـافرت و حـداقل يـك شـب و حداكثر يك سال در آنجا اقامت مي كنند و هدف از مسـافرت آنـان نيـز گذرانـدن اوقـات فراغت است و اهدافي نظير تحصيل، درمان، مهاجرت، اشتغال و يا كسب درآمـد را دنبـال می کنند(2)
عالمان مديريت، اقتصاددانان، جغرافيدانان و درنهايت انسان شناسان و اجتماع شناسـان ازجمله انديشمنداني هستند كه با اطلاق عناويني گوناگون همچون صنعت، بـازار و پديـده، براي شناخت گردشگري در همين بادي امر مسيرهاي متمايزي براي درك اين پديده آغـاز ميكنند و هر كدام از آنان با پرداختن به وجه، جنبه و بعدي خاص از اين پديده از منظـر و قاب تحليلي خاص آن رشته، داعيه درك درست تري نسبت به ديگر رقبـاي تحليلـي ايـن حوزه دارند. به رغم وجود رشـته هـاي علمـي گوناگون در شناسـايي گردشـگري، نتـايج تحقيقات داخلـي و خـارجي نشـان مـي دهـد، درك معنـاي صـرفاً اقتصـادي از مقولـه ي گردشگري و گردشگر به عنوان يك كـالا، محصـول، رفتـار و يـا كـنش اقتصـادي، نـوعي فيتيشيسم اقتصادي از اين پديده رقم زده است تا درنتيجه عرصـه بـراي نشـان دادن دركـي اجتماعي و فرهنگي از آن بسيار تنگ شود. به بيان ديگر، در سال هاي اخير، با برسـاخت و ترسيم چهره ي خاصي از آن به منزله ي مقوله اي اقتصادي و به معناي كالايي پول سـاز و مائده اي آسماني براي رشد و توسعه اقتصادي، از بازنمايي چهره ي اجتماعي و فرهنگي آن غفلت شده است. اجتماع شناسي از گردشگري به عنوان پديده اجتماعي تام نام مـي بـرد و هماننـد ديگـر پديده ها يا واقعيت هاي اجتماعي، تبيين و تفسيري دقيـق و همـه جانبـه از گردشـگري را كاملاً اجتماعي مي داند، لذا تفسير و ارائه ي تحليل از ايـن پديـده را همزمـان در سـطوح كلان، ميانه و خرد و همچنين با توجه به نقش همزمان عامليت و ساختار پيگيري مي كنـد . در ايران به رغم عموميت و اهميت يافتن پديده گردشـگري، پژوهش هاي جـدي بـراي درك گردشگري و كنش گردش به عنوان پديدهاي اجتماعي در ادبيات دانشـگاهي صـورت نگرفتـه است. همچنين در برنامه هاي پنجساله توسعه ي بعد از انقلاب اسلامي به گردشگرهاي ايرانيـان در داخل و خارج از كشور توجهي نشده و سياست گذاري ها تنها متوجه جـذب گردشـگر خارجي به منظور تحقق اهداف و منافع اقتصادي اسـت. مسـئله مهـم تـر آنكـه معنـا هـا ازبازنمايي هاي خاص در اجتماع و فرهنگ ناشي مي شوند، ازايـن رويـا پويـا، تغييـر پـذير و تبديل شدني هستند؛ بنابراين معاني ذاتا در رفتار مسافران خارجی وجود ندارنـد و بلكـه در ايـن تجربه عنصر شناختي وجود دارد كه اين شناخت با تفاسـير و معـاني مسافران خارجی از عمـل جابجايي، تحرك و گردشگري بر اساس واقعيت ها و عناصر اجتمـاعي كـلان تـر به دست آمده ميشود. لذا گام اول فهم و درك تجربه و بازنمايي گردشگر از عمل گردشگري است كه بر اساس آن درك و فهم، ماهيت گردشگري روشن مي شود و در گام بعدي ارائه ي تفسـيري از اين درك با توجه به عناصر و واقعيت هاي كلان ميانه و خرد اجتماعي است. درپژوهشي با عنوان «منازعـه ي معنـا در ميـدان گردشـگري، مورد پژوهش: مسافران خارجی شهر سنندج» درصدد هستند تا بـا كاربسـت مفـاهيم و روش هـاي كيفي ايماژها، تصورات، پيش پنداشته ها و انگارههاي ذهني گردشگراني كه در بهـار 95 بـه شهر سنندج گردشكرده اند را فهم و تفسـير كننـد. نتـايج تحقيـق نشـان مـيدهـد مسـافرت مسافران خارجی به اين منطقه بنا به تفسـير خودشـان، واجـد پيامـدهايي مثـل «تغييـر نگـرش و انتظارات »، «تسهيل تعامل »، «دگرديسي ايستار ها » و « كم رنگ شـدن مرزهـا» اسـت . مقولـه هایی هست كه از دل تحليل همه مقولات تحقيق به دست آمده شـده و بـه مـدد آن مـي تـوان فراينـد گردشگري به شهر سنندج را قرائت كرد " گردشگري به مثابه قلمرو مبادلـه و منازعـه معنـا " است(3).
در پژوهش اي با عنوان «معنايـابي و معنـا سـازي متقابـل گردشگر و گردشگري، پژوهش موردي: شهر همدان» با رويكـرد كـنش متقابـل نمـادين بـه پژوهش چگونگي معنايـابي و تفسـير مسافران خارجی از گردشـگري و مكـان هـاي گردشـگري مي پردازند. پژوهش در تمامي مراحل بررسي خود متأثر از رويكرد روششناسي گـافمن و بلومر بوده است. تعداد 13 مقوله كه همه آنها از يافته ها نشاءت گرفته اند استخراج شده كـه عبارت اند از: جستجوي اصالت، سوژه ادبي، گريز از يكنـواختي، فردگرايـي، جمـع گرايـي، خداشناسي، طبيعت گرايي، زيبايي شناسي، تعامل فرهنگي، ارزشمندي آثـار باسـتاني، تعامـل فرهنگي، سوژهاي مشهور، جذب کننده هاي معماري، آب وهواي مطلـوب اسـت(4).
دانشمندان آمریکایی طی مقاله ای در سال 2005 چارچوب اصلي بحث خـود را مفهـوم گـافمني نمـايش و مفاهيم وابسته به آن مثل نقش، صحنه، جلو و پشت صحنه قرار ميدهند. آنها تجربه گردش به فيجي را نمايش يا مجموعهاي از نمايشها مي داننـد كـه به دست آمده آن تقويـت هويـت هـاي گذشته ي مسافران و تحرك طبقاتي است. آنها معتقدند، نمايش چارچوب مناسبي را فراهم ميكند كه ميتوان فرآيندهاي جذب مسافران خارجی مثل ساخت هويـت را در آن ديـد. نمـايش هـاي گردشگري تنها بخش كوچكي از نمايشهاي كليتر زندگي اجتماعي و عمل مصرف است. به نظر نويسندگان، مسافران كوله به پشت فيجي با هويت غالباً غربـي بـا ظرايـف معنـي و تفسير نمادين كه در فرهنگ فيجي خيلي اهميت دارد، همدل و همراه هستند. به بيـان ديگـر به نظر ميرسد نمايشنامه هاي توريستهاي كوله به پشت در فيجي به ندرت با روابط قدرت نامتوازن در تقابل قرار ميگيرد و نقشها و شخصيت هاي متنوعي كه مسافران خارجی بـه عهـده مي گيرنـد، تمرينـي بـراي بازگشـت آنهـا بـه زنـدگي روزمـره فـراهم مـي كنـد(5).
ارائه تحلیل های جامع از سفر رفتن و جابجایی مکانی، با توجه به اهمیت و ابعاد گسترده فولکولریک، اقتصـادی، سیاسـی، روانـی، اقلیمـی و اجتماع آن، یکی از دل مشغولی های اساسی متفکرین علوم انسـانی و به همین گونه دولـتمردان اسـت. ازایـن روی امـروزه نظاره گر تولد فرضیه هایی تخصصی در فیلد سفر رفتن و جابجایی مکانی هستیم. متفکرین مدیریت، روانشناسان، اقتصاددانان، جغرافی دانان و به طور خاص انسان شناسان و اجتماع شناسان ازجمله اندیشمندانی هسـتند کـه بـا اطـلاع عنـاوینی گوناگون همچـون صنعت، بازار و پدیده برای تبیین سفر رفتن و جابجایی مکانی، در بادی امر مسیرهای متمایزی برای در این واقعیت مدرن آغاز می کنند و هرکدام از آنان با پرداختن به وجه، جنبه و بعدی خاص از این پدیده از منظر و قاب تحلیلی خاص آن رشته، نسبت به دیگـر رقبـای تحلیلـی خـود دارنـد. اندیشـه اجتماع شـناختی در تحلیـل پدیـده سفر رفتن و جابجایی مکانی بـه رغم مخالفت هایی از سوی اجتماع شناسان رسمی و کلا سیک به غیراز زیمل و بنیامین در پذیرش این حوزه نوین مطالعـاتی سهم بسزایی داشته است و فرضیه پردازانی همچون بورستین، مـک کانـل، اریـک کـوهن، جـان اوری، روجـک، بـاومن، لووگرن، کلمن و غیره به مطالعاتی در این فیلد میپردازنـد(6).
پیدایش نوگرایی را به دوران رنسانس و جایگزینی اجتماع سنتی یا پیشامدرن منتسب میدانند. مشخصاً، نوگرایی بـه نظـم اجتماع نوینی اشاره دارد که طی دو یا سه سده گذشته پدید آمده است. بر اساس مطرح ترین فرضیه های موجـود در فیلد نوگرایی، سفر رفتن و جابجایی مکانی ریشه در واکن مردم مدرن و مقاومتشان علیه وجه تاریک نوگرایی دارد. بر این اسـاس سفر رفتن و جابجایی مکانی به عنوان فرار از ازخودبیگانگی نوگرایی بررسی می شود. مطالعات سفر رفتن و جابجایی مکانی، به شفافسازی آنچه در اجتماع عـادی اشـتباه است و ممکن است مبهم باقی بماند کمک می کند. »افسون زدایی حیات مسافران خارجی به وسیله جنبه تاریک نوگرایی، بـه صورتی ناخودآگاه در نیازهای آنان برای اجرای نوعی نقش و تعقیب سبک حیات، مخالف با حیات عادی و روزمره آنها، بیان می شود«(7).
طبق دیالکتیک عظیم لوگوس و اروس، دو فضای گوناگون در نوگرایی وجود دارد. ازیک سو فضای نوگرایی لوگوسی کـه با فضای انتزاعی توصیف می شود که در آن کمیت بیش از کیفیت، بهـره وری بـیش از شـاعرانگی، ابـزاری بـودن از ارتباطی بودن و سلطه بیش از تخصیص تسلط دارد. در سو دیگر، فضای اروس یا آنتی لوگـوس اسـت. اگـر فضای لوگوس منبعی همه جانبه برای نظم و کنترل است، فضای اروس منبع لذت بردن از حیات است. درواقع ، اروس همیشـه در برابر لوگوس می ایستد و مقاومت می کند، زیرا اروس پویا و اساسی هستی ما است. پس نوگرایی شـامل فضـای شاعرانه، فضای امیال، فضای لذت ، فضای بازی و فضای اروس است که سفر رفتن و جابجایی مکانی با فضای اروتیک نظم مدرن پیوند می خورد(8).
بر اساس دیدگاه مارکس، اصالت شخصی حیات واقعی فرد مستلزم یک اجتماع اصیل هستی شناسانه است)به عنوان مثال روابط انسانی که در آن تلاش برای اصالت شخصی، دیگر در تقابل با اجتماع و یا اجتماع به عنوان یـک همه نیست. گذشته از آن، اصالت شخصی، مستلزم اصالت هستی شناسانه روابط انسانی نسبت به طبیعت است؛ بنـابراین، روابـط بین انسانی اصیل همان روابط بین انسان- طبیعت اصیل و خود اصیل، به گونه دیالکتیکی بـه یکـدیگر وابسـته هسـتند. تحقق هرکدام، مشروط به تحقق دو مورد دیگر است؛ بنابراین، مفهوم حیات واقعی فرد مـارکس، بـه معنـای گسـترده تر اصالت هستی شناختی اشاره دارد کـه اصـالت جـویی مسافران خارجی، مصـداقی خـاص بـرای آن اسـت. در روابـط اقتصـاد سرمایه داری که مستلزم کالایی سازی نیروی عملکرد و شغل است، روابط انسانی دیگر مطمئناً اصیل نیست؛ بنابراین روابـط انسـانی اصیل، بایستی بیرون از نظام اقتصادی، یعنی در سپهر خصوصی، در اجتماع عاطفی و غیره جستجو شـود. سـازمان های رسمی عقلانی، در بخش های دولت و کسب وکار رخ می نمایاند و نظم های عملکرد و شغلی خشک بر انسان ها تحمیـل می شود؛ نظم هایی که با امیال واقعی و یا خواسته های ناخودآگاه انسان ها در تضاد است. برای انطباط با فشارهای سازمانی و محیطـی، انسان ها بایستی این شخصیت محدودیت آفرین خشـک را، بـا هزینـه کـردن تمـام حـداقل بخشـی از خودانگیختگی هـا، انگیزشها و آرزوهای خود بپذیرند. به همین گونه، سـازمان رسـمی عقلانـی احسـاس فقـدان اصـالت شخصـی را برانگیـزد. صنعتگرایی به عنوان شکلی از قدر بیجان و یا فناورانه مسلط بر طبیعت، بازدهی انسانی را چندین برابـر می کند ایـن اقـدام، خطرهـای خـاص خـودش را دارد و درنهایت، رابطـه اصـیل انسـانها بـا طبیعـت نـابود می شود(9).

باید گفت که به همان اندازه که نوگرایی پیشرفت می کند، بدی های آن نیز بـه دلیل بی اصالتی وجودی رشد می کند. تجلی چنین نارضایتی هایی، دلالت بر این دارد که برخی چیزها نیاز اسـت تـا تغییـر کنند. آشکار است اگر کسی انتظار تغییر تام پروژه نوگرایی را به عنوان یک همه نداشته باشد، راه حل فـوری و سـاده ایـن است که محیط حیات اش را ترک کند. برای کسی که رؤیای تغییر حیات کـردن یـا تغییـر زیسـت را دارد گردش رفتن و جابجایی مکانی ساده ترین روش است. مردم مدرن به منظور فراموش کردن و یا فرار از دهشت نوگرایی، بـا ورود به جهان جدا، خارق العاده و بدیل به دوراز خانه گردش می کنند. سفر رفتن و جابجایی مکانی راهی بـرای دسترسـی بـه اصـالت وجـودی است؛ سفر رفتن و جابجایی مکانی درحالیکه در برابر واقعیت روزمره مقاومت می کند، تجربه ای درهم فشـرده و متمرکـز از بودن، در جهانی بدیل را پیشنهاد میدهد. چنانچه واقعیت روزانه، با پیچیدگی، تصنعی بودن، خود محدودیتی و یـا بـه طور خالصه با بی اصالتی هستی شناختی مشخص شود، سپس سفر رفتن و جابجایی مکانی دسترسی به جهـان اتوپیـایی فولکولریک و اجتماع ساختارمندی را ایجاد می کند که در آن مردم به نحوی مشروع، سادگی، طبیعی بـودن را تجربـه می کنند؛ بنابراین مردم مدرن گردش دوست دارند(10).
تحت نظام نوگرایی، دلایل فراوانی همچون معرفی فنـاوری نوین، تقسـیم عملکرد و شغل و مـدیریت علمـی در رشـد تولیـدگری و بهره وری سهیم هستند. در میان سایر دلایل، استفاده عقلانی از زمان نیز فراوان مهم اسـت. در نوگرایی، زمان به عنوان یک منبع ، کاال و ارزش دیده می شود، لذا به عنوان اصل عقلانی حاکم می شـود. طبـق ایـن تعریـف، نظـم زمانی نوگرایی، فراتر از ضرب آهنگهای طبیعی پی میرود و اساساً موضوع دیکته شـده محـدودیت اقتصـادی اسـت و به عنوان امری عقلانی محسوب می شود. از دیگر جهت، بیشتر شدن اوقات فراغت شخصی، تولیـدگری مطلـوبی در روابط صنعتی ایجاد می کند. بدیهی است، وقتی یـک اجتماع، بتوانـد چنـدین بـار بـرای یـک ورودی از قبـل داده شـده، خروجی های بیشتری تولید کند، این وضعیت نشان میدهد که میزان خروجی تولیدشده، زمان کمتری را نسـبت بـه قبـل طلب می کند. این بیشتر شدن تولیدگری، تاکید بر این موضوع دارد که بـرای افـزای اوقـات فراغـت یـک پتانسیل وجود دارد. اتحادیه سازی، به همراه سایر دلایل همچون مشارکت دولت، این پتانسیل را به واقعیت تبدیل کـرده است. در دوران پس از جنگ جهانی دوم، شاهد ظهور فراغت جهانی، در بین فراوانی از ملتهـای توسـعه یافته اقتصـادی هستیم. تعطیلات با حقوق زمان آزاد، به عنوان حق استحقاقی تلقی می شود و ظهور تعطیلات مرخصـی بـا حقوق، تجسم فراغت جهانی است.نیاز اجتماع گذران تعطیلات مدرن، با ظهور نیاز مشروع نسـبت بـه تعطـیلات بـا حقوق، مسافر واوقات فراغت همراه شد. ایـن حقـوق نـه صـرفاً بـه دلیـل پیشـرفت فنـاوری یـا ارتقـای استانداردهای حیات، بلکه به لطف وابستگی متقابل فزاینده کارکردی بین گروهها و طبقـات به دست آمده شـد. تعطـیلات بـا حقوق، یکی از پیامدهای صنعتی شدن و روابط صنعتی مدرن است. درواقع ، عمومی سازی گذران تعطیلات ، دلالت بر رشد همه جانبه درآمد و زمان آزاد مورد مصرف دارد و به تغییر دراجتماع اشاره دارد. همانطور که پیلمـو اشـاره می کند، یکی از ضروریترین خواسته ها برای بیشتر شدن گذران تعطیلات مدرن عبارت است. رفته رفته تعداد زیـادی از اشـخاص در اجتماع پدید آمدند که بیش از مخارج حیاتشان درآمد داشتند؛ و آنها ترجیح میدهند تا بخشی از درآمد مازادشـان را در تعطیلات خرج کنند(11).

اگزوتیسم در سفر رفتن و جابجایی مکانی به عنوان خواسته قوی به منظور در تفاوت ، یگانگی یا تنوع بر اساس پرسش هایی پدید می آید که در محل سکونت شهرنشینان برای فرد ایجاد شده اند. این پرسش ها مبتنی هستند بر خود انتقادی و تفاوت داشتن ایدئال گرایی وکنجکاوی است. ازدید دیگر همه جانبه و رایج مقدر خواهیم بود اگزوتیسم در سفر رفتن و جابجایی مکانی را، سه نوع دانست: نوع اول اگزوتیسم خنثی است که اشاره به تفاوت رمانتیک خالص، یگانگی و تنوع بین هردو سو دارد. نوع ثانی، اگزوتیسم از پایین به بالا است که اشـاره به ملتهـای ضـعیف، پرسش جو و کنجکـاوی در مـورد ملتهـای پیشـرفته دارد. در ایـن نـوع اگزوتیسـم در سفر رفتن و جابجایی مکانی آسمان خراشها و سازههای الکترونیکی در مراکز شهرهای بزرگی همچون نیویورک و هنگکنگ و توکیو بـه عنوان اگزوتیک دیده می شوند. نوع سوم اگزوتیسم بالا به پایین اسـت کـه اشـاره بـه کنجکـاوی کشـورهای پیشرفته در مورد بدویت و فرهنگ های اگزوتیک گروههای قبیله ای و یـا ملتهـا و اشـکال طبیعـی حیات دارد. بیشـتر احساسات اگزوتیسم غربی متعلق به این نوع است. " اگزوتیسم بالا به پـایین" دلالت بـر مفهـوم"خـود برتربینی" دارد، جایگاه فیزیکی که در آن بالا می ایستند تا به چیزی شگفت، بیگانه و غریب نگاه کنند. همانطور کـه ترنـر و اش اشـاره کردند" اگر بومیان خیلی مرفه و تحصیل کرده بودند دیگر ویژگی ممتازی نداشتند"؛ بنابراین" اگزوتیسم باال بـه پـایین" مفهوم این پی فرض را مخفی می کند: "مای متمدن" برتر از "آنهای عجیب وغریب" است.
عشق اگزوتیـک ممکـن نیست مستقیماً توسط هوشیاری خود برتر تولید شود، بلکه توسط آگاهی با برخی ابعاد تمدن "برتر" شـخص تولیـد می شود. به هرحال، آگاهی خودبرتربینی همیشه پشت سر ذهنیت اگزوتیسم کمین کرده است. این خود برتری، خواسته های استبدادی را مجسم می کند (12).

جهانی شدن و گردشگری

جهانی شدن یک اتفاق در حال انفجار است, دهکده جهانی شکل گرفته است. ملی شدن بـا جهانی شـدن درهم تنیده است. ملی شدن میل به بزرگ نمایی همان جهانی شدن را دارد, تفاوت های موجود دارد، جهانی شدن گرایش به متعامل سازی و کنار آمدن با تفاوت های آغازین دارد. در عصر استعمار، جهانی شدن برخاسته از میل به غرب برای از بین بردن یا غلبـه بـر تفاوت ها و غیریت هایی بود که در مقاصد مورد استعمار وجود داشت؛ همانطور که در قتل عام سرخپوستان بـومی آمریکـا توسط سفید پوستان اروپایی نشان داده شده است؛ اما در فرآیند جهانی شدن از ناپختگی های استعماری گذشته کمتر نشانی وجود دارد و فراوانی از مستعمرا مستقل فرض شدند، هرچند ملتهایی که ازنظر اقتصـادی ضـعیف هسـتند هنـوز بـه کشورهای پیشرفته وابسته هستند. برای نمونه، مهاجران، پس از جنگ جهانی دوم به غـرب نفـوذ کردنـد و جهانی شـدن معنای خنثی بودن را کسب کرد. جهانی شدن اشاره به فرآیندی اجتماع دارد که محدودیت های جغرافیایی در ترتیبات فولکولریک و اجتماع کنار رود و مردم به نحوی چشمگیر این عقب رانـدن را درک کننـد ازلحـاظ تئوری، جهانی شدن پدیده قطعی ملیت زدایی است که این فرآینـد شـامل ملیـت زدایـی از سـرمایه، دارایـی، فناوریهـا، ارتباطات، کالاها مانند کوکاکولا، سبک حیات، ارزشهـا و باورهـا اسـت (13).

همـانطور کـه فیچراستون بیان می کند: فرآیند جهانی شدن، باید به عنوان گشایش نوعی احساس در نظر گرفته شود که در حال حاضـر جهان مکانی واحد با تماس های فزاینده است که موجب گفتگویی بیشـتر میـان دولـت- ملتهـا، و تمـدنهای گوناگون شده است: یک فضای گفتگویی که بتوانیم در آن انتظار تعامل خوب با مخالفتها، نزاع و رویکردهـای مخالف را داشته باشیم، نه اینکه تنها با یکدیگر و به صـورت جمعـی کـارکنیم چنـین تجربـهایی به طوری فزاینده شعور و جهت گیری انسان ها و تصور آنها نسبت به جهان را تغییر داده است(14).

اگر در نوگرایی اولیـه، یـک گردش باهدف کنجکاوی به مقصدی دورافتاده به دلیل زمانبر بودن و همینطور خطرا زیاد ناپسـند بـوده اسـت، امـروزه به عنوان امری فراوان عادی دیده می شود. پیشرفت زیاد ارتباطات ، وسایل حمل ونقل و تواف میـان اکثـر ملتهـا اشـکال گوناگون حیات تعاملی تطبیقی را گسترش داده است درواقع جهـان به قـدری کوچک شـده است که دیگر ایده های سنتی به کار نمی آید. انسان ها می توانند امروز در لندن و فردا در توکیو باشند، حضوری که از قبل بـه آن فکر نکرده اند. کشورهای خارجی در دسترس روستائیان دهکـده جهـانی قرارگرفتـه اسـت: انسان ها از سفر رفتن و جابجایی مکانی لـذت می برند و میل دارند که کنجکاوی فولکولریک خود را ارضا کنند.

مقاصد سفر رفتن و جابجایی مکانی و کشورهای خارجی آنچه هـانرز ارائه داده است تبدیل به منزلگاه دوم شده اند: اسپانیا، خانه طلوع آفتاب، هنـد خانـه خـدمتکاران، آفریقـا خانـه شـیرها و فیل ها است در یک جمع بندی باید تأکید کرد که سفر رفتن و جابجایی مکانی بینالمللی که در طـول دوران پس از جنگ جهانی دوم و درنهایت جهانی شدن رونق گرفته است. از سال 1970 بـه بعـد، خطـوط هـوایی، شـرکتهای سفر رفتن و جابجایی مکانی، هتلها، بازاریابی، بیمه، بانکداری و همه مواردی که بـرای سفر رفتن و جابجایی مکانی بین المللـی ضـروری هسـتند، بـه طور فزاینده ای بین المللی، فراملی و یا چندملیتی شده اند؛ بنابراین، اگرچه جهانی شدن در تن با ملی شدن اسـت، امـا تنـوع و تفاوت ها را از دنیای حاضر ما نمی زداید. جهانی شدن، منجر به حذف کنجکـاوی هـای بین المللـی نمی شـود بلکـه برعکس، جهانی شدن منجر به دهکده سازی دنیای حاضر ما می شود و بنابراین، حس انسان ها، نسبت به زمان و فضا را تغییر میدهـد و برای آنها دسترسی راحت به تنوع و تفاوت ها را فراهم می کند. در این مفهوم، جهانی شدن، بـرای توسـعه سفر رفتن و جابجایی مکانی بین المللی سودمند است(15).

فرض بنیادین سفر رفتن و جابجایی مکانی به مثابه پدیده ای در حیات شهری و برگرفته از نظم های مدرن در طی چند دهه اخیر رشد چشمگیری یافته است. توسعه فرضیه ها در این فیلد به حدی قابل توجه بوده است که فرضیه پردازان این حوزه، تئوری های موجود را رقیبی قدرتمند برای بنیان های کلاسیک فرضیه های علوم اجتماع در شناخت امر اجتماع ارزیابی می کنند.سفر رفتن و جابجایی مکانی صرفا در پرتو نظام نوگرایی و زایش های مثبت و منفی و یا وجوه تاریک و روشن آن در حیات شهرنشینان قابل تبیین است. از یک سو زایش اجتماع سفر رفتن و جابجایی مکانی جذب کننده نوگرایی است؛ لذا ظهور گردشگر با بالندگی شرایط نوگرایی و مظاهرش همچون تعطیلات سازی، سبک حیات شهری مبتنی بر جدایی کار از اوقات فراغت، جهانی شدن، ارضای اروس به واسطه نهادهای نظم شهری، مصرف، ارضای کنجکاوی در فضای دور از شهر و اگزوتیسم مصادف است؛ از سوی دیگر، سفر رفتن و جابجایی مکانی نوعی فرار ازخودبیگانگی نوگرایی، رهایی از نظم لوگوسی، زیست افسون زدوده شهری و کشف اصالت و خود اصیل در دنیای حاضر ما غیرشهری درک می شود (16).

دلایل کششی و رانشی در سفر

با توجه به ارتباط انگيزه هاي گردشگري با انتخاب مقصد گردش، كسب دانش در زمينه پيش بيني الگوهاي آتي رفتار گردش مسافران خارجی نقش حیاتی دارد. طی پژوهشی به منظور تحلیل دلایل انگيزشي مؤثر بر تصميم گيري مسافران خارجی اروپايي در انتخاب ايران به عنوان مقصد گردش با تحليل عاملي نظرهاي 404 گردشگر اروپايي، چهار دسته عامل كششي شامل جـذابیت امنیت و آسودگی خاطر، جذاب جستجوي تنوع و جذابيت فولکولریک و تاریخي مقصد شناسايي شدند. براي مسافران خارجی اروپايي كسب دانش و يادگيري تاریخی و ميراث فرهنگي عامل انگيزشي مهمي است، اما آنها در پي وجود امنيت در مقصد و به همین گونه برمبناي تبليغات دهان به دهان به گردش به ايران ترغيب می شوند. حضور فعال در فضاي مجازي، ارائه اطلاعات مرتبط با گردشگري ايران و تلاش براي ارائه تصاوير واقعي از كشور، موجب جـذب تعـداد بيشتري از مسافران خارجی اروپايي ميشود. به اين منظور، بايد به سه جنبه اصلي مقاصد گردشگري شامل بهبود روابط سياسي با ساير كشورها، حفاظت از منابع فرهنگي و طبيعي و ارائه خدمات و تسهيلات گردشگري توجه شود(17).

اهميت انگيزش در دانش گردشگري به اندازه اي است كه واهاب معتقد است حـوزه مطالعاتي انگيزه هاي گردش، پايه و اساس مطالعات گردشگري را شكل مى دهـد و ايــن مطالعـات بخـش جدايي ناپذير توسعة گردشگري به شمار مي آيد . مسائل كليدي پيش روي بسياري از محققین و پژوهشگران گردشگري درك چگونگي انتخاب مقصد گردش از سوي مسافران خارجی اسـت، زيـرا ايـن مسئله هـم بـرای نظريه پردازان گردشگري و هم براي شاغلان در حوزه بازاريابي، برنامه ريزي و توسعه يك مقصد گردشگري بسيار حائز اهميت است. بازاريابها براي موفقيت در بازاريابي مقاصد و خدمات گردشگري بايد دلایل انگيزاننده مؤثر بر تصميم سـفير و رفتـار خريد را بطور جـامع بررسي و تحليل كنند (18).

از اين رو، بسياري از صاحبان كسب و كارها به دنبال تكرار رفتارهاي خرید مشتريان خود هستند انگیزش فقـط يكـي از متغيرهاي گوناگوني توضـيح رفتـاراست که در يـادگيري ،ادراك، شرطی سازي فرهنگـي گردشگر نقش دارد، اما از آنجاكه انگيزه عامل هدايتگر موجود در پس تمام رفتارهاسـت، در ايـن زمينه متغيري حياتي به شمار می آيد (19).

از این رو، پژوهش در این حوزه نقطه آغاز سـایر پژوهشهاي منوط بـه رفتـار گردشگر و حتي درك سيستم گردشگري است .با درنظرگرفتن و جابجایی مکانی اهمیت اقتصادي گردشگري و هم چنين با توجه به اهميت توسعه صادرات غير نفتي در ايران و اين واقعيت كه درآمد به دست آمده از مسافران خارجی ورودي در برخي از كشورها چندين برابر درآمد به دست آمده از نفت در كشورهاي نفت خيز است توسعة صنعت گردشگري در ايران اهميت ويژهاي مي يابد(20 ).
افزون بـر منابع و جذب کننده هاي گوناگون فرهنگي، طبعيي و انسان ساخت، تنوع گسترده جغرافيايي و اقليمي برخورداري ايران از هجده اثر ثبت شده در فهرست سايت هـاي ميـراث جهـاني يونسـكو و در كنار آن آداب و رسوم گوناگون و مهمان نوازي ایرانیان شرایطي مناسب را براي توسعه ایران بـه عنـوان مقصد گردش را در كنار مسافران خارجی بين المللي فراهم كرده است(21).

امـا مجمع جهـاني اقتصـاد كشورهاي كويت، الجزاير، موريتانيا و يمن در گروه كشورهايي رده بندي مـی کنـد کـه هنـوز از توانمندي هاي خود در زمينه گردش و گردشگري بهره برداري نكردهاند. بـا توجـه بـه اينكه جذب گردشگر ورودي، به جز آثار فرهنگي و اجتماعي آثار اقتصادي مثبتي براي يك مقصد گردشگري در پـي دارد(22).
همچنـين بـا توجـه بـه برنامه ريزي سند چشم انداز ايران تا افق سـال 1404 بـرای جـذب 20 ميليون گردشگر ،(ضروري است برنامـه ريـزان و تصـميم گيرنـدگان مقاصد گردشگري با شناسايي انگيزه هاي مسافران خارجی، بازار هدف را به شيوه بهينـه بخـش بنـدي كنند و به توسعه راهبرد گردشگري مناسب براي بهره گيري از فرصت موجود در جذب گردشگر ورودي دست يابند(23).
نبود پژوهشهاي كافي در فیلد شناسايي انگيزه هاي مسافران خارجی ورودي ايران و تأثیر آن بر رفتار خرید در شرا یط نوین حـاكم بـر كشـور، می طلبد که پژوهشهای بیشتری در این فیلد صورت گیرد كه چگونه مـی تـوان توجـه بخـش ویژه ای از بازار گردشگري بين المللي با علاقه ویژه را به ایران - به عنوان مقصد گردش تقريباً ناشناخته - معطوف كرد و چه اقداماتی بايد انجام گيرد تا تعداد بیشتری از بخش بازار به ایران جذب شوند.

موري دلایل دروني اي را كه موجب برانگیخته شدن و هدايت رفتاري در فرد ميشود، انگيزه مي نامد(24). دان حالت ذهني معناداري را انگيزه گردش مي دانـد کـه فرد يا گروهي از انسان ها را به گردش كردن واميدارد. در ادامه، وي بيان مي كند از نظر ديگران، حالت ذهني يادشده، دليل قابل تفسير اين رفتار گردش است (25).
در ادبیات گردش و گردشگري، از ابتدا به بحث انگيزه هاي گردش توجه شده است. لاردنبرگ يكي از اولین محققین و پژوهشگراني اسـت كـه دلیل مسافرت انسان ها را بررسي كرده است (26). پس از لاندبرگ، سایر محققین و پژوهشگران در ايـن زمينـه تحقيـق كردند و تلاش هاي آنها به ايجاد نظريه ها و مدلهای مفهومي گوناگون منجر شـد؛ مانند نظريه اجتماع شناختي خواسته گردشگري (27) چارچوب مفهومي انگيزه مسافران خارجی تفريحي كرامپتون،(28) مدل روانشناختي اجتماعي انگيزه هاي گردشگري ايـزو - آهـولا(29) نظريه برانگيختگي بهينه پيرس، (30) مقياس انگيـزههـاي تفريحـي بيـرد و راقـب،(31) نردبان خط سير گردش (TCL) پيرس(32) ، نظريه انتخاب مقصـد (33) الگـوي خط سير گردش (TCP) پيرس و لي (34).

از ميان نظريه ها و مدلهاي موجود در اين زمينه، بيشتر مباحث منوط به انگيزه هاي گردش شكل گرفته است. چارچوب رانشی و «كششي» حول محور مفهوم دلایل انگيزشي «رانشي» كششي رويكرد مناسبي را براي بررسي انگيزه هاي مسافران خارجی و رفتار آنها ارائـه مـی کنـد(24) كلنوسكي در اين چارچوب، دلایل رانشي به دلایلي اشاره دارند كه بـر تصميم يك فرد براي گردش تأثير می گذارند (35)، درصورتي كه دلایل كششـي شـامل دلایلي اسـت كـه بـر براي تصميم فرد انتخاب مقصد تاثير مي گذارند (36).

دلایل رانشي به آن دسته از نيازها يا دلایل انگيزشي اطلاق مـی شـود كـه تعـادل سيستم انگيزشي فرد را به هم مي زند يا در آن تنش ايجاد ميكند و در او اشتياق به گردش بوجود مي آورد
اويسال و هاگان(37) در مقابـل، دلایل كششي به آن دسته از نيازها يا دلایل انگيزشي اطلاق می شود كه به ويژگي هـا و جذب کننده هاي مقصد گردش منوط است؛ مانند ساحل، منابع دريايي، كوهها، مناظر تماشايي يـا منابع تاريخي وفرهنگي. كرامپتون در تلاش براي توسعه چارچوب مفهومي خواسته مسافران خارجی تفريحـي، نه خواسته گردش را برشمرد. او هفـت انگيزه را در گروهـي بـا عنـوان «انگيزه هاي اجتمـاعي روانشناختي » یا انگيزه هاي رانشي و دو انگيزه را در گروه «انگيزه هاي فرهنگي » يا «انگيزه هاي كششي » دسته بندي كرد (28). سپس دانشمند گردشگر شناس امریکای اقای دکتردان استدلال مي كند كه دلایل كششي تفرجگاههامانند آفتاب، فضاي آرام و رفتار دوستانه اجتماع محلي بـه إيجـاد و تقويـت دلایل رانشي منجـر می شوند (25) .
ایزو - آهولا 1982با ديدگاهي گوناگون نسبت به رويكرد رانشي و كلشـي، دو بعـد مهم نيروهاي انگيزشي گردش و تفریح را با عنوان محرك هاي گريز و محـرك هـاي خواست مطرح كرد . او بيان كرد دو محــرك يادشده، رفتـار گردشگر را تشكيل مي دهند و بـه دلیـل ويژگيهاي منحصر به فرد سفر رفتن و جابجایی مکانی در بیشتر مواقع انسان ها بيشتر دستخوش محرك هاي گريز(دلایل رانشي ) هستند تا محركهاي خواست ( دلایل كششي .) در مـدل يادشـده، انسان ها در پـي وجود دلایل منفي و شناخته شده منوط به بستري كه هم اكنون در آن قرار دارند، به دنبال گریز ازمحيط هاي فردي و بين فردي هستند و در پي وجود دلایل مثبت شناخته شده در مقصد گردش خواستار پاداشهاي فردي و بین فردي هستند براي مثـال، ممكـن اسـت فـرد براي فرار از محيط فردي يا بين فردي خود (مانند فرار از زندگي روزمره) و جسـتوجـوي پـاداش(دروني)روانشناختي در ابعاد فردي يا بين فردي ( مانند ماجراجويي يا ايجاد ارتباط دوستانه) بـه گردش اقدام كند ( ايزو -آهولا، 1982) در نتيجه دلایل انگيزشي يادشده، دلیل گردش مسافران خارجی وهمچنين نوع تجربه، مقصد يا فعاليتهاي مورد نياز آنها را تشريح مي كند(29).

راین برخلاف بيشتر فرضیه های پیشین در زمينه انگيزه هاي گردش، كه فقط بـر نيازهـاي بشـري يـا دلایل رانشي تاکید دارند، راین نظری به ارتباط ميان نیازهاي بشريت و جـذاب هـای تولیدات مقصد به عنوان دلایل تعيين كننده در انگيزش گردش اشاره مي كند و به اين دليل به عنوان چارچوب مفهومي پژوهش حاضر برگزيده شده است. افزون بر اين، با توجه به پژوهش هـای گوناگون در زمينه خواسته گردش مسافران خارجی اروپايي از اقدام به گردش فرامرزي در مقاصد يـا مناطق گردشگري گوناگون (دلایل رانشي)، در اين پژوهش بر ويژگي هايي از ايران تمركز ويژه مي شود كه به عنـوان يك مقصد گردش، موجب جذب مسافران خارجی ورودي و در اين پژوهش مسافران خارجی اروپايي مـي شـود (دلایل كششي)(38).

مرور ادبيات گردشگري نشان می دهد پژوهش هاي زيادي در زمينه انگيزه هاي گردش انجام گرفته است. پژوهش هاي يادشده در طيف گسترده ای قرار دارند كـه در دامـه بـه برخـي از آنهـا اشـاره مي شود. محققین و پژوهشگران در پي درك انگيزه مسافران خارجی بين المللي از انتخاب يك مقصد گردش، بـه مـوارد
گوناگوني اشاره کردهاند. خواسته هاي رانشي و كششي گردش مسافران خارجی آلماني در آمريكاي شمالي، آمريكاي لاتين و كارائيب و نوع منابع اطلاعاتي مورد استفاده ايشـان را براساس نوع مقصد گردش بررسي كردند. نتايج اين پژوهش بيانگر آن اسـت کـه بـرای جـذب مسافران خارجی آلماني، مديران بازاريابي مقاصد بايد بر ويژگيهاي مقصد تأكيد كنند. در اين پژوهش، به نقش آژانسهاي مسافرتي بـه عنـوان پيشـگامان ةارائـ اطلاعـات گردشـگري دربـارة مقاصـد گردشگري توجه شده است. همچنين، اين محققین و پژوهشگران باور دارند تبليغات دهـان بـه دهـان نقـش بسيار حياتي در جذب مسافران خارجی آلماني به اين منطقه دارد. شش عامـل رانشي جسـتجـوي تجربـه تازه، فرار از روزمرگـي،جستجوي دانش، تفريح و هيجـان، اسـتراحت و تمـدد أعصـاب، دورهـمگردآمـدن خانواده ودوستان و پنج عامل كششي محيط تاريخي و فرهنگي، پاكيزگي و امنيت، دسترسي آسان و فعاليت هاي خارج از منزل، فضاي آفتابي و گوناگون از محل زندگي فـرد شناسايي كردند كه «جستجوي دانش » و «پاكيزگي و امنيت » به ترتيب بـه عنـوان مهـم تـرين دلایل رانشي و كششي يافت شدند(39).

در پژوهشي ديگر، با تاكيد بر هويت فردي مسافران خارجی آلماني گردش كرده بـه نـروژ، ايـن مسافران خارجی از نظر ديدگاه فردي آنها در مورد ويژگيها، فعاليت ها و انگيز گردش بـه نـروژ بررسـي شدند. يافته ها نشان داد انگيزه اصلي آنهـا علاقـه منـدي بـه تجربه طبيعت و مناظر ديدني و زيباي نروژ بود(40).
سانگ پيكول نيز با مقايسه انگيزه هاي مسافران خارجی آسيايي و اروپايي از گردش به تايلند معتقد است بيشتر مسافران خارجی آسيايي به دليل وجـود جذب کننده ها و فعاليت هاي متنوع گردشگري به يك مقصد جذب می شوند، حال آنكـه عامـل كليـدي جذب مسافران خارجی اروپايي وجود جذب کننده هاي فرهنگي و تاريخي است(41).
محمد و سام خواسته های مسافران خارجی ورودي بـه اردن را ارزيـابي كردنـد و دريافتند شش عامل رانشي (كسب پرستيژ، بهبود روابط، تمدد اعصاب، ارتقاي حلقه هاي اجتماعي، بازديد از مناظر، برسو كردن نيازهاي روحي، فرار از روزمرگي و كسب دانش) و هشت عامـل كششـي (رويدادها و فعاليتها، دسترسي آسـان و كـم هزينـه، تـاريخ و فرهنـگ، جسـتجـوي تنـوع، ماجراجويي، ذخاير طبيعي، سايت هـاي ميراثـي و تنـوع منـاظر ديـدني) در فراينـد انتخـاب اردن به عنوان مقصد گردش دخيل است(42).

در پژوهشي ديگر، رنجبريان و همکاران نمونه 200 تايي از مسافران خارجی ورودي را در شهر اصفهان بررسي كردند. ايشان دريافتند خواسته های مسافران خارجی خارجي گردش كرده به
شهر اصفهان عبارت اند از : انگيزه فرهنگي، انگيزه ناشي از اجبار، انگيزه خريد، انگيزه ماجراجويي، انگيزه بهداشتي و انگيزه استراحت (43).
يوسفي و مرزوكي با درنظرگرفتن و جابجایی مکانی نظرية رانشي و كششي به عنوان چارچوب مفهومي پژوهش خود، چهارصد گردشگر بين المللي را بررسي كردند كه شهر پنانگ در مالزي را به عنـوان مقصد گردش خود برگزيده بودند و با تكنيك تحليل عاملي اكتشافي و تحليـل مولفـه هـاي اصـلي، ابعاد اصلي دلایل انگيزشي رانشي و كششي ایـن مسافران خارجی را بـه صـورت سـه عامـل رانشـي (جستجوي دانش و تجربه تازه، ارتقاي خويشتن، استراحت و تمدد اعصاب) و سه عامل كششي (جذب کننده هاي تاريخي و فرهنگي، محيط و امنيت و تسهيلات گردشگري) استخراج كردند(44).

ریسک های ادراک شده

تصویر ذهنی گردشگر از مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی نقش بسزایی در تصمیم انتخاب مقصد ایفا می کند. از سوی دیگر ریسک های فهم شده گردشگر عامل مهمی است که تصویر ذهنی وی را از خدمات سفر رفتن و جابجایی مکانی تحت تاثیر قرار میدهد. طی مقاله ای با عنوان "تبيين تأثير ریسکهای فهم شده گردشگر بر میل به بازدید مجدد از مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی با نقش میانجیگری تصویر ذهنی مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی" بر اساس یافته های پژوهش، ریسک فهم شده گردشگر در چهار گروه ریسک های سیاسی، اقتصادی، بهداشتی و فولکولریک-اجتماع طبقه بندی شد. به همین گونه تصویر ذهنی مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی را خواهیم توانست به سه بعد عاطفی، شناختی و رفتاری تقسیم کرد. به همین گونه یافته های پژوهش نشان داد ریسک های فهم شده سیاسی، بهداشتی، اقتصادی و فولکولریک-اجتماع تاثیر معناداری بر میل به بازدید مجدد از مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی با نقش میانجیگری تصویر ذهنی عاطفی، شناختی و رفتاری از مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی دارد(45).
سفر رفتن و جابجایی مکانی یکی از صنایع خدماتی است که مهمترین ویژگی آن را می توان ناملموس بودن خدمات سفر رفتن و جابجایی مکانی و غیرقابل تجربه بودن این خدمات قبل از استفاده دانست به زعم رنجبریان و همکاران خدمات سفر رفتن و جابجایی مکانی ناملموس است و به همین دلیل مسافران خارجی قبل از گردش به مقاصد سفر رفتن و جابجایی مکانی، پنداشت هایی در مورد این مقاصد در ذهن خود ایجاد می کنند که همین پنداشت ها مقدر خواهیم بود قصد گردش آنها را به شکل قابل توجهی تحت تاثیر قرار داد. ناملموس بودن و غیرقابل تجربه بودن خدمات سفر رفتن و جابجایی مکانی بدین معناست که این دسته از خدمات، قبل از خرید قابل تجربه و قابل آزمایش نیستند و به همین دلیل موجب میشوند تا ریسک فهم شده مسافران خارجی در استفاده از خدمات سفر رفتن و جابجایی مکانی بیشتر شدن یابد و در نهایت بر میل به بازدید مجدد از مقاصد سفر رفتن و جابجایی مکانی تأثیر بسزایی بگذارد از جمله این ریسک ها مقدر خواهیم بود به ریسک جرم و جنایت، عدم ثبات سیاسی-اجتماع، بلایای طبیعی و بیماریهای واگیردار، مشکلات اقتصادی و موارد مشابه دیگر اشاره کرد البته باید توجه داشت که گردش به هر مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی موجب فهم ریسک های یکسان نمی شود. به عبارت دیگر گردش به مقاصد سفر رفتن و جابجایی مکانی گوناگون ممکن است ریسک های گوناگونی را برای گردشگر به همراه داشته باشد. حساسیت خدمات سفر رفتن و جابجایی مکانی در مقابل ریسک ها و تهدیدهای فهم شده موجب تضعیف تصویر ذهنی مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی می شود بعلاوه ریسک های فهم شده ارزیابی جذابیت های مقاصد سفر رفتن و جابجایی مکانی را برای تصمیم گیری گردش با مشکل مواجه می کند از آنجا که تصویر ذهنی مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی عاملی است که مقاصد سفر رفتن و جابجایی مکانی بر اساس آن با یکدیگر رقابت می کنند، مقدر خواهیم بود گفت تصویر ذهنی مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی برای مدیران و متخصصان بازاریابی سفر رفتن و جابجایی مکانی از اهمیت زیادی برخوردار است البته ریسک های فهم شده در کنار تصویر ذهنی مقصد است(46).

تصویر ذهنی مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی

از آنجا که خدماتی نظیر سفر رفتن و جابجایی مکانی قبل از مصرف قابل آزمایش نیستند، لذا تصویر ذهنی خدمات سفر رفتن و جابجایی مکانی از اهمیت زیادی برخوردار است. تصویر ذهنی مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی به مجموعه شعورات و برداشت هایی اشاره دارد که یک گردشگر در مورد یک مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی در ذهن خود حفظ می کند. شاید به همین دلیل است که برخی نویسندگان اذعان می کنند، تصویر ذهنی مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی نقش بسزایی در تصمیم گیری های گردشگر برای گردش به مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی و بازدید مجدد از آن ایفا می کند(47).

تمایل به بازدید مجدد از مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی

میل به بازدید مجدد از مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی به قصد گردشگر برای گردش مجدد به یک مقصد در آینده اشاره دارد. پژوهش قصد بازدید مجدد از مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی ریشه در پژوهش رفتار گردشگر دارد. در واقع نیت رفتاری گردشگر، پیش شرط اصلی رفتار گردشگر است و نقش بسزایی در تصمیم گیری گردشگر ایفا می کند. از آنجا که مسافران خارجی هرگز نمی توانند قبل از خرید و استفاده از تولیدات سفر رفتن و جابجایی مکانی آنها را آزمایش کنند، به همین دلیل تصمیم گیری برای خرید تولیدات سفر رفتن و جابجایی مکانی تفاوت قابل توجهی با تصمیم گیری برای خرید سایر تولیدات دارد. لذا تجربه ای که گردشگر در نخستین بازدید از یک مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی به دست میآورد، تأثیر بسزایی بر قصد وی برای بازدید مجدد از آن مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی خواهد داشت. شاید به همین دلیل است که قصد بازدید از مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی و قصد بازدید مجدد از مقصد سفر رفتن و جابجایی مکانی از اهمیت بسزایی برای محققان برخوردار است نتایج مطالعات گذشته نشان میدهد تعداد مسافران خارجی تکراری که برای چندمین بار از مقاصد سفر رفتن و جابجایی مکانی بالغی نظیر هنگ کنگ بازدید کرده اند، به مراتب خیلی بیشتر از تعداد مسافران خارجی تکراری است که برای چندمین بار از مقاصد سفر رفتن و جابجایی مکانی نوظهور بازدید کرده اند(39).

سرعت تغییرات و سفر رفتن و جابجایی مکانی

همگام با تغییرات شگرف تکنولوژی و ارتباطات در سده حاضر، سفر رفتن و جابجایی مکانی نیز شاهد پیشرفتهای زیادی بوده است. از سو دیگر، دنیای پرمشغله امروز فرصت کمی را برای تفریح و لذت انسان ها باقی گذاشته است و مصرفکنندگان خدمات سفر رفتن و جابجایی مکانی مایلاند به راحتی و سرعت هرچه بیشتر به اطلاعات مورد نیاز خود برای گردش دست پیدا کنند طی پژو هشی با هدف بررسی تاثیر برند سفر رفتن و جابجایی مکانی در شبکههای اجتماع جهت ایجاد خواسته گردش به شهر تهران با در نظر گرفتن و جابجایی مکانی نقش میانجی نگرش نسبت به مقصد انجام گرفت نتایج این آزمونها نشان داد که برند سفر رفتن و جابجایی مکانی و نگرش نسبت به مقصد تاثیر مثبت و معناداری بر ایجاد خواسته گردش دارد؛ به همین گونه نگرش نسبت به مقصد در رابطه برند سفر رفتن و جابجایی مکانی و ایجاد خواسته گردش نقش میانجی را ایفا می کند(48).

در سال‌‌های اخیر ظهور و توسعة فناوری اطلاعات به تحول صنعت سفر رفتن و جابجایی مکانی منجر شده است. این توسعه مستلزم شکل‌گیری مدل‌های نوین رفتار گردش، طراحی محصول و پژوهش و ارزیابی است که به نوبة خود، یک الگوی نوین از مدیریت سفر رفتن و جابجایی مکانی را شکل می‌دهد. سفر رفتن و جابجایی مکانی یک صنعت اطلاعات‌محور است و فناوری اطلاعات مانند یک محرک اصلی در صنعت سفر رفتن و جابجایی مکانی عمل می کند. باوجود قدرت فناوری اطلاعات در دگرگونی صنعت سفر رفتن و جابجایی مکانی تحقیقات اندکی درباره سهم آن در توسعة پایدار سفر رفتن و جابجایی مکانی انجام شده است(49).

روش انجام تحقیق

این تحقیق به روش کتابخانه ای و مطالعه اینترنتی مقالات گذشته جامع تر صورت گرفت. از منابع میدانی و پرسش و گفتگو با افراد صاحب سابقه در امر سفر و گردشگری نیزبرای یافتن مراجع بهتر دلایل پاسخمان به سوال چرا مردم به سفر می روند استفاده شد بدیهی است به دلیل مشکلات تحریم و اینترنت در ایران دسترسی ما به همه مقالات قابل انجام نبود.
باتوجه گستردگی موضوع دلایل گردش رفتن و جابجایی مکانی مردم لازم بود که از منابع, مقالات و حتی مصاحبه های میدانی گوناگون استفاده می گرفت. به همین دلیل ما با مطالعه مطالعات جامع قبلی که دربر گیرنده جوانب گوناگون بودند, سعی بر این موضوع کردیم که به صورت تحلیلی به جامع ترین پاسخ موجود برسیم تا جوانب دلایل گردش رفتن و جابجایی مکانی مردم از دیدگاه محققین و پژوهشگران خارجی و ایرانی در مناطق گوناگون جهان در سطح بین المللی, منطقه ای و کشوری مشخص شود.