تجلیل از شصت سال تلاش و خدمت علمی استاد یوسف ثبوتی

به گزارش صدای ایران، «تماشـای خورشـید» عنوان برنـامه ای است که هرسال با رویکرد بزرگـداشت اهالی فرهنگ، اندیشـمندان و پژوهشگران حوزه علم , ادب , هنر و فرهنـگ از سوی کمیسـیون ملی یونسـکو ـ ایران برگزار می شود.

روز یکشنبه 16 آبان 1400، در چهـارمین برنـامه از مجموعه برنامه های تماشای خورشـید، از شصت سال تلاش و خدمت علمی استاد دکتر یوسف ثبوتی عضو پیوسته فرهنگستان علوم و چهره ماندگار فیزیک و اخترفیزیک کشور تجلیل به عمل آمد.

در این آیین که با حضور جمعی از استادان و همکاران و شاگردان و علاقمندان به استاد ثبوتی در محل فرهنگستان هنر برگزار شد، علاوه بر پخش پیام معاون علوم طبیعی مدیرکل یونسکو، آقایان دکتر غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر علی اکبر صالحی معاون پژوهشی و قائم مقام رئیس فرهنگستان علوم، دکتر سعداله نصیری قیداری رئیس دانشگاه شهیدبهشتی، دکتر حجت اله ایوبی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو-ایران و حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمود دعایی مدیر مسئول روزنامه اطلاعات سخنرانی ایراد کردند. همچنین نشان تماشای خورشید و لوح یونسکو توسط همسر شهید دکتر شهریاری به استاد ثبوتی اعطا شد. 
 
دکتر ایوبی: استاد ثبوتی نهادهایی ماندگار تأسیس کرده است

آقای دکتر حجت اله ایوبی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو-ایران با اشاره به جایگاه پروفسور ثبوتی گفت: امروز چهارمین تماشای خورشید به استاد ثبوتی اختصاص دارد که خود خورشید تابان جهان علم است. چندساعت برای پرده برداری از شخصیت این بزرگوار کافی نیست و عموما با چهره فیزیک دان بودن شان شناخته شده اند اما تلاش این مرد بزرگ برای همگانی کردن علم ارزشمند است.

نهادهای ارجمند و ماندگار و بزرگی را تاسیس کردند و نظام آموزشی فعلی و همین نظام ترمی انگلساکسون را راه اندازی کرد تا فارغ التحصیلان ما به سرعت مدارک شان قابل ارزیابی باشد. وی همچنین مقالات مهم پژوهشی که تولید می شود مرهون این استاد هستیم. همچنین انجمن نجوم را تاسیس کردند.

ایوبی با اشاره به جنبه مهم دیگر شخصیت ثبوتی گفت: تاسیس یک نهاد در شرایط جامعه ما که کار سختی است اما استاد ثبوتی به گونه ای نهادهایی را تاسیس کردند که ماندگار شد و مدیران بعدی اقدام به لغو آن نکردند.
 
دکتر حداد عادل: استاد ثبوتی علمش را نثار کشورش کرده است

آقای دکتر حداد عادل در این مراسم ضمن قدردانی از برگزارکنندگان، نظم، جدیت و پشتکار را از مهمترین ویژگی های شخصیتی آقای دکتر ثبوتی عنوان کرد و خود را به عنوان قدیمی ترین شاگرد استاد ثبوتی معرفی کرد و اظهار داشت که به پاس احترام به این مرد بزرگ در این آیین حاضر شده است.

آقای دکتر حداد عادل با ذکر خاطراتی ضمن تشریح دوران دانشجویی و تلمذ نزد استاد ثبوتی در شهر شیراز خاطرنشان کرد: سال ۱۳۳۶ که وارد دبیرستان علوی شدم ستون اصلی این مدرسه مرحوم رضا روزبه زنجانی بود که در حد اجتهاد سواد دینی داشت و آن مرحوم همواره از مدرسه توفیق زنجان و البته مرحوم ثبوتی برادر استاد یوسف ثبوتی یاد می کردند و علاقه بنده به ثبوتی ها از همان زمان ۱۳ سالگی شکل گرفت.

وی افزود: بعد از اخذ دیپلم در سال ۱۳۴۲ برای رشته فیزیک در دانشکده علوم ثبت نام کردم و پس از دریافت لیسانس قصد داشتم برای ادامه تحصیل به خارج بروم اما متوجه شدم دکتر ثبوتی تحصیلات تکمیلی همین رشته را در دانشگاه شیراز راه اندازی کرده اند و بر همین اساس برای شاگردی این استاد به شهر شیراز رفتم و د.ره فوق لیسانس فیزیک را در محضر ایشان گذراندم و خوب به یاد دارم که 5 درس را با دکتر ثبوتی گذراندم. دکتر حدادعادل، اهتمام و علاقه پروفسور ثبوتی به علم و دانش را ستود و اظهار داشت که در تحصیلات فیزیک و در روش علمی، بیشترین تاثیر و شخصیت علمی خود در دوران دانشجویی فیزیک را از دکتر ثبوتی پذیرفتم و در حقیقت خود را مدیون ایشان می دانم.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: استاد ثبوتی علم خود را نثار کشورش ایران کرد و پس از انقلاب اسلامی نیز با تغییر روش های ایجاد شده قهر نکرد و به خارج از کشور مهاجرت نکرد. دکتر حداد عادل با اشاره به اینکه، پس از انقلاب نیز همواره ارتباط خویش را با دکتر ثبوتی حفظ کرده است و به بهانه های مختلف خدمت استاد خود می رسیده است، گفت: بنده خود را همواره دانشجوی ساده استاد ثبوتی می دانم.

وی در ادامه سخنرانی خود که با بغص همراه بود، با اشاره به دوران ریاست خود در مجلس شورای اسلامی و سفری که به همراه جمعی از مسئولان با اتوبوس به شهر زنجان کرده بود، گفت: هنگامی که متوجه شدم استاد ثبوتی بعنوان یکی از مستقبلین در ورودی شهر انتظار بنده را می کشد، در عین شرمندگی به سرعت از اتوبوس پیاده شدم و دست این استاد بزرگوار را بوسیدم و اینجا هم همین کار را می کنم.

دکتر حداد عادل با مرور فعالیت های اثرگذار پروفسور ثبوتی در کشور و بخصوص در زنجان گفت: زمانی در زنجان در محضر رهبری انقلاب، آقای ثبوتی گلایه ای را مطرح کرد که ارگانی گفته طرحی 20 میلیارد هزینه دارد و رهبری فرمودند فقط یک تار موی شما 20 میلیارد برای این مملکت ارزش دارد.
 
دکتر صالحی: نسل دیروز، امروز و فردا از استاد ثبوتی به نیکی یاد خواهند کرد

آقای دکتر علی اکبر صالحی قائم مقام رئیس فرهنگستان علوم در این نشست اظهار داشت: تکریم علم و عالم بر همگان روشن است اما علم به تنهایی منتشر نمی شود مگر اینکه عالم باشد و برای عالم باید امکانات و بستر فراهم باشد. 

دکتر صالحی درباره زیرساخت های علم گفت: ما نباید صرفاً به دنبال پرورش نوابغ علم باشیم بلکه باید جماعتی زیر پر و بال علم را بگیرند. زیرساخت علم را فراهم کنند و در خدمت علم باشند. خادمین علم به اندازه خود عالم قابل تکریم هستند.

قائم مقام رئیس و معاون پژوهشی فرهنگستان علوم با بیان این مقدمه درباره آقای دکتر ثبوتی گفت: آشنایی بنده با استاد ثبوتی به بیش از 40 سال پیش باز می گردد و زمانی که در سمت معاونت آموزش عالی وزارت علوم بودم فرصت آشنایی با پروفسور ثبوتی را پیدا کردم. تلاش ایشان برای تاسیس زیرساخت جهت نشر و توسعه علم همواره برای من ارزشمند بوده است. دکتر ثبوتی هم از عالمان برجسته است و هم از خادمین به علم است.

دکتر علی اکبر صالحی در بخش دیگری از سخنانش درباره مقام شامخ علمی و اخلاقی استاد ثبوتی اظهار داشت: دکتر ثبوتی به اندازه سخن می گوید. ژرف اندیش و دوراندیش است. مستغنی است. سلیم النفس است. متکی بر خود است و تمام هم و غمش را با جدیت و پشتکار برای خدمت به کشور گذاشته است. این شخصیت برجسته هیچ گاه علم را در حوزه اطرافیان خود محدود نکرده بلکه همواره با حضور در دانشگاه های مختلف کشور و مجامع علمی تلاش خود را به کار گرفته تا کشور بتواند در حوزه فیزیک و نجوم و بطور کلی در علم پیشرفت کند.

عضو فرهنگستان علوم  افزود: آقای دکتر ثبوتی ستاره ای است که در آسمان نام آوران علم و دانش کشور می درخشد و همواره نسل دیروز، امروز و فردا از وی به نیکی یاد خواهند کرد و نامش همواره ماندگار خواهد بود چرا که مردم ایران مردمانی شریف هستند که قدر خادمان و اندیشمندان خود را می دانند.
 
دکتر نصیری قیداری: استاد ثبوتی تأکید دارند که خودمان را دست کم نگیریم

آقای دکتر نصیری قیداری رییس دانشگاه شهید بهشتی که شاگرد چهل ساله پرفسور ثبوتی است، در این نشست گفت: استاد ثبوتی پدر معنوی من است. من به  44 سال شاگردی این استاد بزرگ افتخار می کنم. خلاصه ای از آنچه من در مدت شاگردی استاد دیده و آموخته ام را در کتاب «زمینی آسمانی» که به همت فرهنگستان علوم تهیه و منتشر شده است آورده ام.

رئیس دانشگاه شهید بهشتی در ادامه اظهار داشت: استاد ثبوتی برای هرکار نوآورانه در زندگی علمی هدف مطلوب ترسیم کرده و با عزمی استوار برای رسیدن به آن تلاش می کند. این مشی برای هدایت جریان علمی مهم است. تاسیس رصدخانه ابوریحان بیرونی، تأسیس دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، و همکاری در تاسیس مرکز کتابخانه شیراز و راه اندازی انجمن نجوم و فیزیک و تاسیس پژوهشکده تغییرات اقلیمی و غیره از جمله اقدامات مؤثر ایشان در نظام علم و فناوی کشور بوده است.

دکتر نصیری قیداری افزود: استاد ثبوتی تاکید دارند که خودمان و جوانان این مرزوبوم را دست کم نگیریم و در مصاحبه ای عنوان می کند که سعی نکنید از من حرف بکشید که چه کرده ام. از من امامزاده ای نسازید.
 
حجت الاسلام والمسلمین دعایی: قدردان استادی که چنین شاگردان بزرگی دارد باشیم

آقای سید محمود دعایی مدیر مسئول روزنامه اطلاعات در این نشست عنوان کرد: من در این جمع یک استثا هستم اما سابقه آشنایی ام با مرحوم روزبه فرصت و سعادتی بود. مرحوم روزبه و مرحوم علامه طباطبایی و مرحوم فاضلی از افرادی هستند که توفیق داشتم حق حرمت این بزرگان را داشته باشم. ایشان افزود: من توفیق داشته ام در برخی جلسات فرهنگستان علوم در خدمت استاد ثبوتی باشند.

در آن جلسات از جوانان برجسته تجلیل می شود و ما شاهد درخشش شاگردان دکتر ثبوتی و دیگر بزرگان علم این کشور هشتیم. در این مجلس هم جمعی از شاگردان پروفسور ثبوتی حضور دارند که جایگاه و مراتب بالایی پیدا کرده اند و امیدوارم قدردان خوبی های این استاد باشیم.
 
دکتر ثبوتی: جوانانی را با خون دل تحویل جامعه علمی می دهیم اما توانایی نگهداری شان را نداریم

استاد دکتر یوسف ثبوتی در انتهای این نشست ضمن تقدیر از حاضران خطاب به وزیر جدید علوم عنوان کرد: من بر این باورم دانشگاهیان وظایف شان را خوب انجام می دهند و گمانم این است که به نسبت نهادهای دیگر و آنچه از فساد مطرح می شود هیچگاه از جامعه دانشگاهی گزارش نشده است.

این شاهدی بر فعالیت بدون حاشیه و صحیح دانشگاهیان است. دکتر ثبوتی درباره رمز بی آلایشی دانشگاه ها گفت: انبوه جوانان دانشگاهی بدون آلایش فعالیت دارند و این رمز خودپالایی دانشگاه هاست.

ایشان با اشاره به مهمترین نقطه ضعف دانشگاه گفت: دانشگاه های ما خودزنی می کنند و بیش از همه به نقاط ضعف خود می پردازند و کمتر نقاط قوت شان بیان می شود و من توصیه می کنم و تمهدیم این است که زبان به بدی نگوییم و گوش به شنیدنش ندهیم. انتقاد لازم است اما عیب جویی انتقاد نیست.

اگر آقای وزیر علوم در اینجا بودند می گفتم که به عنوان دانشگاهی جوانانی را با خون دل تحویل جامعه علمی می دهیم اما توانایی نگهداری شان را نداریم. استاد جوان ما با حقوق ماهانه قادر به تامین مسکنش نیست و طبیعتا نمی تواند دلی کار کند پس یا از خیر این کار می گذرد یا از کیفیت کارش می کاهد. دراینجا جای خالی توجه به مسکن دانشگاهیان مهم است.
 
پیام معاون علوم طبیعی مدیرکل یونسکو برای بزرگداشت دکتر یوسف ثبوتی

معاون علوم طبیعی مدیرکل یونسکو در پیامی به مناسبت برپایی چهارمین برنامه تماشای خورشید و بزرگداشت استاد یوسف ثبوتی نوشت:

«جناب آقای دکتر محمدعلی زلفی گل، وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری

جناب آقای دکتر حجت الله ایوبی، دبیرکل محترم کمیسیون ملی یونسکو

همکاران محترم، دوستان، خانم ها و آقایان و دانشمندان

باعث افتخار من است که امروز در بزرگداشت روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه و همچنین بزرگداشت یک دانشمند برجسته ایرانی، دکتر ثبوتی با شما هستم. اجازه بدهید صمیمانه از دکتر حجت الله ایوبی و همکارانشان بابت حمایت های همیشگی از برنامه های یونسکو در ایران تشکر نمایم. همچنین از مدیر دفتر منطقه ای یونسکو در تهران و همکارانشان بابت دعوت امروزشان تشکر کنم.

دوستان عزیز روز 10 نوامبر هر سال به عنوان روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه به منظور برجسته کردن نقش مهم علم در زندگی روزمره ما جشن گرفته می شود. روز جهانی علم بر نقش مهم دانشمندان در شناخت ما نسبت به سیاره آسیب پذیری که آنرا خانه می نامیم، تاکید می کند و همچنین نقش آن ها را در پیشبرد اهداف بخش توسعه پایدار حائز اهمیت بر می شمارد.

با توجه به اینکه تغییرات اقلیمی در حال تبدیل شدن به تهدید مهمی برای زندگی میلیون ها نفر است، روز جهانی علم امسال به اهمیت جوامع آماده و تاب آور در مواجه با تغییرات اقلیمی تاکید دارد. ما چگونه می توانیم جوامع را برای تغییراقلیم آماده سازیم؟ در واقع علم در این مسیر می تواند بسیار کمک کننده باشد.

علم می تواند به تاب آور ساختن بیشتر جوامع کمک کند، به طور مثال با حفظ تنوع ژنتیکی در محصولات کشاورزی و همچنین با آماده ساختن کشورها برای مواجه با بلایای طبیعی و و اثرات تغییرات اقلیمی بر منابع آب.

حضار گرامی، فناوری های نوین همچنین می تواند از طریق کارآمد ساختن سیستم ها به آمادگی بیشتر جوامع در مواجه با تغییرات اقلیمی کمک کند. برای مثال هوش مصنوعی می تواند با اینترنت و بلاک چین ترکیب شود و سامانه های هوشمند آب را که توانایی جمع آوری، نگهداری و تجزیه و تحلیل داده ها را به وجود آورد؛ سامانه هایی که عملکرد کارآمدتری دارند.

در سال 2019 دانشمندان ایرانی مقالات بیشتری را در زمینه هوش مصنوعی و رباتیک نسبت به دیگر حوزه های تکنولوژی و بیوتکنولوژی منتشر کرده اند، این مطلب در گزارش علم 2021 یونسکو هم آمده است.

عالیجنابان، مطالعه جدید دیگری نشان داده است در نظرسنجی که از مباحث درسی 100 کشور به عمل آمده، تنها در نصف آنها به تغییراقلیم اشاره شده است.

این مسئله باید بهبود یابد. آموزش ادبیات اقلیمی به آمادگی جوامع در مواجهه با تغییر اقلیم کمک می کند. با در نظر گرفتن این مسئله، همکاران من در دفتر منطقه ای یونسکو در تهران در خصوص این مسئله فعالیت هایی را انجام داده اند.

یونسکو پنج کارگاه آموزشی را در جهت تاب آورساختن جوامع محلی در ذخیره گاه های زیست کره ایران برگزار کرده است. این کارگاه ها پیرامون موضوعاتی چون خاموش کردن آتش، آشتی ما با طبیعت و برقراری مجدد ارتباط با آن برگزار شده اند.

ذخیره گاه های زیست کره ایران به خوبی نشان می دهند که زندگی هماهنگ با طبیعت و توانمند سازی جوامع محلی واقعا امکان پذیر است. یونسکو همچنین پروژه ای را در ذخیره گاه زیست کره حرا به منظور توسعه مدیریت دوستدار محیط زیست آب با تاکید بر معیشت پایدار در حال اجرا دارد.

در این روز جهانی علم اجازه می خواهم از کمیسیون ملی یونسکو برای برگزاری سری برنامه های تماشای خورشید که به بزرگداشت دانشمندان ایرانی تاثیرگذار می پردازد تشکر نمایم. با در نظر گرفتن این مسئله، اجازه بدهید فیزیکدان تئوری برجسته، پروفسور یوسف ثبوتی را ارج بنهیم. اجازه می خواهم به ایشان برای مشارکت قابل توجه شان در سیستم آموزشی ایران تبریک بگویم. ایشان بنیان گذار دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان هستند.

این دانشگاه اخیرا همکاری هایی را با مرکز بین المللی فیزیک تئوری عبدالسلام یونسکو داشته است و 20 بورسیه تحصیلی را برای دوره دوساله کارشناسی ارشد فیزیک برای سال های 2019و 2020 در ایران اعطا نموده است.

دوستان عزیز یونسکو آمادگی دارد تا نهادهای جمهوری اسلامی ایران را در جهت تلاش برای تقویت علم، فناوری و نوآوری به منظور ایجاد دانش و درک از طریق همکاری های علمی برای پیدا کردن راه حل هایی برای چالش های امروز حمایت نماید.

یونسکو برای توسعه ابزاری جدید به نام توصیه نامه علوم باز تلاش هایی را آغاز کرده است و ما بر حمایت شما در جهت تحقق این توصیه نامه حساب می کنیم تا بتوانیم در مسیر توسعه پایدار حرکت کنیم و اطمینان داشته باشیم که همگان به پیشرفت های علمی، فناوری و نوآوری دسترسی دارند که این همانا هدف توصیه نامه علوم باز یونسکو است.

برای همگی روز جهانی علم خوبی آرزو دارم و از طرف یونسکو این روز را تبریک عرض نموده و منتظر دیدار حضوری شما در یونسکو هستم.

متشکرم.

شمیلا نیر-بدوئل» معاون علوم طبیعی مدیرکل یونسکو»
 
در انتهای این برنامه با اهدای لوح تقدیر و هدایایی از استاد دکتر ثبوتی برای خدمات عالمانه به دنیای علم تقدیر شد.