آزادسازی پرنده‌ای که بومی تهران نیست!

شهرداری تهران همزمان با عید غدیر با رهاسازی هزاران قطعه بلبل خرما در فرهنگسراهای پایتخت قصد دارد فرهنگ مهربانی با پرندگان را در میان مردم نهادینه کند تا شاید روزی دوباره آسمان تهران پر از آواز پرندگان شود اما کارشناسان و فعالان محیط زیست نحوه اجرای این طرح را پر از اشکال توصیف کرده و بلبل خرما را گونه مناسبی برای آشتی‌کنان مردم با پرندگان نمی‌دانند. 

 چند ماه پیش از آنکه شهاب مرادی، رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران شود در پستی در اینستاگرام مهربانی با پرندگان را یکی از دغدغه‌های شخصی خود عنوان کرد که به اعتقاد او این روزها در شهرهای کشور ما بسیار کمرنگ شده است.

وی قهر کردن پرندگان از نامهربانی مردم را علت اصلی کاهش جمعیت پرندگان در پایتخت عنوان کرد و گفت: آلودگی هوا علت فرار پرندگان از تهران نیست بلکه وقتی آسمان شهری پرنده کم دارد یعنی مردم آن شهر مهربان نیستند. حالا چند ماهی است که او رئیس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران شده و تصمیم گرفته تا همزمان با عید غدیر با خریداری هزاران قطعه از گونه‌ای به نام بلبل خرما که به گفته خودش بلبل تهران نام دیگر آن است و رهاسازی آنها در سطح شهر فرهنگسازی برای مهربانی با پرندگان را در پایتخت آغاز کند تا شاید این حرکت نقطه عطفی برای آشتی دوباره مردم با پرندگان شده و در آینده‌ای نزدیک آسمان تهران که سال‌هاست مهمان ریزگردها و دیگر آلاینده‌هاست بازهم برای پرندگان آغوش باز کند.

رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران علت انتخاب بلبل خرما را به‌عنوان پرنده‌ای که قرار است نخستین سفیر آشتی‌کنان مردم با پرندگان باشد ارزان بودن و صید آسانش عنوان کرده و از تلاش‌ها برای خریداری حدود 100 قطعه از این گونه برای هر یک از 35 فرهنگسرای تهران تا عید غدیر خبر داده است. با این حساب یعنی همزمان با عید غدیر مردم شاهد رهاسازی حدود 3 هزار بلبل خرما در سطح شهر خواهند بود و از حق که نگذریم  اگر چنین اقدامی عملیاتی شود کار قشنگی است اما اگر اجرا شود. با این حال اخبار جسته گریخته‌ای که از دست‌اندرکاران این طرح می‌رسد تا کنون تنها موفق به خریداری حدود 300 قطعه شده‌اند تازه اگر هم که تمام این 3 هزار پرنده تا دو  سه روز دیگر تهیه شوند مگر رهاسازی و پرواز دسته جمعی آنها بر فراز آسمان چقدر طول می‌کشد که انتظار شروع فرهنگ مهربانی با پرندگان در پایتخت را با این حرکت داشته باشیم.

در این میان بسیاری از کارشناسان و متخصصان پرنده‌شناسی نحوه اجرای این طرح و گونه انتخاب شده را نامناسب می‌دانند و معتقدند اگر چه ایده خوبی است اما به دلیل روش نادرست و عدم مشاوره با متخصصان راه به جایی نمی‌برد.

یک استاد با سابقه پرنده‌شناسی با تقدیر از طرز تفکر و نیت خیرخواهانه رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران نسبت به محیط زیست می‌گوید:  ای‌کاش مسئولان پیش از اینکه دغدغه‌ها و نیاتشان را عملیاتی کنند کمی با متخصصان مشورت کرده و نظر آنها را بپرسند.

اسماعیل کهرم معتقد است: فراهم کردن این تعداد پرنده به طور همزمان با خریداری مستقیم از صیادان امکان پذیر نیست گو اینکه این پرنده بلبل خرما باشد که هم صیدش آسان است و هم قیمتش ارزان. بنابراین اگر قرار باشد این تعداد پرنده در روز عید غدیر در تهران رهاسازی شود حتما بخش عمده آنها از پرندگان قفسی خواهند بود.

به گفته وی، پرندگان قفسی و اصولا هر جانوری که در قفس نگهداری می‌شود به دلیل اینکه غرایز طبیعی و مهارت‌های خود را از دست داده و شرطی شده است قادر نیست مدت زیادی در طبیعت دوام بیاورد.

به اعتقاد این استاد دانشگاه، همانگونه که در فرهنگ سنتی کشورمان دانه دادن به پرندگان مرسوم بوده و درحال حاضر در بسیاری از کشورها رایج است تهیه دانه توسط فرهنگسراها و دراختیار بازدیدکنندگان قراردادن کار بسیار مفیدتری است و با هزینه کمتر می‌توان هر روز تعداد زیادی از پرندگان را جذب کرد و با آموزش‌های مختصری مردم و به‌ویژه کودکان را با پرندگان آشتی داد. گذشته از انتقاداتی که به نحوه اجرای این برنامه وارد است گونه انتخاب شده هم مناسب نیست.

آنطور که، کهرم می‌گوید، بلبل خرما تنها طی چند دهه اخیر وارد تهران شده و بومی تهران نیست و با تغییر نام آن هم به بلبل تهران بومی تهران نمی‌شود.

به‌گفته وی، سارها که اتفاقا صدای بسیار زیبایی دارند هم بومی تهران هستند و هم با چهچهه زیبایشان حال و هوای بهتری را در پایتخت فراهم می‌کنند اما از آنجایی که برای این کار تحقیقات کاملی انجام نشده مانند بسیاری از دیگر تصمیمات شتابزده بلبل خرما را انتخاب کرده‌اند.

یک فعال محیط زیست و کارشناس پرندگان نیز با بیان اینکه طرح سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران طرح بسیار خوبی است به شرطی که گونه مناسب انتخاب شود، می‌گوید: بلبل خرما همچون مرغ مینا و طوطی طوق صورتی یا همان طوطی که به آن ملنگو یا الیزابت هم می‌گویند بومی تهران نیست و چند سالی است که از پاکستان و هندوستان به سمت نخل‌زار‌های بوشهر و خوزستان آمده و تعدادی از آنها به تهران و دیگر شهر‌ها رسیده و زادآوری کرده‌اند.

به گفته ایمان ابراهیمی، اینکه گفته می‌شود بلبل خرما با اقلیم تهران سازگار است و می‌تواند در دود و دم پایتخت دوام بیاورد دقیقا همان اشکالی است که بر انتخاب این گونه وارد است چراکه وقتی گونه‌ای بومی جایی نباشد ولی سازگاری بالایی نسبت به اقلیم آن منطقه داشته باشد از آنجایی که رژیم غذایی مشترک با بسیاری گونه‌های بومی دارد پس از مدتی عرصه را بر گونه‌های بومی تنگ کرده و موجب کاهش شدید جمعیت آنها می‌شود.