انحراف زانو: علائم، تشخیص و درمان آن
بدشکلی‌های زاویه‌ای زانو در کودکان رایج است و معمولاً تغییراتی در الگوی رشد طبیعی است.
به گزارش صدای ایران، بدشکلی‌های زاویه‌ای زانو بخشی از رشد و تکامل طبیعی در اوایل دوران کودکی است. ناهنجاری‌های زاویه‌ای فیزیولوژیک در سنین مختلف متفاوت است:
- تا یک‌سالگی: خمیدگی عرضی درشت نی
- تا دوسالگی: پای پرانتزی
- بین 3 تا 4 سالگی: پای ضربدری
این وضعیت معمولاً در سنین ۲ تا ۳ سالگی آشکارتر می‌شود و به طور معمول زمانی که کودک به ۷ یا ۸ سالگی برسد اصلاح می‌شود. بااین‌حال، اگر این اصلاح نشود، می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل زمینه‌ای باشد که نیاز به درمان دارد.
این تغییر شکل چرا رخ می‌دهد؟
بدشکلی زاویه‌ای زانو در اثر رشد غیرطبیعی مفاصل دو طرف زانو پیش می‌آید که این به این معنا است که اگر استخوان‌های اطراف مفاصل زانو بیشتر رشد کند پا حالت پرانتزی و یا ضربدری خواهد گرفت. این عارضه در اثر آسیب‌های تروماتیک، بیماری‌های متابولیسمی مانند راشیتیسم، دیسپلازی‌ها و آسیب‌های فیزیکی به وجود می‌آید.
انواع بدشکلی‌های زاویه‌ای زانو
زانوهای کاملاً تراز بر یک محور مستقیم که از لگن تا زانو و مچ پا ادامه دارد استوار هستند. تغییر شکل زانو بر اساس حالت قرارگیری سر استخوان درشت نی و نازک نی (تمایل به داخل یا خارج)، به گروه‌های زیر دسته‌بندی می‌شود:
- زانوی ضربدری: سر استخوان درشت نی یا نازک نی به سمت خارج از قسمت میانی بدن تمایل دارد.
- زانوی پرانتزی: سر استخوان درشت نی یا نازک نی به سمت داخلی قسمت میانی بدن تمایل دارد.
زانوی پرانتزی چیست؟
زانوی پرانتزی در کودکان نوپا بسیار رایج است. اگر کودکی زانوی پرانتزی داشته باشد، یک یا هر دو پای او به سمت بیرون خم می‌شود و زمانی که کودک می‌ایستد، یک فاصله مشخص بین ساق پا و زانوی او وجود دارد. زانوی پرانتزی به‌ندرت در نوجوانان دیده می‌شود. در بیشتر موارد، کودکانی که دچار زانوی پرانتزی می‌شوند به طور قابل‌توجهی اضافه‌وزن دارند.
دلایل ایجاد زانوی پرانتزی
از رایج‌ترین دلایل ایجاد زانوی پرانتزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زانوی پرانتزی فیزیولوژیک: اکثر کودکان زیر ۲ سال، خمیدگی پاها را به‌عنوان بخشی از فرایند طبیعی فیزیولوژیکی نشان می‌دهند. به طور معمول، این ناهنجاری در ۳ تا ۴ سالگی اصلاح می‌شود و پاها ظاهر خواهند داشت.
- بیماری بلانت: در این بیماری صفحه‌های رشد در قسمت فوقانی استخوان تیبیا دچار ناهنجاری می‌شوند.
- راشیتیسم: راشیتیسم بیماری است که در اثر کمبود کلسیم، فسفر و ویتامین دی که برای رشد سالم استخوان‌ها ضروری است در استخوان‌های کودکان به وجود می‌آید.
- آسیب‌دیدگی
- ضربه
- عفونت
علائم زانوی پرانتزی
بارزترین علامت زانوی پرانتزی ظاهر پای کودک می‌باشد و هنگامی که کودک می‌ایستد و پا و مچ پای خود را به هم می‌چسباند زانوها از هم فاصله می‌گیرند. این حالت زمانی که کودک در حال رفتن می‌باشد بیشتر خود را نشان می‌دهد. گاهی ممکن است در هنگام راه‌رفتن انگشتان این کودکان به سمت داخل متمایل شود. بااین‌حال خمیدگی پاها معمولاً دردناک نیست و بر روی توانایی چهار دست‌وپا رفتن، راه‌رفتن و دویدن کودک تأثیری نمی‌گذارد. درصورتی‌که خمیدگی پای کودک تا 2 سالگی بهبود پیدا نکرد با پزشک او تماس بگیرد.
پای ضربدری چیست؟
بارزترین نشانه پای ضربدری این است که زمانی که فرد می‌ایستد و زانوهای خود را به هم می‌چسباند مچ پای او از هم فاصله می‌گیرند. دیگر علائم این بیماری مانند درد ناشی از نوع راه‌رفتن افرادی است که به پای ضربدری دچار هستند. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد زانو یا لگن
- درد کف پا و مچ
- زمانی که فرد در حالت ایستاده زانوهای خود را به هم می‌چسباند کف پاها از هم فاصله می‌گیرند.
- خشکی و درد مفاصل
- لنگیدن در هنگام راه‌رفتن
- کاهش میزان حرکات باسن
- سختی در راه‌رفتن و دویدن
- بی‌ثباتی زانو
- آرتروز زانوی پیش‌رونده در بزرگسالان
- احساس ناراحتی بیمار و والدین او به دلیل زیبا نبودن حالت پا
گاهی ممکن است فرد به‌خاطر بیماری‌های دیگری که باعث ایجاد زانوی ضربدری شده است علائم دیگری نیز داشته باشد. همچنین در برخی ممکن است یک یا هر دو زانوی افرادی که به زانوی ضربدری دچار هستند بیش از اندازه بزرگ شود. این فشار اضافه باعث ایجاد درد، تغییر شکل دیگر استخوان‌ها و تحلیل رفتن مفاصل می‌گردد.
علاوه بر ژنتیک، دلایل بسیاری باعث ایجاد پای ضربدری می‌شوند. بنابراین بهتر است تا همه افراد از این نوع دلایل آگاهای داشته باشند تا با مراقبتی که از پاهای خود به عمل می‌آورند از بدشکلی آنها جلوگیری نمایند.
تشخیص تغییر شکل زاویه‌ای زانو
زانوی ضربدری یا پرانتزی را می‌توان از طریق معاینه فیزیکی تشخیص داد. همچنین اگر کودک بیش از دو سال و نیم سن داشته و پاهای متقارنی داشته باشد از وی عکس اشعه ایکس نیز می‌گیرند. به‌علاوه گاهی برای بررسی زانو در زمان راه‌رفتن از پا اسکن سه بعدی گرفته می‌شود.
درمان تغییر شکل زانو
درمان پای پرانتزی
این شرایط معمولاً با رشد کودک برطرف خواهد شد. برای کودکانی با پای پرانتزی شدید پزشک معمولاً درمان‌های غیر جراحی مانند استفاده از بریس را پیشنهاد می‌کنند. اما امروزه با پیشرفت علم پزشکی و ایجاد روش‌های مختلف برای درمان پای پرانتزی باعث شده که بتوان این نوع بدشکلی پاها را در تمامی سنین درمان کرد.
درمان پای ضربدری
استفاده از بریس در موارد خفیف پای ضربدری در کودکان و نوجوانان می‌تواند باعث تغییر حالت صحیح پا شود. درصورتی‌که استفاده از بریس نتیجه‌بخش نباشد و یا بیماری فرد در زمان بزرگسالی تشخیص داده شود باید برای جلوگیری یا به تأخیر انداختن جراحی تعویض زانو از جراحی استئوتومی زانو استفاده گردد.
درصورتی‌که تغییر حالت ضربدری زانو در اثر بیماری یا عفونت به وجود آمده باشد، قبل از انجام هرگونه اصلاح ارتوپدی باید آن بیماری درمان شود. درمان موارد خفیف زانوی ضربدری در کودکان و نوجوان به کمک بریس انجام می‌شود تا زانو در حالت صحیحی رشد نماید.
درصورتی‌که رشد در جهت صحیح انجام نشد فرد به جراحی احتیاج خواهد داشت. در کودکان درحال‌رشد برای تشویق زانو به رشد تدریجی در جهت صحیح و مستقیم از جراحی جهت رشد هدایت شده استفاده می‌شود.
در موارد شدیدتر و در نوجوانانی که رشد اسکلتی آنها کامل شده است و همچنین بزرگسالان برای صاف کردن استخوان‌ها ممکن است از جراحی استئوتومی که در آن استخوان بریده شده و دوباره تراز می‌شود، استفاده گردد. در بیشتر موارد استخوان ران تحت درمان قرار می‌گیرد. این جراحی با نام استئوتومی دیستال فمورال شناخته می‌شود. اما در برخی از بیماران ممکن است استخوان درشت نی تحت جراحی قرار گیرد که به استئوتومی تیبیا معروف است.
چگونه می‌توان از تغییر شکل زانو در نوزادان و کودکان جلوگیری کرد؟
هیچ راهی برای جلوگیری از تغییر شکل زانو در نوزادان وجود ندارد. اما می‌توان از برخی از بیماری که باعث ایجاد پای پرانتزی می‌شوند جلوگیری نمود. برای جلوگیری از ابتلا به راشیتیسم مطمئن شوید که کودک به‌اندازه کافی ویتامین دی و کلسیم دریافت می‌کند.
چقدر طول می‌کشد تا پای کودک حالت صاف به خود بگیرد؟
با شروع راه‌رفتن کودک پاها به طور معمول صاف خواهند شد. این اتفاق معمولاً در سنین 11 تا 18 ماهگی رخ خواهد داد. در بیشتر موارد این شرایط جدی نیست و هیچ‌گونه عوارضی در پی نخواهد داشت. درصورتی‌که پای کودک تا 2 سالگی صاف نشد به پزشک او مراجعه نمایید.
آخرین اخبار
