خشونت‌های شبکه ای!/موج های جدید قدرت در فناوری های نوین اطلاعاتی

به گزارش صدای ایران، دکتر سجاد عابدی مشاور عالی مرکز مطالعات امنیت سایبری کشور نوشت: رشد خیره کننده فناوری اطلاعات و ارتباطات، موج‌های قدرتی را به وجود آورده است که ماهیت و ویژگی‌های جنگ و منازعه را به‌طور قابل توجهی تغییر خواهد داد و واژه جدید جنگ اطلاعاتی یا جنگ در فضای سایبری را به واژه‌نامه اصطلاحات نظامی وارد می‌کند.
منشور سازمان ملل متحد تمامی اعضای جامعه بین‌المللی را از تهدید یا توسل به زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال اقتصادی سایر کشورها، یا هر اقدامی که در تعارض با اهداف ملل متحد باشد، نهی نموده است. البته، اصولی مثل اصل توسل به دفاع مشروع و یا توسل کشورها به مکانیزم تامین امنیت دسته جمعی در مقابل کشور خاطی، به عنوان استثنای این اصل، در قالب ماده حقوقی دیگری در منشور مورد تاکید قرار گرفته است. در عین حال، واقعیت این است که اصول سنتی مذکور در مواجهه و تطبیق با تحولات معاصر جامعه بین الملل از جمله پیدایش پدیده نوظهور فضای سایبری ناتوان است.فضای سایبری شبکه‌ای به هم پیوسته از زیرساختهای فن آوری اطلاعات، اینترنت، شبکه های مخابراتی، سیستم های رایانه‌ای، کنترل‌کننده ها، پردازشگرها، کابل های فیبر نوری، مسیریابها[1] است که عملکرد اکثر سازوکارهای اقتصادی جوامع امروزی را به خود متکی ساخته و از طرف دیگر، امکان مورد هدف قرار گرفتن آنها در قالب حملات و عملیات سایبری هشداربرانگیز است. اینگونه عملیات می تواند تاثیرات بسیار جدی، نه‌‌تنها بر داده‌های سیستم کامپیوتری، بلکه اختلال و ازکار افتادگی زیرساخت های متکی بر سیستم‌های رایانه‌ای را به‌دنبال داشته باشد. البته دامنه یک جنگ سایبری می‌تواند از خشونت‌های شبکه‌ای ظاهرا بی‌ضرر تا حملات شدید به زیرساختهای زیربنایی در نوسان باشد. متاسفانه در حالی که بیشتر نگرانی کشورها در برخورد با این پدیده بعد حفاظتی امنیتی داشته و تاکید آنها حفاظت از زیرساخت‌های رایانه‌ای در برابر فیلترینگ، ایجاد اختلال و آسیب به آنها بوده، چالش‌های حقوقی این حوزه و نحوه اعمال و تفسیر قواعد حقوق جنگ به ویژه مقررات توسل به زور با توجه به ویژگی های ذاتی فضای سایبری کمتر بدان پرداخته شده و قابلیت اعمال مقررات مذکور در فضای مجازی در هاله ای از ابهام قراردارد.
نبرد سایبری مبدع گونه‌ای جدید از سلاح‌های مدرن است که شدیداً استعداد ایجاد تغییرات بنیادین در عرصة نبردهای مدرن را دارد. فناوری رایانه امروزه تا جایی پیش رفته است که در آن نیروهای نظامی توانایی وارد کردن جراحت، کشتن و ایجاد خسارت‌های فیزیکی از طریق فضای مجازی را دارند. دامنة نبرد سایبری می‌تواند از خشونت‌های شبکه‌ای بی‌ضرر تا حملات شدید به ساختارهای زیربنایی ملی در نوسان باشد. از این رو در زمینه حقوق حاکم نیز ابهاماتی در رابطه با مشروعیت جنگ‌های سایبری وجود دارد.

در جنگ سایبری تلاش برای نفوذ به شبکه‌ها، تلاش برای سرقت یا خرابکاری اطلاعات و تلاش برای فلج کردن سیستم‌های نظامی و دولتی دارای فناوری پیشرفته را می‌توان به عنوان سلاح‌های سایبری نام برد که در حال حاضر این نوع از جنگ‌ها، از حیث همین سلاح، جهان را در آستانه تهدید و نگرانی قرار داده است. به عبارت دیگر، عملیات سایبری می‌تواند نگرانی‌های بشردوستانه را افزایش دهد به خصوص هنگامی که اثرات آن محدود به داده ها و اطلاعات یک سیستم مورد هدف نیست.

به نظر می‌رسد این امکان وجود دارد که بتوان از طریق فضای سایبری و به کارگیری همین نوع روش‌ها به عنوان سلاحی سایبری، در سیستم‌های کنترل فرودگاه، سیستم‌های حمل و نقل، سدهای برقآبی یا دستگاه‌های نیروگاه‌های هسته‌ای اختلال ایجاد کرد. از حالات و سناریوهای بالقوه فاجعه باری مثل برخورد بین هواپیماها، انتشار سموم از کارخانه تولید مواد شیمیایی، اختلال در زیرساخت‌های حیاتی و سرویس هایی مانند شبکه‌های برق و آب، نمی‌توان گذشت و عوامل آنها را معاف کرد؛ به ویژه آنکه قربانی اصلی چنین عملیات هایی در عمل غیر نظامیان هستند.