ایران؛ مقصد اول «عبادی»

انتخاب تهران، به‌عنوان مقصد نخستین سفر خارجی «حیدر‌العبادی» را باید اتفاقی قابل‌پیش‌بینی و طبیعی در رفتار دیپلماسی دولت تازه عراق ارزیابی کرد. ایران، مهم‌ترین و نزدیک‌ترین همسایه عراق به‌شمار می‌رود و نقشی که می‌تواند در موفقیت دولت در عراق و همچنین در آرامش منطقه ایفا کند، هر نخست‌وزیری در عراق را به این سمت ‌گرایش می‌دهد که اقدامات دیپلماتیک خود را با ایران آغاز کند. در عین حال این سفر، پیام مهمی به همه طرف‌های حاضر در عراق - چه طرف‌های بین‌المللی و چه طرف‌های منطقه‌ای - مخابره می‌کند که هیچ عاملی نمی‌تواند رابطه خوب ایران و عراق را تحت‌تاثیر قرار دهد. به‌هرحال «عبادی» بعد از نخست‌وزیری روی کار می‌آید که معروف بود با حمایت جدی ایران، بر سر کار مانده است. این امر به‌ویژه در ماه‌های اخیر که بحران امنیتی و سیاسی در عراق به اوج خود رسید، بیشتر نمود داشت و ایران آخرین دولتی بود که به توافق برای شکل‌گیری دولت جدید بدون نقش‌آفرینی مالکی رضایت داد. اگرچه «عبادی»، از نظر سیاسی و حزبی، چهره‌ای نزدیک به ایران به‌شمار می‌آید اما این نگرانی وجود داشت که حمایتی که از سوی ایران صورت می‌گیرد، کمتر از دولت قبلی باشد. این اقدام دیپلماتیک دوجانبه، به‌موقع و در زمان مناسب انجام گرفته که این ذهنیت و شایبه اصولا ایجاد نشود. روی‌کارآمدن «عبادی» در عراق، نتیجه توافق سیاسی در سطح ملی عراق و حتی طرف‌های خارجی بود و در شرایطی که ظهور «داعش» و اتفاقاتی که به‌دنبال این ظهور در عراق به‌وجود آمده، انسجامی قابل‌قبول در سطح سیاسی عراق پدید آورده است. علاوه‌بر حمایت داخلی، رییس‌جمهور و نخست‌وزیر جدید عراق، توانسته‌اند، کمابیش حمایت منطقه‌ای را نیز به دست آورند که البته می‌تواند از این هم گسترده‌تر شود.

نزدیک‌شدن عربستان‌سعودی و برخی کشورهای دیگر منطقه به دولت عراق می‌تواند به هماهنگی‌های بیشتری که برای حل مشکلات منطقه به آن نیاز داریم، کمک کند. برای عبور از بحران فرقه‌گرایی، افراط‌گرایی و خشونت عریانی که می‌تواند اثرات منفی خود را در تک‌تک کشورهای منطقه برجا گذارد، نیاز به ایجاد اراده‌ای منطقه‌ای است و این مهم دست‌یافتنی نخواهد بود، مگر اینکه رقابت‌های خصومت‌آمیز به رقابت دوستانه تبدیل شود. باید پذیرفت برای جلوگیری از اتفاقات فاجعه‌آمیز-اختلافاتی که با عربستان‌سعودی وجود دارد- باید به حداقل ممکن برسد. دولت جدید عراق این توفیق را داشته که رابطه بهتری با عربستان‌سعودی و برخی کشورهای منطقه ایجاد کند. پس از روی‌کارآمدن عبادی، سفارت عربستان در بغداد افتتاح شده و پیام‌های مثبتی از عربستان و کشورهای منطقه و همچنین «قول‌همکاری» به دولت عراق داده شده است. حضور چهره میانه‌رو و قابل‌پذیرشی چون عبادی در جایگاه ریاست دولت در عراق، می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای کاهش سطح اختلافات منطقه‌ای و حل‌وفصل برخی اختلافات موجود در میان دولت‌های عربی و ایران. دولت فعلی عراق به این درک منطقی و قابل‌قبول رسیده که اگر به‌دنبال حل مسایل و چالش‌های روزافزون داخلی خود است، پس از انسجام داخلی باید به کاهش سطح اختلافات منطقه‌ای میان بازیگران اصلی کمک کند. دیپلماسی دوبعدی و چندبعدی که دولت فعلی عراق در حال انجام است - سفر همزمان رییس‌جمهور و نخست‌وزیر این کشور به عربستان و ایران- و البته ارتباط با طرف‌های غربی و تاکید بر نقش سازنده ایران در تحولات عراق، نوید بهبود شرایط منطقه را می‌دهد اگرچه تفاوت دیدگاه میان ایران و برخی اعراب در مورد سوریه کماکان برقرار است. این اختلافات منطقه‌ای در کنار نبود انسجام سیاسی میان گروه‌های مختلف و دولت در درون سوریه، شرایطی کاملا متفاوت با عراق را پیش‌روی ما قرار داده است.