خاتم کاری چیست؟

به گزارش صدای ایران،دربارهٔ مخترع و مبتکر خاتم بین خاتم‌سازان و هنرمندان روایات گوناگونی وجود دارد ولی آنچه قابل ذکر است آن است که به درستی معلوم نیست اولین بار خاتم‌سازی را چه کسی ابداع کرده‌است. اما روایتهای زیادی خاستگاه خاتم کاری را شیراز می‌دانند زیرا قدیمی‌ترین آثار خاتم کاری در این شهر دیده شده و استفاده از هنر خاتم کاری مربوط به منبر مسجد عتیق شیراز با قدمت بیش از ۱۰۰۰ سال است. در دائره لمعارف فارسی آمده‌است: «زمان آغاز این هنر دانسته نیست، و آنچه دربارهٔ آن گفته می‌شود با افسانه همراه است. برخی از استادان خاتم‌ساز هنوز بر این عقیده‌اند که هنر خاتم‌سازی معجزه ابراهیم پیامبر است» شواهد بسیاری موجود است که شهر شیراز به عنوان خاستگاه خاتم کاری ایران پایتخت خاتم کاری ایران می‌دانند. هرچند که در دوران صفویه این هنر به اصفهان منتقل شد و در اصفهان به عنوان پیشه به تولید انبوه رسید.

صنایع دستی ایران را می توان به منظومه ای زیبا و رنگین تشبیه نمود که خاتم کاری یکی از ستاره های پر فروغ و نورانی این کهکشان است. شیراز را زادگاه و اصفهان را هم اکنون می توان به عنوان پایگاه این هنر فاخر و برجسته از مجموعه صنایع دستی ایران نام برد. خاتم کاری، میناکاری، فیروزه کوبی و ... صنایع دستی ایران را به رنگین کمانی از رنگ و طرح و نقش تبدیل نموده اند.

مراحل و لوازم ساخت یک خاتم نفیس

در یک تعریف کلی خاتم کاری عبارت است از چند ضلعی های منظم و رنگین بر سطح کار بر مبنای ایجاد طرحی هندسی یا موزاییک وار یا مثلثی که در مجموع یا ایجاد طرحی منظم اثری شکیل، زیبا و چشم نواز خلق می گردد.

خاتم کاری یکی از اصیل ترین و زیباترین شاخه های صنایع دستی ایران می باشد که ساخت آن علاوه بر ذوق و نگاه هنری سازنده مستلزم صرف وقت، دقت و صبوری و شکیبایی می باشد. بر اساس نظر بیشتر کارشناسان آثار باستانی، میراث فرهنگی و صنایع دستی، شیراز را به عنوان خواستگاه این هنر-صنعت معرفی می نمایند، اما با توجه به علاقه و توجه شاهان سلسله صفوی به این هنر، اصفهان به قطب تولید و ترویج خاتم کاری و مهد صنایع دستی تبدیل گشت. لیکن هنوز عده ای بر این باورند که خاتم شیراز دارای ظرافت و جذابیت بیشتری نسبت به سایر مناطق تولید این آثار هستند.


برای آشنایی نسبی بیشتر نسبت به این هنر-صنعت اصیل می بایست در ابتدا نگاهی به شیوه ساخت این آثار، مواد و مصالح لازم داشت و سپس عوامل موثر در شناخت یک خاتم مرغوب و اصیل را بررسی کرد و در نهایت از کجا می توان آثار صنایع دستی من جمله خاتم کاری، مینا کاری و ... را با آسودگی خیال تهیه نمود و خرید هدیه ای مناسب، زیبا و مقرون به صرفه را رقم زد.

شیوه ساخت و ابزار و مواد و مصالح ساخت خاتم

در ساخت یک قطعه خاتم کاری شده از مواد عمدتا بومی زیاد استفاده می شود. انواع چوب شامل چوب های گردو – آبنوس – عناب – نارنج – کبوده و ... انواع استخوان مانند استخوان عاج فیل، استخوان شتر و ... و نیز مفتول های فلزی مثل : برنج – آلومینیوم و بعضا نقره. همچنین می توان از سریشم و لاک نیز به عنوان مواد و مصالح اولیه در ساخت خاتم کاری نام برد.

یک قطعه خاتم کاری شده مانند سایر محصولات صنایع دستی دارای ویژگی خاصی می باشد که مبین کیفیت و اصالت آن می باشدکه خریداران محترم صنایع دستی باید هنگام تهیه آن به این موارد توجه و دقت کافی را بنمایند، هرچند که هم اکنون مجموعه های معتبری اقدام به تهیه و معرفی و فروش صنایع دستی ایران نموده اند که با فراهم نمودن فضایی جدید و متفاوت و با دسترسی آسان و البته امن و معتبر من جمله هفت گردون خیال امر را برای خریداران بسیار راحت تر، سریع تر و مقرون به صرفه تر نموده اند و رونقی دوباره را برای بازار صنایع دستی ایران رقم زده اند. با این وجود لازم می نماید نکاتی را برای تشخیص یک خاتم کاری استاندارد و زیبا عنوان نمود.

در خرید خاتم به چه نکاتی توجه و دقت نماییم

چون مبنای نقوش خاتم اشکال هندسی است، بالطبع زیبایی نهایی منوط به رعایت نظم در آنهاست. نظم هندسی، ریز نقشی و موزون تر و متقارن تر بودن خطوط در ساخت خاتم و نیز کاربرد فلز بیشتر در نقوش مثلثی خاتم

2. دقت و ظرافت کار سازنده در چسباندن قطعات خاتم به سطح کار

3. سطح زیر لاک و جلای خاتم کاملا صاف و بدون ناهمواری باشد.

4. صاف بودن سطح خاتم، دقت در برش و نیز چیدمان و قرینه و موزون بودن نقوش

5. استفاده زیاد از استخوان و مفتول های فلزی در سطح کم

6. استفاده از چوب های ارزشمند و کمیاب در ساخت مثلث های خاتم نظیر چوب آبنوس و فوفل

7. کوچک و ظریف بودن مثلث ها و استفاده کمتر از رنگ های شیمیایی در ساخت خاتم

8. استفاده از طرح های غیر تکراری و پیچیده

9. استفاده از چند ضلعی هایی که بیش از شش ضلع داشته باشند.

10. پشت برش های خاتم دارای پوشش آستر و چسب مرغوب باشد.


هم اکنون برای تهیه صنایع دستی ایران چه برای مصارف شخصی، چه به عنوان هدیه دوستانه و چه به عنوان هدایای تبلیغاتی سازمانی می توان به طرق گوناگون اقدام نمود.



مثلا مراجعه حضوری به مراکز فروش و بورس صنایع دستی خاتم کاری، میناکاری و ... . لیکن با توجه به بعد مسافت، ترافیک سنگین پیرامون مراکز تجاری و خدماتی و چندین عامل دیگر بسیار مقرون به صرفه تر است (چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ صرف وقت) که این هدایا را از طریق و ب سایت هایی که در این زمینه فعال می باشند از جمله هفت گردون خیال، تهیه نمود تا بتوان لذت خریدی خوب آسان را تجربه نمود. خرید صنایع دستی ایران من جمله آثار نفیس و فاخر خاتم کاری، میناکاری و ... علاوه بر کمک به رشد و گسترش این هنر-صنعت بومی و ملی، زیبایی را نیز زینت بخش منزل و محل کار خود کرده ایم.

خاتم کاری اصفهان چیست؟

این نوع محصولات صنایع دستی در داخل و خارج از کشور استقبال خوبی داشته است. این هنر را می توان یکی از بهترین هنرنمایی های ایران اسلامی نامید؛ چرا که سایر کشورهای جهان نیز محو زیبایی و تازگی این هنر شده و برای خرید آن اقدام می کنند.خاتم کاری با طرح و نقش و نگار خود، به این سوال پاسخ می دهد که خاتم کاری اصفهان چیست. خاتم کاری از جمله هنرهایی است که پیوند بین فلزات و معنویت، احساس و انسانیت و به کارگیری عناصری از علم هندسه و ریاضیات در زندگی، به شیوه ای حرفه ای و بی نظیر است.

این هنر نیز مانند دیگر هنرهای بومی ایرانی سعی می کند از وسایل خشن و بی روح مانند فلزات، چوب و استخوان که جامد هستند، اثری انسانی و باشکوه که زیبا خلق شده، تولید نماید. این هنر در چند شهر ایران مانند شیراز و اصفهان کار می شود و یکی از معنوی ترین هنرهای اسلامی – ایرانی است که در حرم ائمه اطهار نیز وجود دارد.خاتم کاری از ریاضیات و هندسه و فلزات به طور همزمان استفاده می کند و اثری جذاب و جالب خلق می کند که نتیجه تلاش استاد خلاق خاتم کار است.