جهادی‌هایی که از اروپا می‌آیند‌

تعدادشان معلوم نیست. سازمان‌های اطلاعاتی غربی آمارهای متفاوتی را ارایه می‌کنند. آمارهایی که با خبرهای رسانه‌ای گاه تناقض‌های فاحشی دارد. برخی تعداد آنها را درمجموع حدود سه‌هزارنفر تخمین می‌زنند. حال آنکه روزنامه‌های ترکیه (جایی که گذرگاه اصلی جهادی‌های اروپایی برای رفتن به عراق و سوریه است) تعدادشان را بیش از 47هزارنفر تخمین می‌زنند. این‌ها همه اروپایی هستند. کسانی که برای پیوستن به گروه‌های جهادی راهی عراق و سوریه می‌شوند. از سه‌سال پیش پرونده‌های اینها باز شده است. از زمانی که اعلام شد برای کمک به تشکل‌های جهادی و مبارزه علیه نظام بشار اسد تصمیم گرفته‌اند به سوریه بروند. با این حال، رسانه‌ها زمانی جهادی‌های خارجی را زیر ذره‌بین خود گذاشتند که گفته شد فردی که جیمز فولی گروگان آمریکایی را سر برید، یک بریتانیایی بود؛ کسی که به لهجه اهالی شرق لندن صحبت می‌کرده است. سازمان‌های اطلاعاتی غرب اکنون آنهایی را که برمی‌گردند، به شدت تحت‌کنترل خود قرار می‌دهند. نگرانی از این بابت است که جهادی‌های بازگشته تجارب نظامی‌شان را علیه اهدافی در کشورشان به کار گیرند. یک نمونه‌اش «مهدی نموش» فرانسوی الجزایری‌تبار بود که ماه می ‌گذشته بازدید‌کنندگان از یک موزه یهودی در بروکسل را هدف قرار داد و سه‌نفر از آنها را کشت.

فرانسه تعداد جهادی‌های خود را 180، هلند 30 و آلمان 120نفر تخمین می‌زند. بریتانیا با تغییر قانون اساسی خود، مجوز گرفت تابعیت کسانی را که در اعمال تروریستی دست داشته باشند به‌خصوص اگر دارای دو تابعیت باشند، لغو کند. هلند نیز تقریبا همین سیاست را در پیش گرفت. اما این یک «جراحی قانونی» و موقتی است که کشورهای دیگر اروپایی نیز به دنبال اجرای آن هستند. برای مقابله با موج حرکت جهادی‌های اروپا به شرق باید فکرهای اساسی‌تری کرد. در اینجا مروری می‌شود بر تعدادی از کشورهای اروپایی و نیز سیاستی که هریک در قبال جهادی‌ها اتخاذ کرده‌اند.

مجلس عوام انگلستان در ژانویه سال گذشته با اکثریت 297رای حکم به اصلاح قانون اساسی این کشور و لغو تابعیت کسانی داد که در اعمال تروریستی دست داشته باشند. نیک کلگ، معاون نخست‌وزیر و رییس حزب دموکرات آزادیخواه، که با محافظه‌کاران در تشکیل حکومت فعلی ائتلاف کرده است، این قانون را بحث‌برانگیز توصیف کرد و گفت ملاحظات زیادی درباره آن وجود دارد. یک مشاور حقوقی او، می‌گوید وزارت کشور در حال حاضر اجازه لغو تابعیت افرادی را که دو تابعیت دارند، تصویب کرده است. این در حالی است که اتحادیه اروپا «بدون تابعیت» کردن شهروندان اروپایی را به کلی ممنوع کرده است. این مشاور می‌گوید احتمالا حدود 500شهروند بریتانیایی تاکنون به منطقه خاورمیانه برای جهاد سفر کرده باشند. از این گروه، اکثریت به جماعت داعش پیوسته‌اند و هم‌اکنون بازگشت این افراد نگرانی‌های زیادی را در انگلستان برانگیخته است سازمان اطلاعات داخلی بریتانیا «ام‌ای5» تعداد جهادی‌های اروپایی را در بین نیروهای داعش 10درصد تخمین زده است؛ طرفه اینکه کارشناسان می‌گویند اکثر این افراد متولد بریتانیا هستند و این قدرت ایدئولوژیک گروه‌های جهادی است که چنین افرادی را جذب خود می‌کند. به گفته آنها، این افراد از قبل شست‌وشوی مغزی داده شده و بعد آماده رفتن به میدان‌های جهاد برای برپایی خلافت اسلامی می‌شوند.

هنگامی که تشکیلات داعش، نواری ویدیویی را درباره اعدام «دیوید هانس» پخش کرد، لندن از حالت تردید درآمد و به اتخاذ تصمیمات جدی و حتی اعلام جنگ با داعش رسید. دیوید کامرون، نخست‌وزیر این کشور تعهد کرد که باتروریست‌ها سخت مقابله خواهد شد؛ وی گفت دین اسلام ارتباطی با اعمال این گروه ندارد و داعش برای کشتن افراد بین «مسلمان و مسیحی» فرقی نمی‌گذارد. مساله مقابله با تروریست‌های جهادی، مسلمانان این کشور را نگران کرده است. زیرا یقین دارند واحدهای مقابله با تروریسم از این پس کنترل بیشتری بر آنها خواهند داشت و به همین دلیل رفت‌وآمدهایشان محدود خواهد شد.

در سپتامبر گذشته، اعلام شد تعداد جهادی‌های فرانسه به 930نفر رسیده است. این آماری بود که وزارت کشور فرانسه اعلام کرد و گفت این رقم شامل اتباع خارجی مقیم فرانسه نیز می‌شود. گفته می‌شود 350‌نفر از این مجموعه هم‌اکنون در سوریه و عراق هستند و 170‌نفر نیز در راه بازگشت به وطن‌شان. دستگاه‌های اطلاعاتی فرانسه می‌گویند 230‌نفر از کسانی را شناسایی کرده‌اند که تمایل دارند برای جنگ در سوریه و عراق به این کشورها سفر کنند. وزیر کشور فرانسه به صراحت گفته است 180‌نفر از جهادی‌هایی که در حال بازگشت هستند، به طور مشخص از سوریه می‌آیند. یک‌بار پلیس فرانسه اعلام کرد دونوجوان را در فرودگاه مرسیلیا در جنوب کشور دستگیر کرده که قصد رفتن به سوریه را داشتند. یک‌بار دیگر نیز اعلام شد جلو سفر هفت‌نفر دیگر در همین رابطه گرفته شده است. مقامات فرانسوی می‌گویند 80درصد از جهادی‌های کشورشان به خانواده‌های مسلمان مهاجر تعلق دارند و 20‌درصد آنها فرانسوی‌الاصل هستند که بعدها مسلمان شده‌اند. آمارهای رسمی نشان می‌دهند 60 زن از فرانسه به عراق و سوریه سفر کرده‌اند و 150‌نفر دیگر نیز تمایل به رفتن دارند. گفته می‌شود طی هشت‌ماه گذشته تعداد این افراد 74درصد رشد داشته است. مجله اکونومیست نیز نوشت یک‌سوم جهادی‌هایی که از غرب می‌آیند، تنها از فرانسه هستند.

کارشناسان آلمانی می‌گویند حدود شش‌هزارو200 سلفی در این کشور با تشکیلات داعش ابراز همدردی می‌کنند. هانس گئورگ‌ماسن رییس «هیات حمایت از قانون‌اساسی» در آلمان که نام رسمی سازمان اطلاعات داخلی این کشور است، در خلال یک جلسه پارلمانی، قطعاتی از چندنوار ویدیو را پخش کرد که در آن ستیزه‌جویان وابسته به داعش را نشان می‌داد. آنها در برابر اجسادی ایستاده یا آنها را مثله می‌کردند. در بخش دیگری از این نوارها تعدادی جوان نشان داده می‌شد که به زبان آلمانی سخن می‌گفتند. به تصور هانس گئورگ، حدود 400جهادی آلمانی تاکنون به ستیزه‌جویان داعش پیوسته‌اند و این آمارها در حال زیاد شدن است. وی در یک جلسه دیگر، این تعداد را 125‌نفر اعلام کرد و گفت 25‌نفرشان برای شرکت در عملیات کشتن آدم‌ها ثبت‌نام کرده‌اند.

البته همه ستیزه‌جویان در شبکه‌های اجتماعی افتخارات خود را شرح و تفصیل نمی‌دهند و حتی بسیاری از آنها نام خود را از دستگاه‌های اطلاعاتی مخفی می‌کنند. یک‌بار، فراکسیون ائتلاف دموکرات‌مسیحی به رهبری آنگلا مرکل با تشکیل جلسه‌ای پارلمانی خطر جهادی‌ها را نسبت به امنیت آلمان موردبررسی قرار داد. دولت آلمان این افراد را خطری واقعی برای امنیت خود به‌شمار می‌آورد. نگرانی همه این است که این ستیزه‌جویان در برگشت به کشورشان منشأ مخاطرات تازه‌ای شوند. رییس سازمان اطلاعات آلمان نقشه‌ای را نشان داد که در آن روی آلمان نیز نقطه خونی حک شده بود. این نشانه جهاد علیه آلمان بود. اشتاینبرگ که یک کارشناس آلمانی است، می‌گوید وقتی ابوبکر البغدادی در موصل اعلام خلافت کرد، حدود شش‌هزارو200سلفی در آلمان نسبت به این واقعه ابراز خرسندی کرده و حتی برای آن جشن گرفتند. رییس هیات حمایت از قانون‌اساسی آلمان می‌گوید هرچه مشارکت کشورهای غربی در حمله به داعش جدی‌تر شود، خطر جهادی‌ها نیز بیشتر خواهد شد.

گزارش‌های وزارت کشور اسپانیا می‌گوید 51‌نفر اسپانیایی اعم از شهروندان عادی یا افراد مقیم در این کشور در حال حاضر در سوریه مشغول نبرد هستند. با این حال مقامات مبارزه با تروریسم در این کشور می‌گویند آمار جهادی‌های این کشور معلوم نیست و شاید به یکصد‌نفر یا بیشتر برسد. گزارش‌های امنیتی نشان می‌دهد اکثر این افراد به دو شهر «ملیله» و «سبته» تعلق دارند. بعد از آن «کاتالونیا، مادرید و مرسیه» جزو مناطقی هستند که بیشترین گروه‌های مسلمان را در خود جای داده‌اند؛ اکثر مسلمانان این کشور تبار مراکشی دارند.

سلفی‌های اسپانیا که نسبت به گروه داعش ابراز تمایل می‌کنند، بین 20 تا 40سال سن دارند و معمولا در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند. بسیاری از آنها احساس می‌کنند هنوز در جامعه اسپانیا پذیرفته نشده‌اند. گزارش‌های اطلاعاتی اسپانیا نشان می‌دهد که نخستین گام ارتباطی این افراد صفحات اینترنت است؛ جایی که به گفته این مقامات «جوانان را به تروریسم و تفکرات افراطی تشویق می‌کنند». از همین طریق است که ارتباطات آنها تنگ‌تر و زمینه برای سفرشان به سوریه یا عراق یا حتی مالی و لیبی فراهم می‌شود.

تاکنون نیروهای امنیتی اسپانیا چندین هسته کوچک را متلاشی کرده‌اند که جوانان را سربازگیری و به مناطق نزاع می‌فرستادند. اسپانیا نیز به کشورهای دیگر اروپایی پیوسته است که درصدد اتخاذ تدابیری برای پیشگیری از حملات تروریستی ناشی از بازگشت «جهادی‌ها»ست. یکی از جدید‌ترین اقدامات دراین‌باره، اظهارنظر خوزه مانوئل گارسیا مارگایو، وزیر خارجه اسپانیا بود که گفت دولتش به فکر اضافه‌کردن‌ بندی جدید به قانون جنایی کشور است؛ به موجب این بند مشارکت هر شهروندی در نزاع‌های خارجی یک جرم تروریستی تلقی می‌شود.

در هلند صدها‌نفر آماده برای پیوستن به گروه‌های جهادی هستند. آرنولد بلاستارک، وزیر کشور هلند، گفت آخرین گزارش‌های اطلاعاتی حاکی از حضور بیش از 140جوان مسلمان با تابعیت هلندی در سوریه است که برای جهاد در کنار داعش به این کشور سفر کرده‌اند. وی در یک گفت‌وگوی تلویزیونی گفت این آمار دقیق نیست و نمی‌توان تعداد واقعی این جوانان را تخمین زد زیرا آمار دقیقی از آنها وجود ندارد. وی همچنین اعتراف کرد تاکنون 30‌نفر از این جهادی‌ها به کشور بازگشته‌اند و به جای آنها 15‌نفر دیگر به سوریه رفته‌اند. گزارش ماه ژوئن سازمان اطلاعات هلند نشان می‌داد که صدها جوان مسلمان آمادگی پیوستن به داعش را دارند. هلند نیز می‌گوید اکثر این جوانان تبار مراکشی دارند (70درصد) و تعدادی از آنها نیز ترک و... هستند. مسلمانان هلند حدود دومیلیون‌نفر از جمعیت 17میلیونی این کشور را تشکیل می‌دهند. به گفته کارشناسان هلندی، اینترنت و مساجد نقش مهمی در گردآوری این جوانان و آماده‌سازی‌شان برای رفتن به میدان‌های جهاد دارد.

گزارش سازمان اطلاعات داخلی نروژ درباره اوضاع امنیتی کشور، حاکی از آن است که گروه‌های افراطی خطری روبه‌افزایش بوده و طی سه‌سال گذشته فعالیت‌شان چندبرابر شده است. طبق گزارش این سازمان در آگوست2012 گروهی اسلام‌گرا با انتشار پیامی مبهم خواستار تبدیل یکی از محلات اسلو به مکانی برای تشکیل یک حکومت مبتنی بر شریعت شد که  این امر باید از طریق کسب نوعی خودمختاری حاصل می‌شد. این گروه که نام «انصارالسنه» برخود گذاشته بود تفکراتی سلفی داشت. گروه مذکور تهدید کرد اگر به خواسته‌اش نرسد ممکن است حوادثی نظیر 11سپتامبر یا کشتاری نظیر آنچه را که آندراس بریویک در سال2011 انجام داد و بیش از 70نروژی را کشت، تکرار شود.

سازمان اطلاعات نروژ نیز نسبت به بازگشت جهادی‌ها هشدار داده و می‌گوید در ماه جولای سه‌نفر بازداشت شدند که یکی از آنها اهل کوزوو بوده است. این افراد از سوریه بازگشته و برای مدتی در آن کشور در صفوف داعش جهاد کرده بودند. به گفته مقامات نروژی «سرباز‌گیری از بین داوطلبان جنگ در سوریه به‌خصوص از بین کسانی که تابعیت نروژی داشته و دین اسلام را پذیرفته‌اند، یک خطر روبه‌افزایش محسوب می‌شود.» گروهی به نام «جماعت‌النبی» در این کشور اعتراف کرد که تاکنون ده‌ها نروژی را به میدان‌های جنگ در سوریه فرستاده و این امر برایش مایه افتخار است. دستگاه اطلاعات نروژ تخمین می‌زند بین 40 تا 50‌نفر از این کشور تاکنون به سوریه رفته باشند که با توجه به تعداد جمعیت این کشور (پنج‌میلیون‌نفر) رقم کمی نیست. نروژ دوسال پیش قانونی را از مجلس گذراند که به موجب آن، هرکس در سازمان‌های تروریستی شرکت داشته یا اقدام به اعمال تروریستی کند، چه در حرف یا عمل، برای مدت شش‌سال زندانی خواهد شد. تعداد مسلمانان در نروژ به 17هزار‌نفر می‌رسد که اکثرشان در اسلو، پایتخت یا شهرهای دیگر ازجمله تروندایم و تونسبرگ زندگی می‌کنند.

مقامات ترکیه تدابیر شدیدی را علیه تمام خارجیانی که از خاک این کشور عبور می‌کنند، اعمال کرده‌. نگرانی اصلی این است که چنین افرادی به سوریه یا عراق رفته و به گروه داعش یا سایر گروه‌های تروریستی ملحق شوند. ترکیه برای این کار واحدی تشکیل داده که هدفش پیگرد عناصر داعش است و می‌گوید تاکنون 830‌نفر مسافر اروپایی را طی دوسال گذشته بازداشت و تعدادی از آنها را به کشورشان بازگردانده است. همچنین ترکیه با ارسال یادداشت‌هایی به تعدادی از کشورهای اروپایی، از دوهزار‌نفر دیگر خبر داد که توانسته‌اند از طریق مرزهای این کشور به سوریه سفر کنند. با این حال گفته می‌شود کلیه اقدامات یادشده تاکنون چندان موثر نبوده است. ترکیه قصد دارد منطقه‌ای حایل در کنار مرزهایش با سوریه دایر کند اما تا به حال به‌دلیل موافقت نکردن مجامع بین‌المللی، قادر به ایجاد آن نشده است. از سوی دیگر، ترکیه می‌گوید به‌دلیل ورود هرروزه پناهندگان، مجبور است مرزهای خود با سوریه را باز نگه دارد. ترکیه با عراق بیش از 330کیلومتر مرز مشترک دارد. طی دوماه گذشته ده‌هاهزار پناهجو از عراق به ترکیه گریخته‌اند؛ همچنین ترکیه با سوریه 822کیلومتر مرز مشترک دارد و در طول این مرزها چادرهای مربوط به پناهجویان سوری نصب شده است. برخی گزارش‌های مطبوعاتی حاکی از آن است که ترکیه با سازمان‌های اطلاعاتی تعدادی از کشورهای اروپایی ازجمله آلمان، انگلستان، فرانسه، هلند و بلژیک همکاری داشته و درباره حدود چهارهزارو700شهروند اروپایی که تصور می‌شود به تشکیلات داعش پیوسته‌اند، تبادل اطلاعات کرده است. آنکارا درعین حال می‌گوید کسانی که به این کشور سفر کرده‌اند، دارای گذرنامه‌های کشور خودشان هستند و ترکیه به‌عنوان یک کشور دموکراتیک قادر به ممنوعیت کلی آنها نیست. مقامات آنکارا می‌گویند سیاست‌های‌شان به‌گونه‌ای است که برخلاف کشورهای اروپایی، نمی‌توانند هر مسلمانی را که از اروپا به کشورشان سفر می‌کند، به‌عنوان یک عنصر تروریست تصور کنند.