به گزارش صدای ایران غلظت خون با نام علمی پلیسیتمی (Polycythemia) و اریتروسیتوز (Erythrocytosis)، نوعی بیماری است که در آن تعداد گلبول‌های قرمز خون زیاد می‌شوند. این افزایش به نفع بافت‌ها و ارگان‌های بدن نیست و می‌تواند باعث بروز علائم و عوارض خطرناکی در فرد شوند. بسیاری از افراد، به اشتباه، غلظت خون را به روشن‌بودن یا تیره‌بودن رنگ خون نسبت می‌دهند؛ اما این تصور اشتباه است و منظور از غلظت خون، بالا بودن میزان هموگلوبین خون است. برای اینکه همه چیز را درباره‌ی غلظت خون بدانید، با ما همراه باشید!
انواع غلظت خون یا پلیستیمی
افزایش غلظت خون انواع مختلفی دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
پلیسیتمی اولیه
پلیسیتمی اولیه به علت عامل‌های ذاتی سلول‌های قرمز رخ می‌دهد و زمانی اتفاق می‌افتد که به دلیل وجود اختلالات در مغز استخوان، سلول‌های قرمز اضافی در خون تولید می‌شود.
پلی سیتمی ثانویه
پلیسیتمی ثانویه، به علت افزایش طبیعی و یا ساختگی سطح رشد اریتروپویتین‌ها رخ می‌دهد و منجر به افزایش تولید اریتروسیکل‌ها در بدن می‌شود. در این شرایط، تعداد اریتروسیکل‌ها می‌تواند از ۶ تا ۸ میلیون شروع شود و گاهی حتی به ۹ میلیون عدد هم برسد.
پلیستیمی مطلق
اگر تولید گلبول‌های قرمز، به علت فرآیندهای صورت گرفته در مغز استخوان و یا فرآیندهای دیگری که باعث تولید گلبول‌های قرمز اضافی می‌شود، متوقف نشده و ادامه یابد، به این حالت پلیسیتمی مطلق گفته می‌شود.
علائم بیماری غلظت خون
اگر علائم زیر را دارید، ممکن است به غلظت خون مبتلا شده باشید:
ضعف، بی‌حالی و خستگی در بیمار
سردرد و سرگیجه
سبکی سر
اختلالات بینایی مثل تاری دید
تنگی نفس
خارش‌های پوستی بعد از حمام‌رفتن
بزرگی کبد و طحال
زخم معده
دردهای استخوانی
سنگ کلیه
نقرس
بنفش‌شدن قسمت‌هایی از بدن مثل لب، زیر ناخن‌ها و انگشتان دست و پا
برجستگی وریدهای چشم
احساس گِزگِز در دست و پا
علت‌های ابتلا به غلظت خون
استعمال دخانیات و کشیدن سیگار
زندگی در ارتفاعات و مناطق کوهستانی (به‌خاطر کمبود اکسیژن در آنجا)
مشکلات خونی
بیماری‌های قلبی و ریوی
مسمومیت با مونوکسیدکربن
بیماری‌های زمینه‌ای
تعریق و اسهال‌های شدید
تورم‌های بدخیم کلیوی و کبدی در بزرگسالان
فیبروم‌های رحمی در زنان
کیست‌های متعدد کلیه
استرس و فشارهای روانی
عوارض غلظت خون
غلظت خون عوارض بسیار زیادی دارد که از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
افزایش غلظت خون در بدن باعث کندشدن حرکت خون در قلب و رگ‌ها می‌شود که باعث گرفتگی اندام‌هایی مانند دست و پا یا سکته مغزی خواهد شد.
افزایش غلظت خون، می‌تواند باعث آمبولی ریوی شود.
باعث خونریزی از بینی می‌شود.
باعث می‌شود که کبد و طحال بزرگ شوند.
غلظت خون نرمال چند است؟
به میزان درصد گلبول‌های قرمز در واحد حجم، هماتوکریت یا غلظت خون می‌گویند. با زیادشدن تعداد گلبول‌های قرمز در واحد حجم خون، فرد دچار غلظت خون می‌گردد. مقدار غلظت خون طبیعی در میان مردان و زنان متفاوت است. غلظت خون نرمال برای آقایان از ۴۲ تا ۵۲ درصد، و در خانمها از ۳۸ تا ۴۶ درصد طبیعی به حساب می‌آید و جای نگرانی را ایجاد نمی‌کند.
اگر میزان هموگلوبین خون در زنان از ۵۲، و در آقایان از ۵۶ بیشتر شود، در این صورت بیمار دچار پرفشاری و غلظت خون شده است.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به غلظت خون
۱. زیاد سیر بخورید
سیر یکی از مواد غذایی شفابخش است که خاصیت رقیق‌کنندگی خون هم دارد. مصرف سیر به‌صورت روزانه، باعث جلوگیری از لخته‌شدن خون می‌شود.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به غلظت خون
۲. ویتامین E مصرف کنید
ویتامین E باعث جلوگیری از تشکیل لخته خون می‌شود و از موادی است که اصطلاحاً خون را رقیق میکند. این ویتامین، هم به‌صورت دارویی در داروخانه‌ها، و هم به شکل طبیعی در مواد غذایی متنوعی مانند بادام، تخم آفتاب‌گردان، تخم‌مرغ و آجیل یافت می‌شود.
۳. روغن زیتون را جایگزین روغن‌های دیگر کنید
یکی از راه‌های پیشگیری از ابتلا به غلظت خون، مصرف روزانه روغن زیتون است. فنول‌های موجود در روغن زیتون، خطر لخته‌شدن خون را کاهش می‌دهند. این روغن، چسبندگی پلاکت‌های خون را نیز به تأخیر می‌اندازد و روی پلاکت‌های خون هم اثر مثبتی دارد.
۴. زنجبیل بخورید
زنجبیل هم یکی دیگر از مواد غذایی مفیدی است که در درمان و پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها نقش مهمی را ایفا میکند. «سالیسیلات اسید» موجود در زنجبیل، باعث کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی می‌شود؛ مصرف منظم آن هم، باعث کاهش غلظت خون می‌گردد.
۵. خون بدهید
کسانی‌که غلظت خون دارند، می‌توانند خون بدهند اما خون آنها قابلیت استفاده ندارد و باید دور انداخته شود. چون خون کسانی که غلظت خون دارند، در کیسه‌های جمع‌آوری خون، به‌سرعت لخته می‌شود. اما اگر می‌خواهید از ابتلا به غلظت خون پیشگیری کنید، با تشخیص پزشک، خون بدهید. خانمها بهتر است هر ۴ ماه یک‌بار و آقایان هر ۳ ماه یک‌بار خون بدهند.
۶. سیگار نکشید
مصرف دخانیات و کشیدن سیگار، یکی از دلایل اصلی ابتلا به غلظت خون است. برای پیشگیری از آن، سیگارکشیدن را متوقف کنید.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به غلظت خون
۷. پرخوری نکنید
پرخوری و کم‌تحرکی، دو عامل اصلی ابتلا به غلظت خون هستند. اگر می‌خواهید از غلظت خون و عوارض مرگبار ناشی از آن مصون بمانید:
به اندازه غذا بخورید و هرگز پرخوری نکنید.
اگر در رژیم غذایی، فست‌فودها و غذاهای ناسالم زیاد به چشم می‌خورد، در آن تجدید نظر کنید.
میوه‌ها و سبزیجات تازه مصرف کنید.
روزه بگیرید و گاهی به معده‌تان استراحت بدهید.
ورزش‌های سبک یا پیاده‌روی روزانه را حتماً در برنامه‌تان جا دهید.
قرص کاهش غلظت خون
داروی غلظت خون
پزشک برای کاهش غلظت خون، داروهای رقیق‌کننده خون را به شما پیشنهاد میکند که این داروها را باید درست طبق دستورالعمل و تجویز پزشک متخصص مصرف کنید. مصرف بی‌اندازه این داروها، باعث خونریزی شدید می‌شود. این داروها معمولاً عبارت‌اند از:
آسپرین
کلوپیدوگول (پلاویکس)
دی‌پیریدامول (پرزانتین)
تیکلوپدین (تیکلید)
درمان غلظت خون تبریزیان
تبریزیان یکی از اساتید طب سنتی بوده است که در زمینه‌ی درمان بیماری‌های مختلفی از جمله غلظت خون، نسخههای شفابخش بسیاری را تجویز کرده است. در اینجا به یک نسخههای او برای درمان غلظت خون اشاره می‌کنیم:
داروی صاف‌کننده‌ی خون: پنج مثقال کاهو، پنج مثقال برگ چغندر، پنج مثقال کاسنی، سه مثقال آلو بخارا، سه مثقال عناب، دو مثقال ترنجبین و پنج مثقال دانه‌ی انار شیرین را باهم آسیاب و الک می‌کنیم. یک ساعت قبل از شام یا قبل از ناهار، به اندازه‌ی یک قاشق مرباخوری از این معجون مصرف شود.
حجامت برای غلظت خون
حجامت یا فصد خون، نوعی روش خون‌گیری در طب سنتی است. در این روش، در جداره رگ، شکاف کوچکی ایجاد می‌کنند و از این طریق مقداری خون را از بدن فرد خارج می‌سازند. هدف از این کار، کاستن حجم خون بیمار به‌منظور کاهش غلظت آن و یا انحراف خون به یک مسیر دیگر برای درمان بیماری خاصی است. امروزه حجامت به شکل کاملاً بهداشتی و به‌وسیله سوزن و کیسه مخصوص، انجام می‌شود و باعث دفع بسیاری از سموم بدن، تعادل در اخلاط چهارگانه و رقیق‌کردن خون می‌شود. فصد خون در کاهش غلظت خون، مفیدتر و قوی‌تر عمل میکند و حجامت در کاهش چربی خون، کلسترول و تری‌گلیسرید مؤثرتر است.
روشهای درمان خانگی غلظت خون
برای غلظت خون چه بخوریم
۱. آب انار
آب انار طبیعی، به جریان و گردش خون و کنترل غلظت خون کمک شایانی میکند. اما دقت کنید که مصرف زیاده از حد آب انار، می‌تواند برای سلامتی‌تان خطرناک باشد؛ پس آن را زیر نظر پزشک متخصص مصرف کنید.
۲. سیر
سیر خاصیت رقیق‌کنندگی و تصفیه خون را دارد. این گیاه، با تولید «اکسید نیتریک»، رگ‌های خونی شما را باز کرده و خطر لخته‌شدن خون را هم کاهش می‌دهد.
۳. دارچین
دارچین هم ادویه‌ای است که رقیق‌کننده‌ی خون است و می‌تواند به بهبود گردش‌خون کمک کند.
۴. چای سبز
چای سبز از گیاهانی با خواص شفابخش است. ترکیب EGCG موجود در چای سبز، می‌تواند غلظت خون را رقیق نگه دارد و باعث منظم‌شدن جریان گردش خون شود.
روشهای درمان خانگی غلظت خون
۵. پیاز خام سفید شیرین
پیاز خام سفید هم در درمان غلظت خون مؤثر است اما نباید در مصرف آن زیاده‌روی کرد.
۶. آویشن
آویشن یکی از گیاهان دارویی است که خواص فراوانی دارد. در منابع آمده است که آویشن، باعث کاهش غلظت خون و تقویت و تحریک سیستم گردش خون می‌شود.
۷. فلفل قرمز
فلفل قرمز، یکی دیگر از ادویه‌های مفید برای مدیریت غلظت خون است. ترکیبات موجود در فلفل قرمز، باعث تحریک جریان خون و منظم‌کردن گردش خون می‌شوند.
درمان های دارویی غلظت خون
روشهای درمانی زیادی اعم از روشهای دارویی و گیاهی برای درمان غلظت خون وجود دارد. در اینجا، به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
داروی Hydroxyurea
برای اینکه میزان گلبول قرمز خون شما کاهش یابد، ناچارید یکی از داروهایی که برای کاهش تولید گلبول‌های قرمز جدید در مغزاستخوان تجویز می‌شوند، مصرف کنید.
Hydroxyurea یک داروی درمان سرطان است که باعث کاهش رشد سلول‌های جدید در بدن شما می‌شود. این دارو، تعداد گلبول‌های قرمز خون و پلاکت‌ها را کاهش می‌دهد.
اینترفرون -آلفا (اینترون آ-روفرون آ)
این دارو برروی سیستم ایمنی بدن شما کار میکند و به سرعت شروع به تجزیه سلول‌های قرمز خون میکند.
آسپیرین
آسپرین خون شما را رقیق میکند و از لخته شدن آن جلوگیری میکند. آسپرین می‌تواند برخی از عوارض غلظت خون مانند:
احساس گزگز کردن و سوزش دست‌ها و پاها
خارش و درد استخوانی را کاهش دهد.
با این حال، مصرف روزانه آسپیرین دارای خطراتی است و می‌تواند باعث خونریزی در معده و سایر قسمت‌های دستگاه گوارش شود.
بنابراین، قبل از مصرف خودسرانه هر نوع دارویی و به‌خصوص داروهای غلظت خون، حتماً با پزشک معالجتان مشورت کنید و هرگز با تشخیص خودتان یا فردی غیرمتخصص دارویی مصرف نکنید. چون این کار می‌تواند برای سلامتی شما بسیار خطرناک باشد.
آزمایش غلظت خون
برای آزمایش غلظت خون، از بیمار تست CBC گرفته می‌شود. این تست، یکی از پرکاربردترین تستهای خونی آزمایشگاهی است که در آن، وضعیت تمام سلول‌های خونی مانند گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها، مقدار هموگلوبین (یعنی پروتئینی که اکسیژن را حمل میکند)، هماتوکریت یعنی فضایی که گلبول‌های قرمز خون اشغال می‌کنند و نسبت این سلول‌ها با یکدیگر تعیین می‌شود. آزمایش‌های منظم خون، می‌تواند خیلی زود علائم هشداردهنده هر بیماری را نشان دهد و با استفاده از آزمایش خون، می‌توان بسیاری از بیماری‌های قلبی، ریوی و کلیوی را تشخیص داد.
مشاوره آنلاین پزشک متخصص عفونی
اجزای تست CBC:
۱. گلبول‌های سفید خون- شمارش لوکوسیت‌ها (WBC)
محدوده طبیعی: ۴۳۰۰ تا ۱۰۸۰۰ سلول در هر میلی‌متر مکعب
۲. گلبول‌های قرمز خون – شمارش اریتروسیت‌ها (RBC)
محدوده طبیعی: ۴.۲ تا ۵.۹ میلیون سلول در هر میلی‌متر مکعب
۳. هموگلوبین (Hb)
محدوده طبیعی: ۱۳ تا ۱۸ گرم در هر دسی‌لیتر برای آقایان و ۱۲ تا ۱۶ گرم در دسی‌لیتر برای خانمها.
۴. هماتوکریت (Hct)
محدوده طبیعی: ۴۵ تا ۵۲ درصد برای آقایان و ۳۷ تا ۴۸ درصد برای خانمها.
۵. متوسط حجم سلولی (MCV)
محدوده طبیعی: ۸۰ تا ۱۰۰ فمتولیتر
۶. متوسط هموگلوبین سلولی (MCH)
محدوده طبیعی: ۲۷ تا ۳۲ پیکو گرم
۷. متوسط غلظت هموگلوبین در هر گلبول قرمز (MCHC)
محدوده طبیعی: ۲۸ تا ۳۶ درصد
۸. گستره توزیع گلبول‌های قرمز (RDW یا RCDW)
محدوده طبیعی: ۱۱ تا ۱۵ درصد
۹. تعداد پلاکت‌ها (Platelet Count)
محدوده طبیعی: ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰۰ میلی‌لیتر
۱۰. متوسط حجم پلاکتی (MPV)
محدوده طبیعی: ۷.۵ تا ۱۱.۵ فمتولیتر
اگر غلظت خون داشته باشید، احتمالاً تعداد گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت شما بیشتر از حد طبیعی است. همچنین ممکن است تعداد پلاکت‌ها و گلبول‌های سفیدتان هم غیرطبیعی باشد.
اگر نتایج تست CBC غیرعادی باشد، پزشک احتمالاً جهش Jak2 خون شما را بررسی خواهد کرد. افرادی که دارای این نوع جهش هستند، آزمایش غلظت خونشان مثبت می‌شود.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
غلظت خون بیماری خطرناکی است که اگر به‌موقع مداوا نشود، می‌تواند آسیب‌های جدی را به بقیه عضوها و ارگان‌های حیاتی بدن وارد کند. از طرفی، علائم غلظت خون به‌ندرت ظاهر می‌شوند. به همین دلیل، بهترین راه تشخیص غلظت خون، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های علمی است. علائم ابتدایی غلظت خون که باید آنها را جدی بگیرید، در ابتدای بحث آورده شدند اما چنانچه آن علائم را جدی نگرفتید و به پزشک مراجعه نکردید، دست‌های دیگر از علائم هشداردهنده وجود دارند که نشان‌دهنده پیشرفت بیماری هستند و باید به‌محض مشاهده هریک از آنها به‌سرعت به پزشک عفونی مراجعه کنید و تحت مداوا قرار بگیرید. این علائم عبارت‌اند از:
خونریزی شدید
تورم مفاصل
احساس درد استخوان‌ها
قرمزشدن رنگ پوست
خونریزی لثه
احساس سوزش در دست و پا
