به گزارش صدای ایران، نحوه تولید تار در عنکبوت بسیار پیچیده است . فقط عنکبوتهای ماده از تار لانه می سازند . عنکبوت برای اینکه بتواند حشرات را در لانه توری خود به دام اندازد , قسمتی از لانه را با تارهای چسبنده می سازد .
ولی برای اینکه خودش در تله ای که برای حشرات پهن کرده است اسیر نشود یک نوع تار خشک نیز می تند و برای کلیه فعالیت های خود از آن استفاده می کند .
عنکبوتها به تار خود نمیچسبند، زیرا همه قسمت‌های تار عنکبوت چسبناک نبوده و عنکبوتها دقیقا میدانند که در کجای تار تنیده شده خود قرار گیرند تا به آن نچسبند. در تارهای کروی شکل، پره‌های درخشانی قرار گرفته است که از مرکز به سوی لبه‌های تار کشیده شده‌اند.
تارهای تنیده شده مارپیچی، چسبناکند اما پره های ما بین این تارها چسبناک نیستند. عنکبوت برای اینکه خودش در تله‌ای که برای حشرات پهن کرده است اسیر نشود از تارهای خشک براي عبور استفاده میکند.
تار عنکبوت از پروتئين رشته‌اي فيبروئين ساخته شده‌است. اين پروتئين از آمينو اسيدهاي آلانين و گليسين، سرشار است. بيشتر رشته‌هاي پلي پپتيدي سازندهٔ اين پروتئين، به صورت صفحات بتا آرايش يافته‌اند. اين صفحات در زمينه‌اي از رشته‌هاي آمينو اسيد به صورت صفحات آلفا جاي گرفته‌اند.
مارپيچ‌هاي آلفا با بي نظمي زيادي به هم پيچيده‌اند و همين بي نظمي باعث خاصيت کش ساني تار مي‌شود. يکي از ويژگي‌هاي جالب تار عنکبوت اين است که مقدار زيادي نمک و مواد ضد باکتري و ضد قارچ دارد که در برابر حملهٔ باکتري‌ها و قارچ‌ها از آن محافظت مي‌کند. دليل تار تنيدن عنکبوت عنکبوت در محل زندگي خودش تارهايي را درست مي کندتا بتواند به شکار مگس وحشرات کوچک نظير آن پرداخته و غذايش را تهيه کند تارهايي که عنکبوت به وجود مي آورد داراي يک شکل هندسي بسيار دقيق و اغلب زيبا مي باشد اين تارها با همه ي زيبايي و دقتي که در ساختمان آنها به کار رفته است در حقيقت دامي مهلک و کشنده براي بسياري از حشرات مي باشدعنکبوت ها انواع متعددي دارند و هر نوعي از آنها تارهاي متفاوتي از نظر ساختماني درست مي کنندتارها در ابتدا مايعي چسبنده اند که در مجاورت هوا خشک شده و شبيه نخ ابريشم مي شود البته تمام عنکبوت ها براي شکار خودشان از اين تارها استفاده نمي کنند بلکه بعضي به طور مستقيم به شکار کردن مي پردازند.
چگونگی ساخته شدن تار عنکبوت
بسياري مي پندارند که عنکبوت با ابريشم خود فقط تارهاي ساده مي تند در حاليکه حقيقت آن است که هيچ جانداري به اندازه ي عنکبوت اينهمه از ابريشم استفاده هاي گوناگون نکرده است. منظور از ابريشم همان مايعي است که از اندام عنکبوت تراوش مي شود . در شکم عنکبوت غده هايي جاي گرفته اند که ابريشم توليد مي کنند . در قسمت بالاي شکمش نيز اندام ريسنده تعبيه شده است . اندام ريسنده ي عنکبوت داراي سوراخهاي بسيار ريزي است که ابريشم از درون آن با فشار بيرون مي جهد . ابريشم بصورت مايع از اندام عنکبوت بيرون مي آيد ولي در مجاورت هوا بيدرنگ جامد و سفت مي شود . عنکبوت ابريشمهاي گوناگوني توليد مي کند . يک نوع از آن ابريشم چسبنده است که عنکبوت آن را در تار ريسي بکار مي برد که حشرات را بخود جذب و به دام مرگ گرفتارشان مي کند . انواع ديگر تارهاي عنکبوت اين چسبندگي راندارند بلکه در استحکام بخشيدن به تارهاي ديگر نقش پره هاي چرخ را بازي ميکنند . نوعي ديگر از ابريشم به کار پيله سازي جانور مي آيد .
نحوهٔ توليد تار عنکبوت
نحوهٔ توليد تار عنکبوت از آب به عنوان حلال پروتئين ابريشم خود استفاده مي‌کند. در عنکبوت مجاري تار ريسي وجود دارند. در بخش ابتداي هر مجرا، غده‌هاي ترشحي وجود دارند که پروتئين سازندهٔ تار را ترشح ميکنند. در اين قسمت ملکول‌هاي پروتئين در حلال آب غوطه ورند و حالت بلور مايع دارند. در بخش دوم مجرا، پمپ‌هاي پروتون، فعالانه يون‌هاي H+ را به درون مجرا ترشح و آن جارا اسيدي ميکنند در اين محيط، از خاصيت آب دوستي بلور مايع کاسته مي‌شود. در نتيجه، ملکول‌هاي آب از ابريشم تار جدا و به کمک پمپ Na+/K+ATPase از مجرا برداشته مي‌شوند. مجراي تارريسي در انتهاي خود باريک تر مي‌شود. در نتيجهٔ نيرويي که از عقب و ديوارهٔ مجرا به بلور مايع وارد مي‌شود، اين بلور شکل رشته مانندي به خود مي‌گيرد و با برداشت ملکول‌هاي آب حالت جامد تري پيدا ميکنند.
کاربردهاي تار عنکبوت تار عنکبوت از فولاد محکم تر است
بخش بعدي مجرا نقش مرکز کنترل کيفيت را دارد و در صورتي که پيوستگي تار مشکل داشته باشد، آن را بر طرف مي‌کند. بخش انتهايي مجرا، محل خروج تار ريسيده شده‌است. چون در اين بخش، تار حالت جامد تري به خود مي‌گيرد، غده‌هاي ويژه‌اي مواد لغزنده کننده‌اي را به سطح داخلي مجراترشح ميکنند تا خروج تار تسهيل شود. کاربردهاي تار عنکبوت تار عنکبوت از فولاد محکم تر است. با وجود اين، در مقايسه با فولاد بسيار سبک و انعطاف پذير است. از اين رو برخي آن را فولاد زنده ناميده‌اند. اين فولاد آن قدر محکم است که مي‌توان از آن توري ساخت. و با آن يک بوئينگ ۷۴۷ را متوقف کرد و در عين حال، آن قدر سبک و انعطاف پذير است که مي‌توان از آن لباس تهيه کرد. بنابر اين، کاربردهاي آن در پزشکي و صنعت زياد است. کاربرد در پزشکي به دليل محکمي و در عين حال انعطاف پذيري، مي‌توان از آن براي تهيهٔ نخ جراحي، زردپي و رباط مصنوعي و دستکش‌هاي جراحي بهره برد. تار عنکبوت نقش ضد عفوني کننده و پانسماني نيز دارد. زيرا عنکبوت براي حفاظت تار پروتئيني خود در برابر باکتري و قارچ‌ها، تارش را به مواد ضد باکتري و ضد قارچ آغشته مي‌کند.از اين رو مي‌توان از آن براي پانسمان زخم استفاده کرد کاربرد در صنعت توليد طناب‌هاي بسيار محکم براي کوهنوردي، چتر نجات توليد تورهاي ماهيگيري محکم توليد لباس غواصي مقاوم در برابر کوسه‌ها توليد لباس ضد گلوله چرا عنکبوت در تارهايي که مي‌تند، نمي‌چسبد و در آنها گير نمي‌کند؟ براي توضيح اين پديده، سه فرضيه عنوان شده است: فرضيه اول مي‌گويد که احتمالاً عنکبوت يک نوع روغن از خودش توليد مي‌کند که خاصيت ضد چسبندگي دارد و باعث مي‌شود پاهاي عنکبوت به تارها نچسبد. اما در اينجا يک مشکل اساسي وجود دارد و آن اين است که وجود چنين روغني تا به حال اثبات نشده است!
ميزان چسبندگي تارهاي مختلف متفاوت است
فرضيه دوم بر اين واقعيت استوار است که ميزان چسبندگي تارهاي مختلف متفاوت است. يعني در ساختمان يک تار عنکبوت مجموعه‌اي از تارها ، با چسبندگي‌هاي متفاوت وجود دارد و تارهايي که چسبندگي کمتري دارند در مرکز شبکه قرار دارند. همچنين تارهاي شعاعي و رشته‌هايي که شبکه تار عنکبوت را به درخت يا ساير تکيه گاه‌ها متصل ميکنند، غير چسبنده هستند. برخي پژوهش‌گران بر اين باورند که عنکبوتها به طور غريزي فقط بر روي اين تارها حرکت ميکنند.
پاي برخي از عنکبوتها عملکرد ويژه‌اي دارد
اما فرضيه سوم درباره ويژگي که پاي عنکبوت دارد، سخن مي‌گويد: پاي برخي از عنکبوتها عملکرد ويژه‌اي دارد. اين عملکرد باعث مي‌شود که عنکبوت بتواند خيلي سريع خودش را از تار چسبنده جدا کند. در انتهاي پاي عنکبوت يک جفت قلاب خاردار و کش‌سان وجود دارد که به سطح گياهان مي‌چسبد و راه رفتن عنکبوت را بر روي اين سطوح آسان مي‌کند. هنگامي که اين قلاب‌ها بر روي رشته‌هاي چسبنده تار عنکبوت قرار مي‌گيرند ، به آنها مي‌چسبند و جدا نمي‌شوند. اما وجود قلاب ديگري که با پرزهاي خاردار و کش‌سان همکاري ميکنند، باعث مي‌شود که پاي عنکبوت از تار جدا شود. به اين صورت که قلاب ، تار چسبنده را مي‌گيرد و آن را در جهت مقابل مي‌کشد، وقتي که قلاب آزاد مي‌شود، قلاب‌هاي خاردار به حالت اول برمي‌گردند و با شدت ، تار را رها ميکنند و با استفاده از اين خاصيت فنري، پا را آزاد ميکنند.
