تکلیف بایدن با ایران و برجام چیست؟

به گزارش صدای ایران، هنوز در این که آمریکا به برجام برمی‌گردد اما و اگرهای زیادی وجود دارد، این مساله هم متوجه دولت دموکرات آمریکا است و هم به سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران ارتباط دارد. گرچه بایدن به عنوان رئیس دولت جدید ایالات متحده قبل از ورود به کاخ سفید از بازگشت به برجام صحبت کرده‌ بود اما بعد از مراسم تحلیف، سیاست یکنواخت و روشنی از سوی واشنگتن اتخاذ و اعلام نشده است.

به نوشته ایسنا، علیرغم این که آمریکا از توافق هسته‌ای خارج شده و ابتدا او باید به برجام برگردد، اما مدعی است که ایران باید تعهدات برجامی را اجرا کند تا آمریکا هم به برجام بازگردد.  در حالی که هر عقل سلیمی می پذیرد که آمریکا از برجام خارج شده و باید برگردد. 

اما به نظر می رسد برخی شرایط داخلی مانند وضعیت خود آمریکا یا منطقه ای و بین المللی به گونه ای رقم می خورد که هنوز آمریکا نتوانسته تصمیمی جدی در بازگشت به برجام اتخاذ کند. 

علی بیگدلی در گفت‌وگو با ایسنا در ارزیابی خود از این که برخلاف اظهارات اولیه، دولت بایدن هنوز درباره بازگشت به برجام تصمیمی اتخاذ نکرده و تعلل داشته است، گفت: زمانی که بایدن اعلام کرد به برجام باز می گردد چگونگی بازگشت را مطرح نکرد، زیرا هنوز اعضای کابینه او مشخص نشده بودند ضمن این که احتیاج به تایید کنگره هم داشت. لذا در حال حاضر بایدن باید کنگره را راضی نگه دارد، اما مسائلی که در خصوص استیضاح ترامپ مطرح شده تمام وقت کنگره را به خود اختصاص داده و حتی ۱۱۲ نفر از اعضای کنگره اعلام کردند که بایدن باید در مورد ایران سیاست های جدیدی را به کار بگیرد.

این کارشناس مسائل آمریکا همچنین بیان کرد: از سوی دیگر فشارهای منطقه ای از سوی شیخ نشین ها، عربستان سعودی و اسراییل وجود دارد که تلاش می کنند بایدن به سمت ایران بازنگردد. از سوی دیگر شاهد هستیم که بایدن علی رغم دوره ترامپ، توانست اجماع ائتلافی ایجاد کند و اروپایی ها را به سمت خود بکشاند. بنابراین مجموعه همه این عوامل باعث شد تا نوع رفتارش را نسبت به ایران تغییر دهد.

البته اخیرا امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه طی اظهارات و ادعاهایی از حضور عربستان در مذاکرات صحبت کرده بود، در حالی که برخی از کارشناسان معتقد هستند این اقدام مکرون نه تنها به نفع عربستان نیست بلکه اروپایی ها می خواهند به نوعی عربستان را هم در محدودیت هایی قرار دهند و این امتیازی برای عربستان نیست. گرچه ایران هیچ وقت با چنین مساله ای موافقت نخواهد کرد. 

بیگدلی کارشناس مسائل آمریکا در ادامه با بیان این که از طرفی ایران هم اعلام کرده که آمریکا باید به برجام برگردد، تا ما هم برگردیم، معتقد است که باید در نظر داشته باشیم که ادامه این وضعیت به نفع ایران نیست اگر چه حق با ایران باشد ولی در روابط بین الملل حق با قدرت است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: در حال حاضر آمریکا اگر اعلام کرده آمادگی دارد تا به برجام برگردد، باید بدانیم که فقط روی مسائل هسته ای متمرکز نمی شود بلکه بحث نفوذ ایران در منطقه و یا نوع ارتباط با برخی از گروه ها که آنها را تروریست می داند، نیز مطرح خواهد شد.

بیگدلی ابراز عقیده کرد:  اگر بخواهیم سوم اسفند از NPT خارج شویم مشکلی حل نمی شود و موضوع پیچیده تر می شود و به نفع ما نخواهد بود زیرا عربستان و اسراییل در مورد بازگشت آمریکا به برجام نگرانی هایی دارند به ویژه اسراییل که نگران است آمریکا به ایران نزدیک شود.

این کارشناس مسائل آمریکا افزود: بنابراین تمام این رفتارها غیر از این که به نفع عربستان ؛ اسراییل و شیخ نشین های خلیج فارس است امتیاز دیگری ندارد. با واسطه کردن قطر و عراق و... نتیجه ای حاصل نمی شود، ایران باید دیپلماسی پنهانی را در دستور کار خود قرار دهد تا بتواند مشکل را حل کند.

وی اظهار کرد : با توجه به این شرایط که آمریکا هر روز تلاش می‌کند تا ائتلاف جهانی علیه ایران به وجود آید و طی روزهای اخیر شاهد بودیم که بایدن با چین هم مذاکره ای را انجام داد به نظر می رسد با توجه به ارتباطی که با اروپایی ها گرفته شده در صدد اجماع بین المللی علیه ایران باشد در نتیجه تا آمریکا نتوانسته این ائتلاف جهانی را رقم بزند باید کاری کنیم و هیچ راهی هم وجود ندارد مگر این که مذاکراتی صورت گیرد.

بیگدلی  معتقد است: این که مجلس طرح بدهد تا از ان پی تی خارج شویم جز این که پرونده ایران از آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای امنیت می رود ونهایتا ذیل فصل هفت منشور سازمان ملل قرار می‌گیرد، نتیجه ای ندارد و این اتفاق برای ایران خیلی خطرناک است.

وی یادآور شد:  از سوی دیگر بایدن به این نتیجه رسیده که فشارهای تحریمی که ترامپ وضع کرده به این راحتی ها برداشته نمی‌شود و حتی به کره جنوبی گفتند که پول ایران را ندهد.  به نظر می رسد آمریکا به نوعی این تحریم ها را گروگان گرفته تا ایران را پای میز مذاکره بکشاند.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: بارها اعلام کردم که آمریکا نمی تواند ایران را در حل مسائل خاورمیانه نادیده بگیرد از طرفی ایران هم نمی تواند آمریکا را در فضای بین المللی نادیده بگیرد. 

وی با اشاره به بیانیه تروئیکای اروپا گفت: شاهد هستیم که بایدن با سه رهبر اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان گفت‌وگو و مذاکره کرده و این مساله نشان می دهد که او توانسته به ائتلاف با متحدین سابق خود برسد و در یک کانال حرکت کند. 

براساس این گزارش، مقام معظم رهبری اخیرا در دیداری که با جمعی از فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش، به مناسبت بیعت تاریخی همافران با امام خمینی(ره) در ۱۹ بهمن ۵۷ داشتند، با اشاره به اظهارنظر مقام‌های اروپایی و آمریکایی درباره برجام و تحریم‌ها تأکید کردند: آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها حق هیچ‌گونه شرط‌گذاری ندارند؛ زیرا تعهدات برجامی خود را نقض کردند و آن طرفی که باید شرط بگذارد جمهوری اسلامی است زیرا به تعهدات خود پایبند بود؛ ایران هنگامی به تعهدات برجامی خود بازخواهد گشت که آمریکا همه تحریم‌ها را در عمل و نه در حرف یا بر روی کاغذ، لغو کند و این لغو تحریم‌ها مورد راستی‌آزمایی ایران قرار گیرد. این، سیاست قطعی و غیرقابل برگشت جمهوری اسلامی و مورد اتفاق همه مسئولان است و هیچکس از آن عدول نخواهد کرد.

دیاکو حسینی مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری نیز درخصوص ادعاهای آمریکایی ها خاطرنشان کرد: هر عقل سلیمی می پذیرد که آمریکا زودتر از برجام خارج شده و باید برگردد، در حالی که ایران حتی اعلام خروج از برجام نکرده یعنی همچنان به آن پایبند هست و تنها براساس مفاد برجام عمل کرده است.
تقریبا تمامی کارشناسان معتقدند که آمریکا خلاف توافق نامه از برجام خارج شده و باید او ابتدا به آن بازگردد و در این مورد نمی تواند برای ایران شرط و شروطی را در نظر بگیرد. 

این مساله طی روزها و هفته های اخیرا بارها از سوی مقامات کشورمان و حتی شخص وزیر خارجه نیز مطرح شده است و ظریف طی مصاحبه هایی که اخیرا داشته در مورد صحبت‌های بایدن مبنی بر عدم رفع تحریم‌ها گفت: من احساس می‌کنم که هنوز آمریکایی‌ها سیاست‌شان را درست تعیین نکرده‌اند؛ برای همین کاخ سفید تاکنون چندین بار مجبور به اصلاح صحبت‌های آقای بایدن شده است. کاملا مشخص است این آمریکا بوده که از توافق هسته‌ای خارج شده است.

ظریف تاکید کرد: هنوز دولت آمریکا مشغول بررسی سیاستش است. آمریکایی‌ها یک انتخاب واضح دارند. آقای بایدن معتقد است که سیاست‌های ترامپ اشتباه بودند. انتخابش این است که از این سیاست بازگردد و این یعنی تحریم‌ها را کنار بگذارد. نیازی وجود ندارد که ایران قدم اول را بردارد.

سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده‌ی هسته‌ای ایران با کشورهای ۱+۵ نیز طی گفت‌وگویی که اخیرا داشته ابراز کرد:  برجامی که رفع تحریم‌ها در آن نباشد، اصلاً برای ما هیچ ارزشی ندارد که آمریکا برگردد یا برنگردد. وقتی ما می‌گوییم بازگشت آمریکا؛ یعنی بازگشت به انجام تعهدات در برجام. اصلاً بازگشت آمریکا بدون رفع تحریم‌ها معنی و موضوعیت ندارد. بعضی‌ها فکر می‌کنند که ما به‌دنبال بازگشت آمریکا بدون رفع تحریم هستیم، اصلاً نمی‌شود این‌چنین تصور کرد. وقتی بازگشت آمریکا معنی پیدا می‌کند که تعهدات خودش را در برجام انجام داده باشد. همان تعهداتی که رفع تحریم‌هاست و باید انجام بدهد.

به نظر می رسد که دولت دموکرات آمریکا هنوز نتوانسته سیاست های مدون و مشخصی را در قبال ایران و برجام داشته باشد گرچه شواهد و قرائن طی روز های اخیر حاکی از این است که بایدن نه تنها توانسته با متحدین سابق آمریکا یعنی طرف های اروپایی به خوبی ارتباط برقرار کند بلکه درصدد ترمیم رابطه با چین و یا روسیه نیز هست. 

ایران باید همه این عوامل، به همراه کارشکنی‌های عربستان و اسرائیل و... را مد نظر قرار دهد و با در نظر گرفتن کدهای دریافتی، سیاست و استراتژی قوی و واحدی را در مسائل داخلی، منطقه ای و بین المللی در پیش بگیرد، اگر غیر از این باشد به هیچ وجه به نفع ایران نخواهد بود.