سردار سلیمانی،هم مردمیدان،هم مردسیاست!
به گزارش صدای ایران، نرجس خان‌گل‌زاده سنگرودی در یادداشتی نوشت: آن چیزی که سردار حاج قاسم سلیمانی را متمایز از دیگران می کند، نقش ویژه و جایگاه بلامنازع ایشان در افزایش قدرت سخت و قدرت نرم ایران در منطقه و عرصه روابط بین الملل است.سردار سلیمانی تنها مرد میدان و فرماندهی نظامی نبود ، بلکه وی با فعالیت های شجاعانه و هوشمندانه خود توانست نه تنها در میدان نبرد ، بلکه در مهم ترین اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ، تاثیر مثبت و ارزنده به جای بگذارد. وی توانست بسیاری از اهداف و منافع سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را به منزل و مقصود برساند. مهم ترین اصول و مبانی جمهوری اسلامی ایران عبارت است از ؛نفی سلطه گری و سلطه پذیری، استکبار ستیزی، حمایت از مستضعفان و مسلمانان و ... که نقش سردار در تحقق این اصول در میدان نبرد، بی بدیل بوده است.شایان ذکر است که موفقیت های سردار صرفا به این زمینه ها محدود نمی شود؛ ایشان نقش ستایش گرایانه ایی در تحقق منافع ملی ایران، اعم از منافع دفاعی-امنیتی و منافع ایدئولوژیک داشته است. ذیلا به شرح برخی از مهم ترین اصول سیاست خارجه ایران و متعاقبا واکاوی نقش سردار پرداخته خواهد شد.
مهم ترین اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران عبارت است از:
1)نفی سلطه گری و سلطه پذیری؛عزت
سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برگرفته از آموزه ها و اعتقادات اسلامی است. آموزه های اسلامی، تاکید شایانی بر نفی هرگونه ستمگری و ستم پذیری دارد. جمهوری اسلامی ایران از روابط و مناسبات مبتنی بر سلطه همواره اجتناب می نماید. برنتافتن سلطه مستلزم عدم وابستگی به نظام سلطه و عدم تعهد به نظام های سلطه گر است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صراحت هر دو وجه این قاعده را بیان کرده است.«سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هرگونه سلطه جویی، سلطه پذیری ... وعدم تعهد در برابر قدرت های سلطه گر و ... استوار است». بنیان گذار کبیر انقلاب-امام خمینی (ره)- نیز می فرماید« ملت اسلامی پیرو مکتبی است که برنامه های ان مکتب خلاصه می شود در دو کلمه لا تظلمون و لا تظلمون».
اصل نفی سلطه گری و سلطه پذیری ریشه در کتا و سنت و یا به عبارت دقیقی تر ریشه در قاعده نفی سبیل دارد که مستلزم انسداد راه های مستقیم و غیرمستقیم سلطه و تفوق کفار بر مسلمانان است.طبق ایه شریفه سوره نساء«لن یجعل الله للکافرین علی المومنین سبیلا ؛ خداوند هرگز برای کافران نسبت به مومنان راه سلطه را باز نگذاشته است». شایسته است که مسلمانان در قانون گذاری و سیاست گذاری ، این اصل قرآنی را مدنظر قرار دهند. هدف این اصل اساسی ، نفی سلطه کفار بر جامعه اسلامی و حفظ عزت و احترام مسلمانان است. خداوند متعال در قرآن کریم عزت مسلمانان را هم ردیف عزت خود و پیامبر قرار داده است(دهقانی،1388؛ 130-1319). جمهوری اسلامی ایران که برگرفته از دین و سنت اسلام ناب محمدی است ، همیشه این اصل قرآنی را مطمح نظر قرار داده است.
2)ظلم ستیزی،عدالت خواهی،استکبار ستیزی
این اصل مکمل اصلی نفی سلطه گری و سلطه پذیری است ؛ اساسا به دو طریق می توان استکبار زدایی کرد؛ نخست ، مبارزه با مستکبرانی که عامل استضعاف ملت ها هستند دوم، حمایت و پشتیبانی از ملل مستضعف که معلول نظام سلطه و نظم استکباری هستند. اصلی 154 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیان می دارد « جمهوری اسلامی ایران ... از مبارزه حق طلبانه مستضعفان در برابر مستکبران در هر نقطه از جهان ، حمایت می کند» چرا که انقلاب اسلامی خود جنبش و « حرکتی برای پیروزی نهایی مستضعفان بر مستکبران» است. تنظیم سیاست خارجی کشور بر اساس ... حمایت بی دریغ از مستضعفان جهان است.(اصل سوم، بند16)
بنیان گذار کبیر انقلاب-امام خمینی (ره)- بیان می دارند که « ما طرفدار مظلوم هستیم. هرکس در هر قطبی که مظلوم باشد، ما طرفدار آن هستیم».« ما باید از مستضعفان جهان پشتیبانی کنیم ... زیرا اسلام ... پشتیبان تمام مستضعفان جهان است»(همان،130-131). خداوند در آیه 75 سوره نساء می فرماید« چرا در راه خدا و مستضعفان از مرد و زن و کودکپیکار نمی کنید. کسانی که می گویند خداوندا ما را از این سرزمین که مردمش ستمکارند رهایی بخش و از جانب خود بیچارگان یار و یاوری مهیا بفرما». بر اساس این حکم قرآنی، یکی از مهم ترین اصول و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران،ظلم ستیزی و عدالت خواهی است.
3)حمایت و دفاع از مسلمانان و مستضعفان
لازمه مبارزه با استکبار، حمایت و پشتیبانی از مسلمانان و مستضعفان در اکناف جهان است. اساسا همه مسلمانان ، اجزای تشکیل دهنده امت واحد اسلامی هستند که وظیفه دولت اسلامی جمهوری اسلامی ایران، حمایت از آنهاست. طبق مبانی و مستندات دینی ، همه مسلمانان با یکدیگر برادرند لذا وظیفه جمهوری اسلامی ایران ، حمایت و تعهد برادرانه به کلیه مسلمانان جهان است. بنیان گذار کبیر انقلاب – امام خمینی (ره)- اظهار می دارد « ما با تمام مسلمانان برادر هستیم و این یک اصل اسلامی است که هر مسلمان باید به مسلمان دیگر کمک کند». جمهوری اسلامی ایران با هدف حفظ وحدت میان مسلمانان و حمایت از منافع امت اسلام ، از مسلمانان و مستضعفان در قبال مشکلات حمایت می کند. دفاع از حقوق مسلمانان مستضعف مستلزم 3 اصل عملی است؛
-نخست در سطح امت و جهان اسلام به صورت پشتیبانی از نهضت ها و جنبش های آزادی بخش اسلامی تجلی می یابد مانند حمایت از مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق یا حمایت از حزب الله لبنان.
-دوم پشتیبانی و حمایت از مسلمانانی که در حال مبارزه با کفار برای احقاق حقوق خود هستند ؛ جمهوری اسلامی ایران در این راستا دست به حمایت از مسلمانان افغانستان، فلسطین، بوسنی هرزگوین و ... می زند.
-سوم دفاع از حقوق اقلیت های مسلمان در کشورهای غیر اسلامی مانند مسلمانان چچن در روسیه.(همان،132-133)
سردار سلیمانی طی دوران زندگانی خود مجاهدت های فراوانی در میادین متعدد جنگی در دفاع از مسلمانان و مستضعفان کرد ؛ از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران تا جنگ داخلی عراق و ... در تک تک این میادین جنگی، نام شهید سلیمانی به وضوح می درخشد. سردار سلیمانی با مجاهدت های خود توانست بسیاری از اصول و مبانی جمهوری اسلامی ایران را محقق کند و از آنجا که اصول و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نشئت گرفته از متون اسلامی و دینی است لذا به جرئت می توان ادعا نمود که مجاهدت های ایشان توانست اسلام را تقویت کند و به همه مغرضان ثابت کند که اسلام ، دینی عمل گرایانه است. بنا بر همه این تفاسیر می توان اذعان داشت که شهید سلیمانی تنها سردار ایرانی نبودند بلکه سردار اسلامی-ایرانی بودند. بر خلاف تصور ساده انگارانه، سردار سلیمانی فقط مرد میدان نبرد نبود بلکه با تاکتیک ها و استراتژی های ناب خود توانست میدان سیاسی و دیپلماتیکی کشور را نیز فربه کند؛ وی فرمانده ایی نظامی بود که آثار مجاهدت های ماندگارش نه تنها در میدان دیپلماسی بلکه در تاریخ ایران جاودان خواهد ماند.
نقش سردار سلیمانی در تحقق منافع ملی جمهوری اسلامی ایران
هر کشوری در عرصه روابط بین الملل به دنبال تعقیب ارزش هایی است که بر اساس نیازهای حیاتی اش ، تعریف می کند. مهم ترین انگیزه ها، عالی ترین اهداف و حیاتی ترین نیازهایی که کنش جمهوری اسلامی ایران را در عرصه بین المللی شکل می دهد، منافع ملی ایران می گویند. به عبارت دیگر انگیزه های اساسی، ارزش های حیانی ادراکی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک دولت ملت دارای حاکمیت، در ارتباط با سایر بازیگران بین المللی که محیط خارجی آن را تشکیل می دهند، منافع ملی جمهوری اسلامی ایران می گویند. از انجا که منافع ملی، ارزش های بنیادی سیاست خارجی را توصیف و تعیین می کند ، دارای کارویژه ایی حیاتی و مهم می باشد.
عامل تفاوت یک کشور از کشور دیگر و هم چنین حفظ رزش های حیاتی کشور در ارتباط با سایر کنش گران روابط بین الملل، در سایه ی منافع ملی یک کشور تعریف می شود. معنای اولیه منافع ملی برای هر کشور و ملتی عبارت است از حفظ و صیانت از ارزش ها و دارایی های آن کشور در برابر بیگانگان. در مورد این که مهم ترین ارزش های حیاتی و اهداف ملی یک کشور چیست، همواره اختلاف نظر وجود داشته است که جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد. یکی از مهم ترین علل عدم اجماع در زمینه مفهوم منافع ملی ، وجه ارزشی داشتن این مفهوم می باشد، به عبارت دقیق تر منافع ملی ، مفهومی ارزش محور دارد و این خصلت ایدئولوژیک ، شکل گیری اجماع در این زمینه را با چالش مواجه می کند. در تعریف منافع ملی جمهوری اسلامی ایران ، ذکر چند نکته ضروری میپندارند؛
نخست، ملحوظ داشتن نظام ارزشی و هنجاری که ارزش های جمهوری اسلامی ایران ، از آن نشئت می گیرد.
دوم، ارزش ها و انتظارات و هنجارهای ملی ، که به صورت بینا ذهنی ساخته شده و ملت ایران، تامین ان را در سیاست خارجی ضروری می پندارند.(Kratochwil,1982,36)
سوم، هویت اسلامی جمهوری اسلامی ایران باید در منافع ملی این کشور، ملحوظ گردد چرا که هویت اسلامی ایران، نقش مهمی در تعیین عناصر منافع ملی این کشور دارد. در واقع ارزش های ایرانی و مصالح اسلامی به صورت توامان در تعیین منافع ملی جمهوری اسلامی ایران، نقش ایفا می کنند.(دهقانی،1388؛140-142)
بر اساس تعریف رابرت اسگود، منافع ملی جمهوری اسلامی ایران عبارتند از؛ بقای ملی یا حفظ موجودیت کشور برحسب تمامیت ارضی، استقلال، حفظ نهادهای اصلی و حکومتی، خودکفایی یا خوداتکایی، کسب وجهه و اعتبار بین الملل و خود اتساعی(لاریجانی،1369؛45-49) هرچند در زمینه تعریف منافع ملی چنددستگی هایی وجود دارد اما برروی یک سری اصول ثابت و مورد اجماعی نیز تعیین شده که شاکله سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را شکل می دهد.در زمینه منافع ملی جمهوری اسلامی ایران، می توان چنین دسته بندی را مدنظر قرار داد؛1)منافع دفاعی امنیتی 2)منافع معطوف به نظم جهانی و نظام بین الملل 3)منافع اقتصادی 4) منافع ایدئولوژیک.ذیلا به تعریف هر کدام از این منافع و هم چنین تاثیر مستقیم و غیرمستقیم سردار سلیمانی در این راستا به تفصیل شرح داده خواهد شد؛
1)منافع دفاعی و امنیتی
این منافع عبارت است از حفظ و صیانت از دولت ملت ایران یا میهن و شهروندان آن از تهدیدات و خشونت فیزیکی برخاسته از یک یا چند کشور یا بازیگر خارجی، یا حفظ نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران از تهدیدات خارجی است. براساس این تعریف، منافع ملی جمهوری اسلامی ایران شامل این ارزش ها می شود؛ حفظ موجودیت نظام جمهوری اسلامی ایران،تمایمیت ارضی، امنیتی ملی، حاکمیت ملی، استقلال و حفظ وحدت ملی.
2)منافع معطوف به نظم جهانی و نظام بین الملل
این منافع عبارت است از استقرار نظام سیاسی-اقتصادی بین المللی ،اعم از جهانی و منطقه ایی، که جمهوری اسلامی ایران در ان احساس امنیت کرده و بتواند در خارج از مرز های خود به صورت صلح آمیز فعالیت کند. به طور کلی منافع معطوف به نظم جهانی عبارتند از ؛ ایجاد جامعه جهانی اسلامی، وحدت جهان اسلام ،عدم شکل گیری هژمونی جهانی آمریکا،اصلاح وضع بین المللی موجود،عدالت جهانی و برابری دولت ها.
3)منافع اقتصادی
منافع اقتصادی جمهوری اسلامی ایران عبارت است از؛ارتقای وضعیت معیشیتی،ایجاد رفاه اقتصادی،توسعه ملی جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با سایر کشورها و ملت ها،تامین معیشت و نیاز های ضروری مردم،دسترسی آزادانه به سرمایه،کالا و بازار جهانی،صادرات و واردات کالاهای صنعتی و مواد اولیه.
)منافع ایدئولوژیک
این منافع عبارت است از حفظ و گسترش مجموعه ایی از ارزش های ایرانی،اسلامی و انقلابی که ملت ایران در آن سهیم بوده و به مطلوبیت عمومی و جهان شمولی آن باور دارند. ایدئولوژی اسلامی و ارزش های دینی و انقلابی، برای حفظ وحدت دینی و انقلابی،بخش مهمی از منافع جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می دهند.این منافع شامل این عناصر می شود؛حفظ ارزش های دینی و انقلابی،گسترش فرهنگ و تمدن ایرانی در حوزه های تمدنی متجانس و غیرمتجانس، حفظ و استمرار انقلاب اسلامی،صدور انقلاب اسلامی.(دهقانی ،1388؛143-144)
سردار سلیمانی تاثیر مستقیم و برجسته ایی در تحقق منافع دفاعی و امنیتی ایران برجای گذاشتند؛ ایشان در دوران جوانی عملیات های مهمی علیه رزیم بعث انجام دادند و در دوران دفاع مقدس نیز خوش درخشیدند و سپس با بهره گیری از تجربیات دوران دفاع مقدس ، اوانستند جنوب شرق کشور را از لوث وجود اشرار و گروهک های تروریستی پاکسازی کنند(Tasnimnews.ir). ایشان در تمام فعالیت های شجاعانه خود توانستند از تمامیت ارضی،امنیت ملی و استقلال کشور به خوبی حفاظت کنند.
سردار سلیمانی هم چنین نقش مهمی در تحقق منافع ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران داشتند. فعالیت هایی که ایشان در عراق،لبنان، فلسطین و ... برای نجات جان انسان های بی گناه انجام دادند چنان در دل و جان مردم ریشه دوانید که بسیاری از ملل و کشورهای منطقه، جذب و شیفته فرهنگ ایرانی-اسلامی شدند و بیش از پیش تحت تاثیر فرهنگ جمهوری اسلامی ایران قرار گرفتند؛ هم چنینی سردار با حفاظت از حرم مطهر حضرت زینب(س) و حضرت رقیه(س)، دست به اقدامی شجاعانه در جهت حفظ کیان اسلام زدند.
نوع رفتاری و تواضعی که سردار نسبت به سربازان و مردم کشورهای مورد تهاجم مانند عراق،فلسطین،سوریه و... روا می داشتند به گونه ایی بود که توانستند قلب مردم کشورهای مختلف را به عنوان فرماندهی ایرانی و اصیل تسخیر کنند، فرماندهی که بتواند قلب ملتی را به دست آورد می تواند به انتقال ارزش ها و هنجارهای ملی کشور خود در کشور مقصد بپردازد.شهید سلیمانی توانستند با شمشیر خود نه تنها از موجودیت و استقلال ایران و حفظ کیان جهان اسلام محافظت کنند بلکه به جذب ایدئولوژی و قلوب مسلمانان کشور های منطقه نیز بپردازند و بدین وسیله موجب انتقال و استمرار ارزش های اسلامی –ایرانی شوند
هم چنین می توان گفت که موفقیت های سردار سلیمانی به تحقق منافع دفاعی و امنیتی و ایدئولوژیک محدود نمی شود ، ایشان در تحقق منافع مربوط به نظم جهانی و نظم منطقه ایی نیز نقش کلیدی داشتند. سردار توانستند با فعالیت های مجاهدانه خود ، امنیت را برای کشورهای منطقه به ارمغان بیاورند و متعاقبا نظم منطقه ایی را به نفع جمهوری اسلامی ایرانی تغییر دهند و بسترساز افزایش پتانسیل کنش گری و ارتقای جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه و سپس در عرصه نظام بین الملل بشوند. با تمام این تفاسیر می توان چنینی استنتاج کرد که قدرتی که سردار سلیمانی برای جمهوری اسلامی ایران به ارمغان اوردند، قدرت سخت محض نبوده است، بلکه ایشان توانستند با مجاهدت های خالصانه خود قدرت فرهنگی و نرم ایران را نیز مضاعف کنند.
انتهای پیام/
