آزمایش TSH خون چیست؟

صدای ایران- آزمایش TSH یکی از تست‌های مهم برای بررسی عملکرد غده تیروئید است. TSH در واقع یک پیام‌آوراست. یعنی دستور را از مغز گرفته و به غده تیروئید ابلاغ می‌کند. اگر اختلالی در آن ایجاد شود، غده تیروئید نمی‌تواند به درستی عمل کند. در این مقاله هومکا می‌خواهد اطلاعات مختصر و مفیدی در رابطه با TSH در آزمایش خون و نحوه تفسیر آن، در اختیار شما قرار دهد.

اگر دچار علائمی مانند کاهش یا افزایش وزن ناگهانی، تعریق غیر طبیعی، پریود نامنظم یا افسردگی شدید، بهتر است تا آزمایش TSHرا پشت گوش نیاندازید. این آزمایش، در واقع عملکرد غده تیروئید را مورد بررسی قرار می‌دهد. بروز کم کاری یا پرکاری تیروئید که امروزه نیز بسیار رایج است، با انجام این آزمایش مشخص می‌شود. بهتر است بدانید که حدود ۶۰ درصد از افرادی که به بیماری تیروئیدی مبتلا هستند، از بیماری خود بی خبر هستند. اگر قصد دارید تا در ارتباط با آزمایش TSH بیشتر بدانید، ادامه مطالب را از دست ندهید.

TSH در آزمایش خون 

آزمایش TSH یا Thyrotropin آزمایشی است که عملکرد غده تیروئید در بدن را بررسی می‌کند. TSH مخفف "هورمون تحریک کننده تیروئید" است. آزمایش TSH میزان این هورمون را در خون اندازه‌گیری می‌کند.

TSH در آزمایش خون مشخص می‌کند که غده تیروئید بیش از حد فعال (پرکاری تیروئید) یا کم‌کار (کم‌کاری تیروئید) است. از آنجا که هورمون‌های تیروئیدی در متابولیسم، وزن بدن، دمای بدن، حالات خلقی، کنترل عضلات، هضم، رشد،‌ عملکرد و رشد مغز، عملکرد قلب و باروری تاثیر دارند، لذا سالم بودن این غده نقش مهمی در سلامت کلی دارد. اختلالات تیروئید مشکلات سلامتی زیادی را ایجاد می‌کنند که شایع‌ترین آن‌ها بیماری‌های خودایمنی و کمبود ید است. 

هورمون های تیروئیدی

علت تجویز آزمایش TSH 

حال سوال اینجاست «چه زمانی نیاز به انجام آزمایش TSH داریم؟». در صورتی‌ که پزشک علائم مربوط به یکی از اختلالات کم‌کاری تیروئید و یا پرکاری تیروئید را در شما مشاهده کند، برای اطمینان یافتن از تعادل هورمون‌های هیپوفیزی و تیروئیدی آزمایش TSH را درخواست می‌کند. سایت Medline Plus در این باره می‌گوید:

اگر مقدار هورمون تیروئید در خون بیش از حد(پرکاری تیروئید) و یا بسیار کم(کم‌کاری تیروئید) باشد، ممکن است نیاز به آزمایش TSH داشته باشید.

علائم پرکاری تیروئید، که به عنوان تیروئید بیش فعال نیز شناخته می‌شود، شامل موارد زیر است:

اضطراب

کاهش وزن

لرزش در دستان

افزایش ضربان قلب

پف کردن

برجستگی چشم‌ها

مشکل خوابیدن

علائم کم‌کاری تیروئید، که به عنوان تیروئید کم‌کار نیز شناخته می‌شود ، شامل موارد زیر است:

افزایش وزن

خستگی

ریزش مو

تحمل کم برای دمای سرما

دوره‌های قاعدگی نامنظم

یبوست

quote-iconquote-icon
آزمایش در منزل

شرایط آزمایش TSH

شرایط آزمایش TSH چندان پیچیده نیست. این آزمایش را می‌توان در هر ساعتی از روز  انجام داد. هیچ آمادگی قبلی مثل ناشتا بودن برای انجام این آزمایش نیاز نیست. همچنین قبل از بررسی سطح TSH خون نیازی به قطع مصرف دارو نیست. با این حال مهم است که به پزشک اطلاع دهید که چه داروهایی مصرف می‌کنید، زیرا برخی از داروها می‌توانند بر عملکرد تیروئید تأثیر بگذارند.

البته گاهی گفته می‌شود که فردی که قصد انجام آزمایش تیروئید را دارد به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشد. بهتر است این موضوع را دقیقا از پزشک خود بپرسید؛ زیرا برخی از پزشکان به انجام این آزمایش در شرایط ناشتایی تاکید دارند و برخی دیگر ضرورتی برای این کار نمی‌بینند.

نکته:

 اگر تحت درمان با داروی تیروئید هستید، بهتر است ابتدا آزمایش را انجام دهید و بعد داروی خود را مصرف کنید.

آزمایش TSH چگونه انجام می‌شود؟

برای این منظور، متخصص نمونه‌گیری از ساعد شما نمونه خون را دریافت می‌کند. این نمونه به لوله‌آزمایش منتقل‌شده و برای سنجش TSH به بخش آزمایشگاهی ارسال می‌شود. ممکن است مانند سایر نمونه‌گیری‌های خونی محل نمونه‌گیری با اندکی سوزش و درد همراه باشد که پس از چند دقیقه برطرف می‌شود.

همچنین ممکن است به دلیل دریافت خون از شما، مقداری احساس سرگیجه و سبکی سر به شما دست دهد که جای نگرانی نیست. در چنین حالتی یکجا نشسته و مقداری آب بنوشید تا فشار و قند خون شما به وضعیت طبیعی برگردد.

تفسیر آزمایش TSH چگونه است؟

تفسیر آزمایش خون TSH برای کمک به تشخیص اختلالات غده تیروئید، بررسی روند درمان بیماران مبتلا به کم‌کاری یا پرکاری تیروئید اولیه و ثانویه و غربالگری نوزادان از نظر کم‌کاری تیروئید مادرزادی انجام می‌شود. 

تفسیر آزمایش هورمونی TSH در کنار سایر آزمایشات مربوط به تیروئید مانند آزمایش T3 و آزمایش T4 انجام خواهد شد. در این رابطه حتما باید با پزشک مشورت داشته باشید. سطح نرمال TSH در بزرگسالان بین ۰.۴ mlU/L تا ۴ mlU/L (واحد بین‌المللی میلی به ازای هر لیتر) است. این میزان در افرادی که تحت درمان اختلالات تیروئید قرار دارند، بین ۰.۵ mlU/L تا ۳.۳ mlU/L است.

اگر سطح TSH خون بالاتر از حد نرمال باشد، فرد دچار کم کاری تیروئید ثانویه و یا پرکاری غده تیروئید است و اگر میزان آزمایش TSH کمتر از حد نرمال باشد، فرد دچار پرکاری تیروئید ثانویه و یا کم کاری غده تیروئید است. سطوح TSH از نظر جنسیت و سن متفاوت خواهند بود.

تفسیر نتایج آزمایش TSH می‌تواند براساس جدول زیر باشد: 

TSH

Free T4

T3 یا Free T3

نتیجه

بالا

بالا

نرمال

کم‌کاری تیروئید خفیف

بالا 

کم 

کم 

کم‌کاری تیروئید (هایپوتیروئیدی)
بیماری هاشیموتو

کم 

نرمال 

نرمال

پرکاری تیروئید خفیف

کم

بالا

بالا

پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدی)
بیماری گریوز

کم

کم

کم

نارسایی غده هیپوفیز و کم‌کاری تیروئید ثانویه

نرمال یا بالا

بالا

بالا

پرکاری تیروئید ثانویه مربوط به غده هیپوفیز

بالا

نرمال

نرمال

پرکاری تیروئید تحت نظر

نرمال

نرمال

نرمال

عملکرد نرمال تیروئید

ممکن است نتیجه آزمایش TSH بر اساس آزمایشگاهی که به آن مراجعه می‌کنید، کمی متفاوت باشد. باید بدانید که سطح TSH در کودکان، نوزادان و زنان باردار می‌تواند خارج از حد طبیعی بزرگسالان باشد. تفسیر نتیجه آزمایش TSH را از پزشک بخواهید. همچنین می‌توانید از خدمات تفسیر آزمایش خون آنلاین توسط پزشک هومکا استفاده کنید.

میزان نرمال TSH در کودکان 

حد نرمال TSH در کودکان با توجه به سن آن‌ها طبق جدول زیر است. میزان نرمال TSH در نوزاد و در ماه اول پس از تولد زیاد است. با افزایش سن به‌تدریج از سطح آن کاسته خواهد شد. نمونه‌گیری برای نوزادان از پاشنه پا انجام می‌شود.

سن

محدوده نرمال

کودکان ۰ تا ۴ روزه

۱.۶–۲۴.۳ mU/L

کودکان ۲ تا ۲۰ هفته

۰.۵۸–۵.۵۷ mU/L

کودکان ۲۰ هفته تا ۱۸ سال

۰.۵۵–۵.۳۱ mU/

آزمايش TSH در بارداری 

آزمایش TSH در بارداری در کنار آزمایش T3 و T4 انجام می‌شود. به طور کلی، سطح T3 و T4 در بارداری بالا می‌رود و سطح TSH کاهش پیدا می‌کند. از آزمایش T4 برای بررسی‌های بیشتر استفاده خواهد شد. هورمون گونادوتروپین کوریونی انسانی (Hcg) و هورمون استروژن در عملکرد غده تیروئید در دوران بارداری تاثیر زیادی دارند. هورمون (Hcg) در سه ماهه اول بارداری سطح بالایی دارد؛ به همین جهت از ترشح TSH جلوگیری می‌کند و ممکن است باعث بیماری پرکاری تیروئید در زنان باردار شود. بنابراین مقدار TSH در سه ماهه اول بارداری کاهش پیدا می‌کند و در طول دوران بارداری به حالت اولیه خود باز می‌گردد. 



هورمون استروژن مقدار پروتئین‌های ناقل هورمون‌های تیروئید را در سرم افزایش می‌دهد. بیش از ۹۹ درصد هورمون‌های تیروئید در خون به این پروتئین‌ها متصل هستند. در نتیجه هورمون‌های تیروئید تام افزایش پیدا می‌کنند، اما هورمون‌های آزاد به صورت نرمال باقی می‌مانند. با نرمال باقی ماندن میزان هورمون‌های TSH ،Free T3 ،Free T4 در طول بارداری، عملکرد تیروئید نیز نرمال است و تغییری نمی‌کند.

تفسیر جواب آزمایش TSH در بارداری می‌تواند براساس جدول زیر باشد. 

سن بارداری

میزان TSH

سه ماهه اول بارداری

mU/L ۲.۵

سه ماهه دوم بارداری

  mU/L ۳

سه ماهه سوم بارداری

mU/L ۳

آزمایش TSH در بارداری ناشتایی نیاز ندارد، با این حال قبل از آن با پزشک مشورت داشته باشید. برخی پزشکان ناشتا بودن برای آزمایش تیروئید را توصیه می‌کنند.

 

آیا بالا بودن TSH در آزمایش خون خطرناک است؟

هورمون‌های تیروئیدی با هورمون‌های غده هیپوفیز به‌صورت یک لوپ معکوس باهم در ارتباط هستند. بدین‌صورت که هرگاه مقدار هورمون‌های تیروئیدی در خون کاهش یابد از غده هیپوفیز هورمون TSH بیشتری به جریان خون رها می‌شود. یکی از شایع‌ترین علل کم‌کاری تیروئید و بالابودن TSH در آزمایش خون وجود یک بیماری خود ایمن التهابی در غده تیروئید است. این بیماری که به بیماری هاشیموتو نیز معروف است به‌صورت مزمن و تدریجی بافت غده تیروئید را تخریب می‌کند و عملکرد بهینه آن را با مشکل مواجه می‌کند.

TSH نیز در این حالت با یک عملکرد مهاری، تولید هورمون‌های تیروئیدی را کاهش می‌دهد. بنابراین هر عاملی که باعث کم‌کاری تیروئید شود در مرحله اول تأثیر خود را بر غده هیپوفیز اعمال می‌کند. سایر مواردی که بر سطح هورمون T4 تأثیر دارند درنهایت بر میزان TSH نیز اثرگذار خواهند بود و مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

تغییر در سطح هورمون‌های بدن به دلیل تغییر میزان استروژن و یا به دلیل مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری

مصرف داروهایی که تأثیر مستقیم بر روی غده تیروئید دارند ماند داروی آمیودارون

آسیب‌های وارده به غده تیروئید براثر پرتودرمانی

برداشتن قسمتی و یا تمام غده تیروئید براثر جراحی

اگرچه در خصوص غده تیروئید و عملکرد آن تاکنون تحقیقات زیادی انجام‌شده است اما عوامل مؤثر در بالا و پایین شدن هورمون TSH هیپوفیز چندان شناخته‌شده نیستند و تحقیقات بیشتری برای روشن‌تر شدن مکانیسم‌ها لازم است. با وجود این، یکی از دلایل عمده افزایش مقدار TSH در خون وجود تومورهای تشکیل‌شده در غده هیپوفیز است که باعث تولید مقادیر غیر نرمال هورمون‌های هیپوفیزی به جریان خون می‌شود. یکی دیگر از دلایل چنین اختلالی ورم بافت غده هیپوفیز است که منجر به ترشح مقادیر بالای TSH به جریان خون می‌شود.

علایم TSH بالا در آزمایش خون

بالا بودن TSH در آزمایش خون از علائمی است که نشان می‌دهد غده تیروئید شما به ‌اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. به این حالت از تیروئید هیپوتیروئیدیسیم یا کم‌کاری تیروئید گفته می‌شود. در کم‌کاری تیروئید غده هیپوفیز سعی می‌کند که با رهاسازی TSH به خون سبب تحریک تولید هورمون‌های T3 و T4 گردد. هورمون‌ T3 و T4 از مهم‌ترین هورمون‌های بدن در سوخت‌وساز سلولی هستند و بنابراین نقش حیاتی در حفظ سلامت بدن دارند. این بیماری بیشتر در خانم‌های مسن شایع است، اما می‌تواند در هر سنی افراد را درگیر کند. علائم بالا بودن TSH که در اختلال هیپوتیروئیدیسم دیده می‌شود به‌صورت زیر است:

گواتر

 ضربان آهسته قلب

افسردگی

 افزایش وزن

مفاصل متورم، سفت و یا دردناک

 خستگی

 یبوست

 خشکی پوست یا مو

 کم‌پشت شدن یا ریزش موها

 ناباروری

دوره پریود نامنظم و دردناک

 افزایش حساسیت به سرما

همه این علائم ممکن است در ابتدای بیماری دیده نشوند اما با مزمن و طولانی شدن کم‌کاری تیروئید این عوارض به‌تدریج ظاهر می‌شوند.

علائم کم کاری تیروئید

علت پایین بودن TSH در آزمایش خون

اگر در آزمایش TSH مقدار این هورمون پایین‌تر از حد نرمال باشد، یکی از موارد زیر ممکن است علت این کاهش باشد:

بیماری گریوز (سلول‌های سیستم ایمنی بافت غده تیروئید را مور حمله قرار می‌دهند.)

وجود مقدار زیادی ید در بدن

مصرف نادرست داروهای تیروئیدی

درصورتی‌که داروهایی مانند استروئیدها، دوپامین و یا مسکن‌های اپیوئیدی مصرف می‌کنید، ممکن است جواب آزمایش مقادیر پایین TSH را نشان دهد. همچنین مصرف بیوتن (مکمل‌های ویتامین B) نیز می‌تواند باعث مقادیر پایین TSH در آزمایش خون گردد. آزمایش TSH تنها آزمایش بررسی عملکرد تیروئید نیست بلکه تست‌های دیگری مثل T3 ،T4 و آنتی‌بادی‌های ضد TPO نیز برای ارزیابی عملکرد تیروئید مورداستفاده قرار می‌گیرند.

علایم TSH پایین در آزمایش خون

برخی از علائم پایین بودن TSH که می‌تواند نشانه‌ای از پرکاری تیروئید باشد، عبارت‌اند از:

 عصبی بودن

 تحریک پذیری

بروز اختلالات خواب 

 احساس خستگی عمومی

ضعف عضلانی

اسهال

بزرگ شدن ظاهری گردن

بزرگ شدن چشم ها

تپش قلب 

افزایش ضربان قلب

تعریق بیش‌ازحد

علائم پرکاری تیروئید

درمان سطوح پایین TSH 

اگر غده تیروئید شما کم‌کارتر از حد نرمال باشد پزشک شما با تجویز داروهای مخصوص، تعادل هورمونی را به شما برمی‌گرداند. این داروها علائم مرتبط با کم‌کاری تیروئید، نظیر خستگی و افزایش وزن را به‌تدریج برطرف می‌کنند. به‌منظور اینکه پزشک بتواند دوزهای مناسب دارو را برای شما تعیین کند، هر دو الی سه ماه آزمایش TSH تکرار می‌شود. در صورت نرمال بودن سطح TSH شما این آزمایشات به‌صورت سالانه برای چکاپ وضعیت تعادل هورمونی انجام می‌شود. اگر تیروئید شما پرکارتر از حد نرمال است یکی از موراد زیر ممکن است جهت درمان تجویز شود:

داروهای ید رادیواکتیو برای کاهش عملکرد تیروئید

داروهای مهارکننده هورمون‌های تیروئیدی

داروهای مهارکننده بتا برای کاهش ضربان قلب

عمل جراحی برای برداشتن غده تیروئید (کمتر مورداستفاده قرار می‌گیرد)

در خانه خود بمانید و فقط با یک کلیک بر روی دکمه تماس زیر، از خدمات آزمایش در منزل و تفسیر آزمایش آنلاین هومکا استفاده کنید. 

هدف از انجام آزمایش TSH Elisa 

هورمون TSH از بخش قدامی غذه هیپوفیز ترشح می‌شود و دارای دو زنجیره پروتئینی در ساختار خود است. برای تشخیص کم کاری و یا پر کاری تیروئید شناسایی دقیق این پروتئین‌ها در خون بسیار حائز اهمیت است. یکی از روش‌های آزمایشگاهی که برای شناسایی هورمون TSH مورد استفاده قرار می‌گیرد، تکنیک Elisa است که به صورت کمی و ‌ایمونو آنزیماتیک مقدار TSH را در خون ارزیابی می‌کند. در این آزمایش، یک نمونه خون از فرد دریافت شده و با کیت مخصوص آزمایشگاهی که حاوی آنتی بادی‌های مونوکلونال و آنزیم است بررسی می‌شود. پس از انجام شدن مراحل الایزا، جواب با دستگاه الایزا ریدر آماده می‌شود. در روش الایزا از آنتی بادی‌های مونوکلونال که اختصاصی هورمون TSH هستند، استفاده می‌شود. این آنتی بادی‌ها گرایش بالایی به هورمون TSH دارند و به طور قوی به آن‌ها متصل می‌شوند. با اتصال آنتی بادی‌ها به هورمون، آنزیم های متصل شده به آنتی بادی‌ها با ساطع کردن نور از خود مقدار دقیق پروتئین‌های هورمونی را در خون نشان می‌دهند.

پیامدهای درمان نشدن سطح غیر نرمال TSH

 هورمون TSH توسط غده هیپوفیز تولیدشده و سبب تنظیم عملکرد غده تیروئید می‌شود. این هورمون در واقع محرک تولید هورمون‌های تیروئیدی مثل T3 و T4 است. هر مقدار که غلظت هورمون TSH در خون بیشتر باشد به همان نسبت تولید هورمون‌های تیروئیدی نیز بیشتر می‌شود. اگر غلظت TSH بیش‌ازحد نرمال شود، بدن به عارضه‌ای به نام هایپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید مبتلا می‌شود که به دلیل تولید بیش‌ازحد هورمون‌های تیروئیدی می‌باشد.

از سویی دیگر اگر مقدار TSH در خون کمتر از حد نرمال باشد بدن دچار عارضه‌ای به نام هیپوتیروئیدیسم یا کم‌کاری تیروئید می‌شود که در آن غده تیروئید توانایی لازم برای تولید مطلوب هورمون‌های تیروئیدی را از دست می‌دهد. این اختلالات در بلندمدت می‌توانند عوارض نامطلوبی ازجمله چاقی و بالا رفتن سطح چربی و کلسترول خون و یا تأثیر نامطلوب در عملکرد قلبی و عروقی شوند.