به گزارش صدای ایران چهارم اردیبهشت روز راه اندازی رادیوست؛ در اين روز براي اولين بار در ايران، اداره راديو تأسيس و از فرستنده راديو تهران، گزارش فعاليتهاي داخلي كشور پخش شد.
هم اکنون که هفتاد و سه سال از فعالیت و تاسیس این رسانه می گذرد، شبكه هاي سراسري راديو براي اقشار مختلف مردم ايران و شبكه هاي محلي در استانهاي مختلف كشور، برنامه هاي متنوعی را ارايه ميكنند.
يك سال پيش از حمله متفقين به ايران (سال ۱۳۱۹) راديوي ايران تأسيس شد و اداره آن به سازماني كه اداره كل انتشارات و تبليغات ناميده شد واگذار گرديد. آنگاه در اراضي اطراف ميدان مشق در قسمت غربي ساختمان بانك رهني خانه نوسازي را اجاره كردند و بدين ترتيب براي نخستين بار در ايران چنين تشکیلاتي براي اداره كردن فرستنده راديويي دولتي تأسيس گرديد و كارمندان را هم از ميان فرهنگيان شايسته و با ذوق انتخاب كردند و از وزارت فرهنگ يا ساير وزارتخانه ها به اداره كل «انتشارات و تبليغات» منتقل كردند. آنگاه با توجه به ساير وظايف اين اداره اداراتي كه نام برده مي شوند تحت نظر «اداره كل انتشارات و تبليغات» قرار گرفت.
مركز فرستنده راديو تهران يا كلاه فرنگي
بيش از نیم قرن از قدمت ساختمان موسوم به كلاه فرنگي مي گذرد، اين ساختمان در جوار دو ساختمان مرتفع در محوطه باغ بي سيم قرار گرفته است. اين بنا در دوره يي احداث شده كه اطراف آن را باغ هاي مصفايي احاطه كرده و جاده آن خاكي بود و به شميران وصل مي شد. در آن زمان اين محل به نام باغ بي سيم معروف بود.
ساختمان هاي اطراف كلاه فرنگي همه مخابراتي بودند و از اين بنا، بعدا به عنوان ايستگاه راديويي استفاده مي شد.
ايستگاهي كه زماني قلب تپنده كشور بود و هر گونه خرابي و خاموشي در آن به منزله قطع ارتباط تهران يا سراسر ايران و جهان بود.
ساختمان كلاه فرنگي بعد از راه اندازي ايستگاه راديو به طور كامل در اختيار هنرمندان و مجريان برنامه و دست اندركاران راديو قرار گرفت.
نخستين دكل موج بلند به ارتفاع 120 متر در1379 پايه نصب شد
نخستين دكل موج بلند به ارتفاع ۱۲۰ متر در (۱۳۷۹) پايه نصب شد و در بيست و چهارم ارديبهشت ۱۳۰۴ دستگاه ۲۰ كيلو واتي موج بلند نصب گردید و در ششم ارديبهشت ۱۳۰۵كار بي سيم با پخش تلگرافي براي دعوت عمومي براي همكاري به كشورهاي مختلف جهان افتتاح شد. در سال ۱۳۰۷ نصب دو دستگاه موج كوتاه آغاز و در سال ۱۳۰۹ از آنها بهره برداري و مركز گيرنده به نجف آباد تهران و مركز مخابرات به ميدان توپخانه منتقل شد. طبق مقرارت ايران ورود دستگاه هاي مخابراتي و استفاده از آنها تنها در حيطه مسئوليت وزارت پست و تلگراف و تلفن بود. اين مساله را ميتوان از مكاتبه شخصي به نام داوود موشه لازار و دايره تجارت داخلي وزارت فلاحت و تجارت و فوايد عامه دريافت : اقاي داوود موشه لازار، در جواب مراسله شما مورخه ۱۴ ژوئن ۱۹۲۹(خرداد ۱۳۰۸) راجع به تاسيس دستگاه راديو در ايران ، اشعار مي دارد «كه ورود دستگاه تلگراف و تلفن بيسيم گيرنده و يا مخابره كننده مطالب و الات و اسباب ان جز براي اداره تلگراف بيسيم دولت وقت به طور كلي ممنوع است ، لكن وارد كردن و استفاده از دستگاه هاي « راديو كنير» كه فقط براي شنيدن نغمات به كار مي رود و همچنين تاسيس سينماي ناطق در ايران با رعايت مقررات مربوط مانعي ندارد» و بدین ترتیب مقدمات تأسيس راديو تهران فراهم شد.
این افراد از میان فرهنگیان و هنرمندان شایسته وبا ذوق انتخاب و از سایر وزارتخانه‌ها به اداره کل‌انتشارات و تبلیغات منتقل شدند.
به گزارش صدای ایران محمد حجازی ملقب به مطیع‌الدوله (نویسنده و داستان‌نویس)، عبدالرحمن فرامرزی (نویسنده و مدیر روزنامه کیهان) حسینقلی مستعان (داستان‌نویس)، ابوالقاسم پاینده (نویسنده)، ابوالقاسم اعتصام‌زاده و مشفق همدانی (مترجم).
برای تعیین خط مشی و سیاست رادیو، شورای‌عالی انتشارات بر پا شد که اعضای آن‌عبارت بود از: علامه محمد قزوینی، محمد علی فروغی (ذکاء الملک)، دکتر قاسم غنی، دکتر علی‌اکبر سیاسی (رییس دانشگاه تهران) دکتر رضا زاده‌شفق، دکتر محمود افشار و استاد علینقی وزیری.
بخش خبر مسئول تهیه و پخش اخبار رادیو، خبرگزاری‌پارس بود، که روزگاری آژانس پارس، نام داشت. در ابتدای کار، آژانس پارس اخبار روزنامه‌ها راقیچی می‌کرد و به دست گویندگان رادیو می‌داد. اما رفته رفته، پس از پنج سال، این آژانس به یک‌خبرگزاری جدی تبدیل شد که علاوه بر تهیه وپخش اخبار رادیویی، هر روز چهار شماره بولتن صبح و عصر از اخبار ایران و جهان تهیه می‌کرد و به رایگان در اختیار روزنامه‌ها قرار می‌داد. گزارش‌های رادیویی نیز یا از طریق فرستنده سیار به‌طور زنده پخش می‌شد یا جریان رویداد، روی نوار، ضبط و در بخش اخبار از رادیو پخش‌می‌گردید. اخبار خارجی از طریق تله تایپ (دستگاه خودکار خبرگیری) که نقش خبرنگار را بازی می‌کرد، دریافت و سپس توسط مترجمان در مدت کوتاهی ترجمه و برای تنظیم خبر رادیویی تحویل سردبیر اخبار می‌شد. پس از تنظیم‌رادیویی، توسط مسئولان خبرگزاری کنترل و برای پخش به استودیوی رادیو ایران تحویل می‌شد.
از سال ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۸ نیز به مرور هر استانی برای خود (زیر نظر اداره کل انتشارت ورادیو) اقدام به تأسیس رادیو نمود.
پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، نام سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران تبدیل به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران شد. ریاست این سازمان هر پنج سال یک بار توسط مقام رهبری انتخاب می شود. بالاترین مقام رادیو، معاون رئیس سازمان در حوزه صدا می‌باشد.
بعد از صدور فرمان تأسيس راديو، قرارشد از دو فرستنده موج كوتاه ۲۰كيلوواتي و متوسط ۲كيلوواتي وزارت پست و تلگراف و تلفن، كه براي ارسال تلگراف بي سيم توسط كارخانه آلماني تلفنكنtelefunken در بي سيم قصر، نصب شده بود استفاده شود. براي آمادگي پخش برنامه پس از افتتاح راديو جمعي ازاستادان و نويسندگان از جمله: استاد سعيد نفيسي و دكترذبيح الله صفا يك سلسله گفتارهاي ادبي، تاريخي، جغرافيايي، اجتماعي را قبلاً تهيه كرده بودند به طوريكه احتياجات راديو را براي مدت سه ماه تأمين مي كرد. كارهاي فني راديو با وزرات پست و تلگراف و تلفن بود و امور مربوط به دستگاههاي فرستنده و استوديو زيرنظر رئيس كل بي سيم اداره مي شد.
بودجه راديو كه فقط هشتاد هزارتومان در سال ۱۳۱۹ بود توسط سازمان پرورش افكار تأمين مي شد. بعد از فراهم شدن مقدمات، بالاخره راديو در ساعت ده با مداد روز۴ ارديبهشت ۱۳۱۹افتتاح شد. در شروع كار ساختمان راديو از دو طبقه در بي سيم قصر تشكيل مي شد، كه طبقه اول شامل يك اتاق انتظار و دستگاههاي فرستنده و تقويت كننده بود و طبقه دوم ازيك اتاق كه با نصب پرده درسقف و دوجداره كردن در ورودي و خروجي و سيمان كاري ديوارهاي داخلي به صورت استوديو درآمده بود. تا سال ۱۳۴۲كه كل تشكيلات راديو به وزارت اطلاعات منتقل شد و همچنین تا ايجاد «سازمان راديو تلويزيون» در سال ۱۳۵۰ ادامه داشت. اداره و تشكيلات راديو به اين نامها خوانده مي شد: « انتشارات و تبليغات»، « راديو و خبرگزاري»، «انتشارات و راديو»، «انتشارات و اطلاعات و «اداره كل انتشارات و راديو».
از سال ۱۳۱۹ تا سال ۱۳۲۷ برنامه هاي راديو در همان استوديوي اوليه اجرا و پخش مي شد. در این زمان یک دستگاه اتومبیل گویندگان و سایر دست اندرکاران را به محل کار خود یعنی رادیو منتقل می کرد.
برنامه هاي راديو:
در زمان تاسیس رادیو برق تهران شبانه روزي نبود، از اين جهت برنامه هاي راديو هم محدود به ساعات معيني مي شد. بدين ترتيب راديو ايران كه در ارديبهشت ۱۳۱۹ افتتاح شده بود در روز فقط ۲ برنامه داشت.
بخش اول: ساعت ۱۲ تا ۳۰/۱۳ و بخش دوم : از ساعت ۱۸ تا ۳۰/۲۲. در بخش اول و دوم هر روز چهار گفتار خوانده مي شد و هر گفتار به مدت ۱۵ دقيقه بود سپس چند صفحه موسيقي پخش مي شد.
صداي جمهوري اسلامي ايران
راديو در ايران طي سابقه ۵۸ ساله اش فراز و نشيب هاي فراوان و حوادث تلخ و شيرين بسياري را پشت سر نهاده است. طي سالهايي كه لوازم فرهنگ مكتوب (كتاب، روزنامه و ...) هنوز از گستردگي كافي در ميان مردم برخوردار نبود، راديو به عنوان يك رسانه اثرگذار از يك سو منبع دريافت اطلاعات و اخبار مربوط به رويدادهاي داخلي و خارجي و از سوي ديگر وسيله اي براي پر كردن اوقات فراغت قشرهاي گوناگون جامعه بود.
راديو در جمهوري اسلامي ايران نسبت به ساير رسانه ها برد و پوشش بيشتري دارد و اينك امواج راديو به دور افتاده ترين نقاط كشور راه يافته است و امكان برقراري ارتباط با مردم را دارد.
از ديگر ويژگيهاي راديو، خودكفايي آن در توليد برنامه است؛ به گونه اي كه نيازي به خريد برنامه از خارج ندارد. به همين دليل تطابق برنامه هاي راديويي با ارزشها و باورها و مؤلفه هاي گسترده اي در زمينه ارتقاي سطح كيفي و افزايش كمي برنامه هاي راديويي انجام گرفت؛ چنان كه در سال ۱۳۵۶ ش. تنها شبكه فعال راديويي كانال اول راديو بود در كنار آن، كانال دوم راديو و هفده مركز شهرستان، فعاليت راديويي محدود داشتند.
در سال ۱۳۶۸ش. علاوه بر شبكه سراسري راديو، راديو قرآن نيز با سه ساعت توليد و شش ساعت پخش (سه ساعت تكراري) فعال بودند.
در سال ۱۳۷۲ ش. شبكه اصلي و فعال راديو، شبكه اول سراسري بود و علاوه بر آن، شبكه دوم و راديو قرآن با زمان پخش بسيار محدود مشغول فعاليت بودند.
تاریخچه رادیو و شبکه استانی صدای مرکز سیستان و بلوچستان
در تاریخ ۲۰ تیرماه سال ۱۳۳۹ برای اولین بار مردم زاهدان صدای رادیو را از یک فرستنده یک کیلو وات کالینز شنیدند و در سال ۱۳۴۱ فرستنده پر قدرت ۱۰۰کیلو وات راه اندازی و مورد بهره برداری قرار گرفت و تا سالهای سال تنها فرستنده پر قدرت شرق کشور بوده است که از آن به جهت پوشش داخلی و پخش برنامه های برون مرزی سود می بردند.
در تاریخ ۲۰ اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۱ با افتتاح شبکه استانی رادیو تحولی عظیم در عرصه فرهنگی استان سیستان و بلوچستان با تولید و پخش روزانه دهها ساعت برنامه رادیویی ایجاد شد و امروزه صدا وسیمای سیستان وبلوچستان با داشتن ۶ مرکز رادیویی یکی از مناطق بزرگ رادیویی کشور محسوب می شود .
شبکه استانی صدای مرکز سیستان وبلوچستان دارای ۴ استودیو برای پخش و ضبط برنامه هاست و این استودیوها عبارتند از استودیو پخش ،استودیو ضبط موسیقی و دو استودیو ضبط برنامه های تولیدی.
