رهبر کره شمالی کجاست؟

تحولات کره‌شمالی دنیا را در وضعیت سردرگمی و بی‌خبری قرار داده است. «کیم جونگ اون» کجاست؟ و آیا او همچنان منزوی‌ترین و مرموزترین کشور جهان را رهبری می‌کند؟ برخی تحلیلگران گمانه‌زنی‌هایی مطرح می‌کنند مبنی بر اینکه احتمالا او از سوی یکی از محافظان قدیمی پدرش از قدرت سرنگون شده است.

او در گام اول و ناگهان وزن و قدرت فراوانی یافت، اما اندک اندک به سکندری خوردن دچار شد. اکنون این رهبر 31 ساله از 3 سپتامبر به بعد در انظار دیده نشده؛ از یکسو حضور در جلسه مهم مجمع خلق را از دست داد و از سوی دیگر نتوانست در هفدهمین سالگرد انتخاب پدرش به دبیرکلی حزب کارگران کره‌شمالی شرکت کند. ممکن است این تحولات خیلی شبیه به هم نباشند. با این حال، تحلیلگران حتی شایعه بیماری و شکستن مچ پای او را هم مطرح کردند. رسانه‌های کره‌ای می‌گویند «او دچار ناراحتی شده» و دیگر هیچ توضیحی بر زبان نمی‌آورند.

اما دیدار اخیر رهبران شماره 2 و 3 کره‌شمالی از سئول بسیاری را دچار تردید کرده که آیا دسیسه‌ای در جریان است. مقام‌های کره‌جنوبی می‌گویند آن دو رهبر (علاوه بر یک مقام عالی رتبه دیگر) در اختتامیه بازی‌های آسیایی حضور یافتند و به همتایان جنوبی‌شان‌ گفتند که آمادگی برگزاری دیدارهای سطح بالا در پاییز سال جاری را دارند. اگرچه چنین مذاکراتی در گذشته آزموده شده، اما دور جدید می‌تواند احتمالا دری به سوی آشتی بالقوه بگشاید. سوال اکنون این است که «کیم» کجاست؟ و چرا رهبران کره‌شمالی دیدارهایی در دقیقه نود با همتایان جنوبی‌شان‌ داشتند؟

«مایکل گرین» از مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی می‌گوید: «فکر نمی‌کنم کسی خارج از پیونگ‌یانگ بداند در آنجا چه می‌گذرد. واقعیت این است که مردان شماره 2 و 3 این کشور در یک زمان از کشور خارج شدند در حالی که از مرد شماره يك و همسرش مدتی است خبری نیست. این امری غیرمنتظره است.» این مساله باعث شده بسیاری به این باور برسند که شاید کودتایی رخ داده باشد.

«گوردون‌چانگ» تحلیلگر امور کره‌شمالی به تازگی در مقاله‌ای در «the Daily Beast» چنین نوشت: «آیا کیم جونگ اون به راستی سرنگون شده است؟ البته در این بسته ترین رژیم هر سناریویی محتمل است. وقتی می‌خواهیم جلسه 10 اکتبر حزب کارگران را بررسی کنیم باید در اوضاع دقیق‌تر شویم.» چانگ می‌نویسد: «تا آن زمان می‌توان گفت نشانه‌هایی هست که کیم جونگ اون به‌طور چشمگیری قدرت خود را از دست داده و به زودی به رهبری دست‌نشانده تبدیل می‌شود.»

روز سه‌شنبه «ری تونگ ایل» معاونِ سفیرِ کره‌شمالی در سازمان ملل از پاسخ به سوال سی‌ان‌ان مبنی بر اینکه «تحولاتی بزرگ در این کشور در راه است و باید منتظر تغییراتی در این کشور باشیم» سر باز زد. سفیر هم بحث «سفر» را به میان کشید و مدتی بعد اعلام کرد که «سفر حق شهروندان این کشور» است و با این ترفند می‌خواست اعلام کند که رهبر این کشور در حال سفر در نقاط مختلف این کشور است.

 وقتی از سفیر در مورد وضعیت «کیم» پرسیده شد او از پاسخ طفره رفت و اعلام کرد که «برنامه» دارد و پرسش را بی‌پاسخ گذاشته و رفت. «جانگ جین سونگ» که یکی از تبلیغات چی‌های «کیم ایل سونگ» - پدر رهبر فعلی کره- بود و در حال حاضر در کره‌جنوبی زندگی می‌کند، می‌گوید: «کیم جوان جز یک عروسک چیز دیگری نیست.»

یک گروه از محافظان قدیمی که مسوولیت دپارتمان «سازماندهی و هدایت» (OGD) را بر عهده دارند کسانی هستند که «قدرت واقعی را در دست دارند.» این سخنی است که جانگ مدعی آن است. او می‌گوید: اینها گروهی هستند که به کیم پدر وابستگی دارند و هنوز قدرت را به فرزندش واگذار نکرده‌اند. جانگ می‌گوید: «کیم جونگ اون یک رهبر دولت نمادین است. به لحاظ نمادین او رهبر عالی کشور شد. او ضرورتا همان قدرتی را که پدرش داشت، ندارد و ضرورتا آن وفاداران، ارتباطات و تجربیات لازم را ندارد و جایگاه او در سیستم مانند جایگاه پدرش نیست.» جانگ که یک دهه پیش به کره‌جنوبی گریخت مدعی است با منابع موثقی در درون سیستم در روزهای اخیر صحبت کرده است.

او می‌گوید: دپارتمان «سازماندهی و هدایت» (OGD)«دیگر به سخنان یک فرد اهمیتی نمی‌دهند. در واقع، آنها دیگر به خاندان کیم وفادار نیستند.» سی‌ان‌ان و سازمان جاسوسی آمریکا نمی‌توانند ادعاهای جانگ را تایید کنند اما «کن‌گاز»- که دو دهه است مشغول مطالعه تحولات کره‌شمالی است- می‌پذیرد که این دپارتمان نفوذ عظیمی دارد.

 «ویکتور چا» استاد دانشگاه جورج تاون می‌گوید این ایده که کیم جونگ اون به دست OGD از قدرت خلع شده فرضیه‌ای است «که گاهی از دیپلمات‌های اروپایی می‌شنوید که در کره‌شمالی مستقر هستند.» او می‌گوید: «برخی شواهد که از این تصاویر- تصاویر تبلیغاتی از رهبر کره‌شمالی- می‌بینیم تصاویری عجیب از مردی است که فقط قطر شکم او یا پشت‌سرش را نشان می‌دهد. نشانه‌هایی است که این دپارتمان بیش از شخص کیم بر اوضاع مسلط است.»

جاناتان پولاک که کارشناس شرق آسیا در موسسه بروکینگز است، احتمال کشمکش قدرت در پیونگ یانگ را جدی نمی‌گیرد. او می‌گوید تمام مانورهای سطح بالا برای اعمال نفوذ بر کیم سناریویی محتمل است و نمی‌توان گفت تلاشی هستند برای خلع ید از او. پولاک می‌گوید: «این سیستمی از بالا به پایین است. هیچ مرد شماره دويي وجود ندارد.

 این یک سیستم پادشاهی است؛ نظامی وراثتی که یکبار می‌گوید کیم باید اینجا باشد و سپس می‌گوید كه «فرد بعد از کیم دارای فلان میزان قدرت است و در نهایت می‌فهمیم که قدرت در جای دیگری است نه در دستان این یا آن.» نظریه دیگر می‌گوید او «فقط مریض است و بس.» خانواده کیم همگی دارای دیابت، فشار خون و نقرس بودند.

«گرین» می‌گوید: «کیم جونگ اون تمام اینها را دارد به علاوه سیب زمینی سرخ کرده و فرهنگ پاپ غربی و....». «آندری لانکوف» از دانشگاه کومکین در سئول می‌گوید نسبت به اینکه کیم داراي«مشکل سیاسی» باشد مردد است. او می‌گوید: «انسان‌ها مریض می‌شوند. همین. چیز دیگری نیست.»

لانکوف معتقد است که کیم هنوز قدرت دارد و او سازمان دهنده دیداری است که از کره‌جنوبی به عمل آمد. او می‌گوید: «دیپلماسی کره‌شمالی درگیر تلاشی هماهنگ، سازمان یافته و مدیریت شده برای بهبود روابط با دنیای خارج است و این كار بدون رهبر نمی‌تواند انجام شود. بی‌تردید کسی در پشت صحنه است که صحنه گردان است.» دلیل رویکرد آشتی جویانه شمالی‌ها فقط اقتصادی است.

لانکوف می‌گوید: «آنها پول کره‌جنوبی را می‌خواهند و خواستار روابط عادی تجاری هستند که کره‌شمالی را تامین کند.» در واقع، شمالی‌ها این را از همسایه جنوبی‌شان‌ می‌خواهند که تحریم‌های «24 مه»- که تحریم تجاری سنگینی است در سال 2010 پس از غرق کردن یک کشتی جنوبی 46 ملوان را به كام مرگ فرستاد وضع شد- برداشته شود.

 اگر بدترین تقلب سیاسی اتفاق افتاده باشد- یعنی کیم از قدرت کنار گذاشته شده باشد- کره‌شمالی عامل بسیاری از نگرانی‌ها خواهد شد. «چا» می‌گوید: «اگر او دیگر در قدرت نباشد- و ما این را نمی‌دانیم اما بگذارید بگوییم هنوز هست- هیچ جانشینی به جای او نخواهد بود.»

او می‌افزاید: «اگر کشمکش داخلی بر سر قدرت جریان داشته باشد، نمی‌دانیم چه بر سر تسلیحات هسته‌ای این کشور خواهد آمد، نمی‌دانیم امنیت موشک هایش را چگونه تامین کنیم. هر تحولی می‌تواند حمله‌ای بر جنوب را رقم بزند خواه با سلاح‌های متعارف خواه با غیر آن.» بنابراین، هرگونه اتفاق منفی در این کشور بی‌تردید می‌تواند به شکل‌های مختلفی دنیای خارج را متاثر سازد.