اثرات مصوبه منع تغییر رشته در کارشناسی ارشد

به گزارش صدای ایران، جامعه دانشگاهی کشور در سه روز گذشته در فضای مجازی و رسانه های رسمی با مصوبه‌ای مواجه شدند که حاکی از "لغو پذیرش دانشجو در رشته‌های غیرمرتبط" برای مقطع کارشناسی ارشد بود؛ مصوبه‌ای که در این چند روز فضای مجازی را به نوعی به صحنه‌ مجادله کلامی اکثریت مخالف و اقلیت موافق این تصمیم بدل کرده بود. پس از اظهار نظرهای موافقان و مخالفان، نهایتاً روز گذشته اعلام شد که تصمیم‌گیری در خصوص ابلاغ و اجرای این مصوبه وزارت علوم به انجام بررسی‌های بیشتر موکول شده است.

در پی رسانه ای شدن این مصوبه که با امضای محمدرضا آهنچیان مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی منتشر شده بود، بخشی از فضای مجازی صحنه‌ بحث و جدل موافقان و مخالفان مصوبه‌ای بود که بر اساس آن از سال ۱۴۰۱، صرفا دانشجویانی می‌توانستند در کنکور مقطع کارشناسی ارشد شرکت کنند که رشته‌ کارشناسی آن‌ها متناسب با رشته‌ای باشد که آزمون آن را می‌دهند. تصویری که از این نامه دست به دست می‌شد حاکی از این بود که این نامه دهم تیر ماه و توسط محمدرضا آهنچیان، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی به مدیران کارگروه‌های تخصصی گسترش و برنامه‌ریزی آموزش عالی ابلاغ شده است.

انتشار این نامه، موجی از واکنش‌ها را در پی داشت. دانشجویان بسیاری در فضای مجازی نسبت به این تصمیم واکنش نشان دادند و به سرعت کمپینی برای درخواست لغو آن به راه‌ افتاد. بسیاری از دانشجویان مخالف این مصوبه این طور عنوان می کردند که در دوران کارشناسی متوجه شده‌اند به رشته‌ تحصیلی خود علاقمند نیستند و تصمیم داشتند برای کارشناسی ارشد رشته‌ای که به آن علاقه دارند را انتخاب کنند. برخی دیگر نیز می گفتند که به اجبار خانواده رشته‌های دبیرستان و دانشگاه را انتخاب کرده‌اند و مقطع کارشناسی ارشد تنها فرصت آن‌ها برای تحصیل در رشته‌ مورد علاقه‌شان است. عده‌ای نیز چهره‌های علمی شاخصی را معرفی کردند که در دوران تحصیلشان رشته‌های مختلفی را خواندند و نهایتا در یکی از آن‌ها به موفقیت‌های چشمگیری دست‌یافتند.

در این میان، برخی از فارغ‌التحصیلان و دانشجویان رشته‌های علوم انسانی نیز معتقد بودند چنین مصوبه‌ای باعث می‌شود فارغ‌التحصیلان کارشناسی رشته‌های مهندسی، علوم انسانی را برای مقطع ارشد انتخاب نکنند و به قول آن‌ها علوم انسانی از نگاه "مهندسی‌زده‌" آن‌ها در امان بماند.

یکی از این دانشجویان نیز در پاسخ به دانشجویی که در صفحه‌ شخصی خود نوشته بود: "علاقه و انگیزه‌ دانشجویانی که مدرک کارشناسی آن‌ها نامرتبط است باعث می‌شود در مقطع کارشناسی ارشد حتی گاهی بهتر از بقیه عمل کنند"، نوشته است که "فرصت محدود کارشناسی ارشد نمی‌تواند باعث شود این دانشجویان بر مباحث علوم انسانی و اجتماعی مسلط شوند."

برخی استادان دانشگاه نیز نسبت به این مصوبه واکنش نشان دادند و آن را نشانه‌ سلطه‌ مدیران دولتی بر سرنوشت و آینده‌ ده‌ها هزار جوان دانستند. دکتر محمود بهمن‌آبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف یکی از این استادان است در خصوص این مصوبه که روز گذشته خبر لغو آن منتشر شد، به ایسنا گفت: به نظر من این مصوبه، یک مصوبه‌ افراطی بود که دولت نمی‌توانست در پایان دوره‌ خود آن را منتشر کند و به نوعی دانشجویان را به وضعیتی دچار کند که نتوانند در خصوص آینده‌ خود برنامه‌ریزی کنند.

رئیس کمیته علمی المپیاد فیزیک ادامه داد: تصور ما در برگزاری دوره‌های المپیاد این بود که می‌توانیم چنین حکمی را برای المپیاد هم داشته باشیم که کسانی که علاقمند به فیزیک یا ریاضی هستند، وقتی در المپیاد این دو رشته شرکت کنند که بخواهند در دانشگاه‌ها نیز در همین رشته‌ها ادامه تحصیل دهند. چنین حکمی، عواقبی را به دنبال خود می‌آورد مثلا افرادی که نمی‌خواستند در دانشگاه ریاضی یا فیزیک بخوانند قطعا در المپیادها شرکت نمی‌کردند.

وی ادامه داد: وجه مثبت این حکم این بود که افراد علاقمند به این رشته‌ها در المپیادها شرکت می‌کنند اما وجه منفی آن این بود که تعداد بسیار زیادی از دانش آموزان مستعد به سراغ المپیادهای ریاضی و فیزیک نمی‌آمدند. ممکن بود دانش‌آموزی به فیزیک علاقمند باشد اما بخواهد در رشته‌ی دیگری ادامه تحصیل بدهد. او می‌توانست از توانمندی‌ای که در مسیر مطالعه برای المپیاد فیزیک کسب کرده است در حوزه‌ دیگری استفاده کند. به نظر من این مصوبه در صورت ابلاغ در حوزه‌ بسیار گسترده‌ آموزش عالی عواقب بدی خواهد داشت که دوستان به آن توجه نکرده‌اند. این نخستین بار است که قرار است مصوبه‌ای دانشجویان را مجبور کند که ادامه تحصیلشان در رشته‌ای باشد که در کارشناسی خوانده‌اند.

 

استاد دانشگاه صنعتی شریف با طرح این پرسش که «افرادی که چنین موضوعی را مصوب کردند چه کسانی هستند و دلایل آن‌ها برای این کار چیست؟» بیان کرد: تا این دلایل اعلام نشود، آن‌ها با مقاومت دانشگاه‌ها برای اجرای این مصوبه مواجه می‌شوند. بهترین افراد برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد، دانشجویانی هستند که به رشته‌ خود علاقمندند. در صورت ابلاغ و اجرای این مصوبه ممکن است افرادی که علاقمند نیستند وارد رشته‌های مختلف مقطع کارشناسی ارشد شوند.

بهمن‌آبادی خاطرنشان کرد: زمانی که معاون دانشجویی دانشگاه شریف بودم بارها دیدم که دانشجویانی در دانشگاه اصلا به رشته‌ خود علاقه نداشتند و می‌گفتند به اجبار خانواده این رشته را انتخاب کرده‌اند! وضعیت ناهنجاری برای برخی از این دانشجویان پیش می‌آمد که نهایتاً به مرکز مشاوره دانشگاه ارجاع داده می‌شدند. در دانشگاه، وقتی فردی که به رشته‌ خود علاقمند نبود، به سراغ رشته‌ مورد علاقه‌اش رفت، نمره‌های بسیار خوبی در رشته‌ جدیدش به دست آورد و از لحاظ روحی نیز در وضعیت مناسبی قرار گرفت.

وی با بیان این که «درست است که دانشگاه‌ها پیش از انتخاب رشته برای دانش‌آموزانی که به تازگی کنکور داده‌اند جلسات توجیهی می‌گذارند اما آیا با این جلسات، افراد به آشنایی کامل با رشته‌های مختلف دست می‌یابند؟» افزود: من فکر می‌کنم این مصوبه، در صورت ابلاغ و اجرا نه تنها مشکلات گذشته را برطرف نمی‌کند بلکه معضل‌های جدیدی را اضافه می‌کند. در گام اول،  دانش‌آموزان بدون هیچ شناختی از رشته‌ها و علایق خود وارد دانشگاه می‌شوند و به مرور خوب و بد را می‌فهمند. باید به این نکته هم توجه کرد که آمار وزارت‌ علوم از تغییر رشته‌ دانشجویان چند درصد است؟ آیا نتایج این تغییر مثبت بوده است یا خیر؟ اگر این تغییر رشته آثار خوبی داشته است چرا می‌خواهیم با این مصوبه آن تاثیرات را از بین ببریم؟

 

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: چنین تصمیم‌گیری‌هایی خطرناک است. در خوشبینانه‌ترین حالت به نظر می‌رسد تصویب و ابلاغ کنندگان هیچ کار میدانی‌ برای تهیه، ابلاغ و احتمالا اجرای این مصوبه انجام نداده‌اند و براساس تصورات ذهنی خود این مسائل را مطرح کرده‌اند. ممکن است که برخی دلایل برای تصویب چنین قانونی صحیح باشد اما اغلب آن‌ها نادرست است و معایب این طرح بیش از مزایای آن است. با چنین مصوبه‌ای، راه پیشرفت برای بسیاری از دانشجویان مستعد بسته می‌شود. همین موضوع منجر به افزایش مشکلات روحی روانی دانشجویان می‌شود.

بهمن‌آبادی در پایان بیان کرد: چنین مصوباتی، مصوبات شفاف و واضحی نیست. نکات زیادی دارد که باید شفاف شود. من نگرانم قانونی برای دانشجویان وضع شود، که قابلیت اجرایی شدن هم نداشته باشد و نهایتا با مصوبات دیگری به دنبال حل مشکلات آن باشند که در آخر هم موجب هرج‌ومرج و سردرگمی می‌شود.

به گزارش ایسنا، علاوه بر دانشجویان و استادان دانشگاه، این مصوبه، صدای نایب رئیس کمیسیون آموزش مجلس را هم درآورد. احمد نادری، با انتشار توییتی از این تصمیم انتقاد کرد و آن را موجب نارضایتی عمومی دانست.

 

در همین حین، گروهی از دانشجویان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کردند چنین مصوبه‌ای، آسیب جدی به تحصیلات تکمیلی می‌زند و سرخوردگی عمیقی میان دانشجویان ایجاد می‌کند. آن‌ها در بیانیه خود نوشتند: این تصمیم و تمایل به مرزبندی‌های سفت و سخت میان رشته‌های تحصیلی با ضرورت مطالعات بین‌رشته‌ای در تناقض است. ضرورتی که امروز در سایر دانشگاه‌های جهان نیز به خوبی درک شده است.

موج مخالفت‌ها در فضای مجازی و پیگیری این اعتراض‌ها از سوی ایسنا، سازمان سنجش را نیز به واکنش واداشت و سخنگوی این سازمان دو روز پیش در گفت‌وگو با ایسنا اعلام کرد تا زمانی که این مصوبه در شورای سنجش و پذیرش بررسی و تصویب نشود قابل اجرا نیست.

روز گذشته نیز دو واکنش در خصوص این مصوبه رسانه ای شد،نخست محمدرضا آهنچیان مدیرکل برنامه‌ریزی آموزش عالی با ارسال نامه‌ای به معاونان آموزشی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی که نسخه ای از آن در اختیار ایسنا قرار گرفت، در خصوص مصوبه تغییرات احتمالی آزمون کارشناسی ارشد در رشته‌های مرتبط، اعلام کرد: تصمیم‌گیری درباره تغییر در رشته‌های مرتبط برای داوطلبان ورود به دوره کارشنارسی ارشد، به انجام مطالعات و بررسی‌های بیشتر موکول شده است.

در واکنش دوم نیز، عصر روز گذشته دکتر علی خاکی  صدیق معاون آموزشی وزارت علوم در خصوص شرط اجرای مصوبه "ممنوعیت پذیرش دانشجوی ارشد از رشته های غیرمرتبط"  با تاکید بر اینکه هیچ تغییری در پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد امسال نداریم، گفت: مصوبه "ممنوعیت پذیرش دانشجوی ارشد از رشته های غیرمرتبط" به شرط بررسی کارشناسی و تصویب در شورای سنجش و پذیرش اجرایی است.

برای بررسی ابعاد این مصوبه در روزهای گذشته ایسنا در نظر داشت علاوه بر انعکاس نظرات مخالفان این تصمیم، دلایل موافقت مسئولان وزارت علوم با چنین مصوبه‌ای را نیز منتشر کند اما از مسئولان این وزارت‌خانه فردی حاضر به گفت‌وگو نشد! به نظر می‌رسد اعلام ناگهانی این مصوبه بدون ذکر ضرورت آن و سپس لغو آن با این توجیه که "نیاز به مطالعات و بررسی‌های بیشتر است"، صرفاً موجب تشویش اذهان جامعه دانشگاهی شد، که امید است این مساله به منزله تلنگری برای مسئولان باشد تا پیش از اعلام تصمیماتی چنین مهم ابعاد آن را در نظر بگیرند و پیش از تصمیم‌گیری، از مشورت با متخصصان امر غافل نشوند.